Pressan - 11.06.1992, Blaðsíða 32

32
FIMMTUDAGUR PRESSAN 11. JÚNÍ 1992
og flytja nýja tónlist. En hvers
vegna frekar nútímatónlist en
sígilda?
„Ég geri það vegna þess að
ég trúi því að það sé það sem
fólk langar til að gera. Ef þú
flytur alltaf sömu verkin, eða
lest alltaf sömu bækumar allt
lífið, þá hlýtur viðhorf þitt
gagnvart því sem er að gerast í
heiminum að vera mjög tak-
markað.“
Er ný tónlist ekki metin að
verðleikum?
„Líklega er hún það ekki.
Flestir vilja heyra það sem þeir
halda að þeir þekki. Og það er
vítahringur sem byrjar á því —
þó er ekki alveg ljóst hvar
hann byrjar — að fram-
kvæmdastjórinn segir við al-
menning að þessi eða hinn vilji
ekki spila þessa tónlist vegna
þess að hann telji hana rusl og
áheyrendur vilji ekki heyra
hana. Þegar áheyrendur heyra
að tónlistarmaðurinn vill ekki
flytja tónlistina eru þeir sann-
færðir um að hún sé ekki þess
virði að hlusta á hana. Ef flytj-
andanum er sagt af stjómend-
um að áheyrendur vilji ekki
heyra þessa tónlist, hvers
vegna ætti þá að vera að bjóða
fólki það sem það hefur ekki
áhuga á? Þannig gengur það,
hring eftir hring eftir hring.“
Hverjir eiga stœrstu sökina?
Hljómplötufyrirtœkin ?
„Það þarf að rjúfa hringinn
einhvers staðar og þú getur
ekki búist við að almenningur
geri það. Það er listamannsins,
útgefandans og framkvæmda-
stjórans að kynna nýjungar
fyrir almenningi.
Þú verður líka að muna, að
það sem er ný tónlist, ný list
eða ný heimspeki í dag verður
gömul lumma á morgun. Ein-
hver verður því að koma þess-
um nýjungum á framfæri."
AUGLJÓST ÁHUGALEYSI
SINFÓNÍUHLJÓMSVEIT-
AR ÍSLANDS
Þú hefur aldrei sótt um
stöðu stjórnanda Sinfóníu-
hljómsveitar Islands? Hefur
það ekki freistað þín?
„Ég legg aldrei inn formleg-
ar umsóknir. Ég hef sagt það
formlega að ég sé tilbúinn að
taka að mér verkefni fyrir
hljómsveitina, en mér hefur
verið gert það óformlega ljóst
aðþeir hafa engan áhuga.
I einu skiptin sem ég hef
komið fram með Sinfóníunni
hefur það verið vegna þess að
ég hef sjálfur verið að berjast
fyrir ákveðnum verkefnum í
langan tíma og haft fólk til að
berjast fyrir mig. Eins og með
Leifs-verkefnið. Ég veit að
það er mikið af fólki í hljóm-
sveitinni sem virðir störf mín,
en hvort heildin og fram-
kvæmdastjóm Sinfóníunnar
gera það get ég ekki svarað.
Mér hefur ekki verið boðið að
stjóma, fyrir utan þau verkefni
sem fólk sem stendur utan við
hljómsveitina hefur á einhvem
hátt þrýst á um.
Ef ég á að vera fullkomlega
hreinskilinn hafa komið upp
verkefni, þar sem ekki var á
hreinu hvort þeir sem venju-
lega eru þátttakendur höfðu
áhuga á að vera það.“
Þú hefur gagnrýnt stöifSin-
fóníunnar?
„Ég hef aldrei, svo ég viti,
verið með opinberar yfirlýs-
ingar um Sinfóníuna, aðrar en
augljósar yfirlýsingar um efn-
isskrá hennar í fortíðinni og
störf framkvæmdastjórnar.
Það var fyrir daga núverandi
stjómar. Ánnars hafa hlutimir
aldrei komist á stig formlegrar
umræðu."
ÞYKIR VÆNT UM HRÓS
FRÁ BJÖRK GUÐMUNDS-
DÓTTUR
En það er fyrst og fremst
starfið með Sinfóníuhljómsveit
œskunnar sem dregur Paul Zu-
kofsky til íslands og hann hef-
ur ekki í hyggju að hœtta því.
„Það sem þessari hljómsveit
hefur tekist að gera er einstakt
og hefur gert mér kleift að
halda tónlistarlegri heilsu.
Auðvitað eru vandamál
varðandi starfið. Við þyrftum
að stofna fastan stuðningshóp
fólks sem styður þessa starf-
semi. En það er eilíft vanda-
mál, því starfsemin er ekki í
gangi allt árið og fram-
kvæmdastjórastaðan aðeins
hlutastarf.
Það væri hægt að leysa þessi
mál með almennari stuðningi.
Ég vona að hún sé ekki á móti
því að ég segi frá því opinber-
lega, en Björk Guðmundsdótt-
ir hringdi í mig á dögunum til
að segja mér að sér fyndist
þetta vera eitt af því besta sem
er að gerast í íslensku tónlist-
arlífi. Að meðtöldu poppi og
rokki. Það er stuðningur á borð
við þennan sem við þörfnumst
og mér þótti mjög vænt um að
heyra þetta.“
EREKKIAÐÁSAKA
NEINN
Efnisskrá Sinfóníuhljóm-
sveitar æskunnar er líklega
hætt að koma verulega á óvart
núorðið, en Zukofsky hefur
iðulega valið til flutnings verk,
sem flestir hafa talið að væru
ekki á færi ungra hljóðfæra-
leikara. Zukofsky telur sig
ekki þurfa að svara neinu um
þetta val sitt „af þeirri einföldu
ástæðu að við höfum ekki
brotnað niður á tónleikum enn-
þá.
Við höfum ekki aðeins alltaf
komist í gegnum verkin, held-
ur hefur okkur tekist það and-
skoti vel. Staðreyndin er sú að
við getum flutt þessi verk og
mig langar til að benda á að nú
sitja í Sinfóníuhljómsveit ís-
lands hljóðfæraleikarar sem
fluttu þessi verk, sem þeir áttu
ekki að geta flutt vegna þess að
það var ekki hægt að flytja
þau“!
Hann færist allur í aukana
og bætir við:
„Mig langar líka til að koma
því á framfæri að mér finnst
það móðgun við mig að vera
kallaður snillingur og árangur
SÆ kraftaverk. Það er eins og
menn haldi að starf Sinfóníu-
hljómsveitar æskunnar sé
mögulegt aðeins vegna þess að
ég kem ekki hingað til að
vinna með krökkunum nema
nokkrum sinnum á ári og að
það geri það meira spennandi.
Ég er algerlega andvígur þessu
viðhorfi og tel það móðgandi."
Zukofsky tengir slíkar skoð-
anir á starfi SÆ landlægu aga-
leysi, sem hann segir reyndar
ekki aðeins eiga við um Island
heldur öll Norðurlöndin.
,Æg er ekki að ásaka neiim,
hugarfarið er bara svona. Ég
held það tengist þessari jafnað-
armannastefnu, sem útilokar
alla samkeppni."
Og hann segir sögu af því
þegar hann var eitt sinn stadd-
ur í Svíþjóð á œfingum með
þarlendri hljómsveit.
„Eitt kvöldið býður mér
heim ung, ljóshærð stúlka og
ég, sem amerískur karlmaður,
gerði mér auðvitað strax
ákveðnar hugmyndir um hvað
það táknaði og þekktist boð-
ið.“-Hann brosir að minning-
unni. „Mér varð þó fljótlega
ljóst að það stóð ekkert til af
því sem ég hafði vænst, því
hún vildi ræða um velferðar-
kerfið og við töluðum saman
um það til klukkan þrjú um
nóttina. Þá fór ég heim.“ Það
kemur aðeins meiri harka í
málróminn. „Ég mætti síðan á
æfingu klukkan níu, en hún
kom ekki fyrr en klukkan ell-
efu og var ekki ein um það. Ár-
angur hljómsveitarinnar var
auðvitað í samræmi við þetta.“
Margrét Elísabet Óiafsdóttir
mestu snúið baki við fiðlu-
leiknum og einbeitir sér að
hljómsveitarstjómun.
Það hefur verið haft eftir
þér í viðtali að þér finnist
stjórnandi sem leyfir öllum að
„tjá sig“ sóa tíma sínum til
einskis. Hvert er hlutverk
hljómsveitarstjórans að þínu
mati?
„Ég er ekki viss um að ég
hafi sagt nákvæmlega þetta.
En það sem ég gæti hafa verið
að reyna að segja er að í hljóm-
sveit geturðu ekki bara leyft
öllum að gera nákvæmlega
það sem þá langar að gera. Það
væri tímaeyðsla. Þú verður að
segja þeim hvað það er sem
þig langar til að gera við tón-
listina. Þú stjómar því hvemig
verkið verður flutt.“
VÍT AHRINGUR SEM ÞARF
AÐBRJÓTA
Þetta hefur einnig verið haft
eftir þér: „Allt líf mitt hef ég
starfað með þá hugmynd að
leiðarljósi að maður sé stöð-
ugt að berja höfðinu í vegg.
Þar sem höfuð eru harðari en
veggir gefur veggurinn að lok-
um undan... “—Hefur þér tek-
ist að brjóta marga af þeim
veggjum sem á vegi þínum
hafa orðið?
„Mér hefur tekist að koma í
verk mörgu sem mér hefur
fundist þurfa að gera.“
Hvaða veggi Itefur þér tekist
að brjóta?
„Ég hef tekið upp mörg af
þeim verkum sem mér hefur
fundist ég ætti að taka upp. Ég
hef frumflutt mörg verk og
mér hefur tekist að gera hlut-
ina eins og mig langaði til að
gera þá.“
Til að geta það stofnaði Zu-
kofsky meðal annars eigið
hljómplötufyrirtæki, CP. Þar
var enginn til að segja honum
hvaða verk hann ætti að spila
eða hvemig, en Zukofsky hef-
ur verið iðinn við að taka upp
kallaður snillingur
og árangurinn sem
hann hefur náð með
Sinfóníuhljómsveit
æskunnar krafta-
verk. Sjálfur er hann
lítið hrifinn af slík-
um upphrópunum.
Segir þær móðgun
við sig og starf sitt
hér. Það er hljóm-
sveitarstjórinn Paul
Zukofsky sem talar.
í fyrstu er hann
stuttur í spuna, en
færist í aukana þeg-
ar talið beinist frá
honum sjálfum að
tónlistarlífinu á ís-
landi. Hann lætur
meira að segja í ljós
kímnigáfu, sem
hann annars leynir
vandlega undir
heldur hrjúfu yfir-
borði.
Paul Zukofsky er ákveðinn
maður og hefur aldrei verið
hrœddur við að fara ótroðnar
slóðir. Hefur meira að segja
fengið á sig viðurnefnið „íkona-
brjótur", en gefur lítið út á það
sjálfur.
,Æf þú átt við með orðinu
íkonabrjótur að ég flytji tónlist
ekki á sama hátt og og allir aðrir,
þá er það rétt. Á hinn bóginn: Ef
allir aðrir flytja tónlist á sama
hátt, hvers vegna ætti ég að gera
þaðlíka?
Það eru hefðir í tónlist, vísind-
um, bókmenntum. Það er líka
hefð íyrir framfórum og ffamfar-
ir verða ekki nema hefðir séu
bromar. Þannig má segja að ég
fylgi einu mikilvægu hefðinni.
Þeirri að koma á breytingum.“
Er mikilvcegt fyrir tónlistar-
menn að leita nýrra leiða?
„Ég tel að það sé mikilvægt
að tónlistarmenn geri það sem
þeim hefur verið sagt að gera í
skóla. En þú getur ekki gert
hlutina á sama hátt ár eftir ár
nema þú verðir ekki fyrir nein-
um utanaðkomandi áhrifum."
Zukofsky byrjaði fimm ára
að læra á fiðlu og var talinn
undrabarn. Hann hefur nú að