Pressan - 18.06.1992, Blaðsíða 24

24
MIÐVIKUDAGUR PRESSAN 17.JÚNÍ 1992
E R L E N T
„Þetta er ekkert
grín, þetta er
ekki sambæri-
legt viö þaö aö
sjá Elvis i stór-
markaönum“
Þátttakandi á þingi í Boston þar sem
saman kom fólk, sem numið hefur
verið á brott af geimverum og skilað
aftur.
Fílaöi enginn Ei-
senstein?
í nýju tölublaði rússneska tímarits-
ins Argúmentíj ý faktíj kemur fram
að fyrrum Sovétleiðtogar horfðu
mikið á bannaðar vestrænar kvik-
myndir. Og kvikmyndasmekkurinn
er lýsandi. Gorbatsjov horfði á
klassískar Hollywood-myndir, Júríj
Andropov hélt mest uþp á The God-
father og allar Bond-myndirnar (An-
dropov var áður yfirmaður KGB) og
Leoníd Brezhnev hafði mest gaman
af blóðríkum myndum á borð við
Dirty Harry, Rocky, Jaws, Taxi Dri-
ver, Rosemary's Baby, Magnum
Force og The Deer Hunter.
Setjiö öryggiö á
oddinn
Öryggisverðir og blaðamenn í föru-
neyti George Bush Bandaríkjafor-
seta á ráðstefnunni í Ríó á dögun-
um fengu hvorir sitt hótelið til ráð-
stöfunar. Athygli vekur að alla jafna
eru herbergin á þessum hótelum
leigð út einn og einn klukkutíma í
senn til skyndikynna.
Blautlegt partí
Sameiginlegu partii piparsveina-
klúbbs og piparmeyjaklúbbs á Flór-
ida lauk snögglega á dögunum þeg-
ar húsið brotnaöi. Húsið stóð á
stöngum skammt undan ströndu og
þegar meira en 150 manns voru far-
in að stiga trylltan dans innan dyra
brotnaði húsið í tvennt og gestirnir
runnu í sjóinn. Aðgrunnt er og mun
engum hafa orðið meint af volkinu.
H/a skæöur
Maður nokkur gerir sér að leik að
hringja í konur í Kaliforníu og segj-
ast vera að gera könnun fyrir skó-
framleiðanda nokkurn. Eftir að hafa
fengið gefinn upp aldur, heimilis-
fang, skónúmer og uppáhaldsskó-
tegund lofar hann þeim 40 pörum af
skóm á árinu ef þær vilji eyöileggja
þá gömlu meðan hann blði í síman-
um. Alls hafa um 40 konur fallið í
gildruna, en óljóst er hvað mannin-
um gengur til með þessu.
Leiðindabolti í Málmhaugum
Evrópumótið í fótbolta stend-
ur nú sem hæst í Málmhaugum í
Svíþjóð, en það verður þó að
segjast eins og er að risið er ekki
mjög hátt. Sem er sérkennilegt,
því fræðilega ætti baráttan að
vera harðari en í Heimsmeistara-
keppninni. í undanúrslit EM
komast aðeins átta þjóðir, en í
HM, þar sem 24 þjóðir komast
að, eru 13 Evrópuþjóðir.
Það segir kannski sína sögu að
Svíar tóku forystuna í upphafi
keppninnar, en í dag nægir þeim
jafntefli gegn Englendingum til
að komast í undanúrslit. Og
Frakkar—sem menn höfðu reitt
sig á til þess að bjarga keppninni
frá tómum leiðinlegheitum —
hafa verið sem svefngenglar á
vellinum, enda geispuðu menn í
stúkunni.
En hvemig stendur á þessum
afar leiðinlega fótbolta? Þrátt
fyrir að yfirleitt sé töluverður
munur á frammistöðu liða í EM
og HM - - lið gjörbreytast á
skemmri tíma en tveimur árum
— hefur þróunin í boltanum ver-
ið mjög svipuð. Menn voru svo-
lítið súrir þegar rangstöðugildr-
um var beitt lon og don sem tak-
tík á HM á Spáni 1982, en hin
seinni ár hefur varnarspila-
mennska orðið allsráðandi. í
HM á Ítalíu 1990 voru að meðal-
tali skoruð 2,2 mörk í leik og
hafði hlutfallið aldrei verið
lægra, en í EM tveimur ámm áð-
ur var markahlutfallið nákvæm-
lega hið sama.
Reyndar hefur reglunum verið
breytt nokkuð í von um að fjölga
mörkunum, en það eru nú einu
sinni þau sem halda áhuga áhorf-
enda. Fremsti sóknarmaður má
vera samsíða aftasta vamar-
manni án þess að teljast rang-
stæður, nú ber að vísa varnar-
mönnum af velli ef þeir bijóta á
sóknarmanni eftir að hann er
kominn í gegnum vömina og á
auðan sjó og markmenn mega
ekki höndla boltann nema einu
sinni í hverri sókn. Samt sem áð-
ur em engin merki þess að bolt-
inn hafi breyst til hins betra. Það
var helst að menn vonuðust til
þess að Frakkar hefðu tileinkað
sér „nýja boltann", en þess hafa
líúl merki sést enn.
Margir telja að fleira þurfi úl
og hafa verið nefndar hugmyndir
eins og stækkun marksins
(markmenn hafa stækkað í tím-
ans rás), afhám rangstöðureglna
(sem hafa gefist vel vestanhafs)
og að harðar verði tekið á brot-
um innan eigin vallarhelmings.
Til að gera illt verra vantar í
keppnina menn eins og Englend-
inginn Paul „Gazza“ Gascoigne,
Platini ekki mikið hress.
Skotann Mo Johnston og Þjóð-
veijana Rudi Völler og Lothar
Matthaus. Á hinn bóginn er vert
að fylgjast með ungum og upp-
rennandi foringjum á borð við
Frakkann Jean-Pierre Papin,
Hollendinginn Dennis Berg-
kamp og Svíann Tomas Brolin,
sem þegar hefúr sýnt hvað í hon-
um býr.
Og kannski maður eigi —
þrátt fyrir allt og allt — ekki að
kvarta undan markaleysi. Vilji
maður sjá markaregn er nóg að
fylgjast með 4. deildinni hér
heima, þar sem Reynir úr Sand-
gerði sigrar Árvakur 19-0,
Er Evrópubandalagið
gjörsamlega
húmorlaust apparat? oiana var via aa
Njarðvík Erni 12-1 og Aftureld-
ing Hvatbera 9-1.
Prófmál gegn
faxsendingum
Á Englandi hefur lögmaður
nokkur, Jeremy Teare að nafni,
stefnt þremur fyrirtækjum vegna
svonefndra ruslfaxa eða óum-
beðinna faxsendinga. Teare
heldur því fram að menn hafi
ekki leyfi úl að senda auglýsing-
ar á tækið; það sé einungis æúað
þeim, sem hafi beint erindi við
sig. Hann krefst þess að látið
verði af sendingunum og að
hvert fyrirtækjanna greiði sér
jafhvirði 500 íslenskra króna fyr-
ir pappírsnotkun og svertu. Hann
segir sendingamar bijóta í bága
við lög um óleyfilega notkun á
eignum annarra, hann eigi ljós-
ritunarpappírinn og svertuna
sem fyrirtækin hafi notað sem
hráefhi í auglýsingar.
Austur-
Þjóðverjar
vilja burt
Það er orðið nokkuð langt
síðan nýjar tölur um sjálfs-
morðsúðni vom birtar í hinum
nýju sambandsnkjum Þýska-
lands, þar sem áður var Aust-
ur-Þýskaland. Þetta er varla
nein úlviljun, því ffamtíðin er
vægast sagt óglæsileg fyrir
„Ossíana".
Því er kannski engin furða
að margir vilji komast burt, en
hvert vilja þeir þá fara Austur-
Þjóðveijamir sem ekki haldast
lengur heima?
Ofarlega á blaði em vita-
skuld lönd þar sem er mikil
hefð fyrir því að taka á móú út-
lendingum — Bandaríkin,
Kanada, Nýja-Sjáland og
Ástralía.
Þeir em líka til sem eiga
furðulegri drauma og spyrja
um ríki á borð við Kambódíu,
Laos, Mongólíu og Qatar. Og
Island. Fyrir stuttu komu þrír
ungir Austur-Þjóðverjar á
skrifstofu Raphaels-Werke í
Schwerin. Þá langaði að flytja
úl íslands.
Samkvæmt greininni í
Siiddeutsche Zeitung var svar-
ið einfalt. Að höfðu samráði
við ræðismannsskrifstofu ís-
lands gat stofnunin tilkynnt
ungu mönnunum að til íslands
kæmust þeir ekki nema með
tvennum hætti. Annaðhvort
kvæntust þeir íslenskum kon-
um ellegar yrðu þeir sér úú um
vinnu í fiskvinnslu.
I næsta mánuði taka Bretar við
forsæú í ráðherranefnd Evrópu-
bandalagsins. Af þessu tilefni
settust starfsmenn breska utan-
ríkisráðuneytisins á rökstóla og
veltu því fyrir sér hvemig mætti
halda upp á þennan atburð. Sú
hugmynd varð ofan á að efna til
sýningar á skopmyndum eftir
teiknara, höfunda mynda þar
sem skopið er oftar en ekki á
kostnað Evrópubandalagsins.
Þar fer einna fremstur í flokki
teiknarinn Peter Brookes. Þegar
embættismennimir sáu mynd-
imar eftir Brookes runnu hins
vegar á þá tvær grímur. Þeir sáu
fyrir sér að kollegar þeirra, hinir
virðulegu Evrókratar, yrðu upp
úl hópa sármóðgaðir. I snarhasú
var hætt við sýninguna. Teiknar-
fresta brúðkaupinu
Hinn forboðni húmor.
anum Brookes þóttu þetta hin
verstu úðindi og sagði hann: „Ef
skortur á kímnigáfú er forsenda
fyrir aðild að Evrópubandalag-
inu, þá ættum við að hugsa okk-
urumtvisvar!“
Samkvæmt nýút-
kominni bók
Andrews Morton,
Diana: Her True
Story, var Díana
prinsessa af Wales
nærri búin að ffesta
brúðkaupinu á síð-
ustu stundu, vegna
áhyggna af sam-
bandi mannsefnis
síns og gamallar
kærastu hans, Ca-
millu Parker-Bowles. Skömmu
fyrir brúðkaupið komst hún að
því að Karl Bretaprins hefði gef-
ið Camillu gullhálsmen með
upphafsstöfúm hennar. Eins og
Umbœtur án umbótastefnu
EFTIR WAN RUNNAN
Hinn 4. júní voru liðin þijú ár
frá fjöldamorðunum á Tienan-
men- torgi. Þess varð ekki vart
að þessi dagur ylli neinu upp-
námi í Kína. En þótt fólkið sem
er öfugu megin við byssuhlaup-
in hafi hægt um sig þýðir það
ekki endilega að algjör stöðnun
ríki.
Miklar breyúngar era í upp-
siglingu handan Múrsins mikla.
Kína verður engin undantekn-
ing í þeirri söguþróun sem hefúr
gerbreytt Austur-Evrópu og
Sovétríkjunum gömlu. í Kína er
nú tími „friðsamrar þróunar" í
átt úl lýðræðis og aukins efna-
hagsfrelsis. Þessar breytingar
verða hratt, þrátt fyrir að íhalds-
samir leiðtogar Kommúnista-
flokksins klifi á því að þetta sé
liður í samsæri sem eigi upptök
sín á Vesturlöndum.
Um þetta eru augljós teikn á
lofti. Þótt Deng Xiao-ping for-
dæmi öll frávik frá kommún-
ismanum er hann í raun höfund-
ur og hvatamaður þessarar ífið-
„Deng hefur reyndar eitt tromp á
hendi, Zhao Ziyang, umbótasinnann
sem neyddist til að segja afsér emb-
ætti forsœtisráðherra vorið 1989. “
sömu þróunar. Það var hann
sem opnaði Kína fyrir vestrænni
tækni og fjármagni. Það var
snemma í vor að Deng kom í
fyrsta sinn ífam opinberlega eff-
ir atburðina á Tienanmen-torgi.
Þá heimsótti hann Guandong-
hérað í grennd við Hong Kong
þar sem ffjálslyndi í efnahags-
málum er meira en víðast úðk-
ast. Þótt harðlínumenn ráði ferð-
inni í forystu flokksins verður í
ljósi sögunnar litið á þessa
heimsókn sem þáttaskil í þessari
ffiðsömu þróun. Hún verður tal-
in upphafið að endalokum
valdaeinokunar Kommúnista-
flokksins.
Samt er sú stund ekki rannin
upp að valdakerfið viðurkenni
að þessi þróun sé að eiga sér
stað, enda þótt líklegt sé að
flokksþingið næsta haust sam-
þykki efnahagsumbætur sem
munu hraða henni talsvert. Eins
og sakir standa er sennilegt að
miðstjómarvald færist í auknum
mæli út til einstakra héraða, þótt
enn haldi forgamlaður Komm-
únistaflokkurinn um stjómar-
taumana. Samhliða aukinni
valddreifingu veikjast tök hans
þar til að lokum rennur upp úmi
hins endanlega valdaafsals —
og þá fylgir markaðsbúskapur-
inn í kjölfarið.
Dauði einhvers af gamal-
mennunum átta sem stjóma
Kommúnistaflokknum getur
líka valdið straumhvörfum.
Þegar þeir taka að hverfa vakna
áleitnar spumingar um eiginleg
völd flokksins? Getur hann
fundið einhvem sem er nógu
aðsópsmikill úl að viðhalda
þeim? Eða hrynur öll byggingin
úl grunna jafnskjótt og hrörleg-
ar aðalpersónumar eru á bak og
burt?
Þama hefur Deng reyndar eitt
tromp á hendi — Zhao Ziayng,
umbótasinnann sem neyddist úl
að segja af sér embætú forsæús-
ráðherra vorið 1989. Enn hefur
Deng þó ekki fundið hjá sér
hvöt til að notast við Zhao og
þrátt fyrir margvíslegan orðróm
er ekki víst að það verði nokk-
um úma.
En við dauða Dengs verður
Zhao Ziyang affur sá kínverskur
stjómmálamaður sem mest er
tekið eftir. Hlutverk hans gæti
orðið ekki ósvipað hlutverki
Dengs eftir dauða Maós.
Zhao getur talið sér tvennt úl
tekna sem gæú hjálpað honum
til að gerbreyta Kommúnista-
flokknum. I fyrsta lagi nýtur
hann stuðnings þorra Kínveija
og í öðru lagi getur hann gert úl-
kall til leiðtogahlutverksins í
ljósi þess að hann er fyrrum for-
sæúsráðherra.
En auðvitað mun Kommún-
istaflokkurinn ekki breytast af
sjálfsdáðum. Því er nauðsynlegt
að Vesturlandabúar og Kínveij-
ar sem búa í úúöndum þrýsú á
um aukin mannrétúndi. En við-
skipú Vesturlanda við Kína ættu
að vera óhindrað. Það eru ein-
mitt þau sem knýja áffam hina
fríðsamlegu þróun. Ég er sam-
mála þeirri úllögu Bush forseta
að Bandaríkin ættu affur að setja
Kína í hóp þeirra þjóða sem
njóta bestra kjara í viðskiptum,
en þó með því skilyrði að gert
verði átak í mannréttindamál-
um.
Höfundur er forseti samtaka sem
berjast fyrir lýðræöi iKína. Hann
var einn nafntogaðasti kaupsýslu-
maður Kínverja áður en hann
neyddist til að flýja land eftir fjölda-
morðin á Tienanmen-torgi ijúni
1989.
fram hefur komið í
PRESSUNNI hefur
bókin valdið miklu
írafári á Breúandi, en
þar er meðal annars
upplýst um fimm
misheppnaðar sjálfs-
morðstilraunir prins-
essunnar. Talið er að
hún hafi veitt Morton
aðstoð við samningu
bókarinnar, beina eða
óbeina.
Að sögn Mortons ákvað Dí-
ana þó að ganga að altarinu effir
hughreysúngar systra sinna, sem
gerðu líúð úr gjöf Karls. ,J>etta
gengur svona, Duch. Það er of
seint að snúa við,“ er hermt að
þær hafi sagt við hana, en Duch
er gælunafn Díönu innan fjöl-
skyldunnar. Morton hefur enn-
fremur effir góðum vini Díönu
að kvöldið fyrir brúðkaupið hafi
hún sagt að sér liði eins og lambi,
sem leitt væri úl slátrunar. „Ég
vissi það og gat ekkert gert við
því.“
Samkvæmt bókinni hefúr Dí-
ana verið úlfinningalega svelt frá
bamæsku, en reynt að bæta úr
því með því að dekra viðstöðu-
laust við syni sína, Vilhjálm og
Hinrik. Fæðing Hinriks er sögð
hafa markað upphaf endaloka
hjónabandsins, því Karl ku hafa
viljað eignast dóttur öðru ffemur.
Prinsinn og prinsessan era
sögð lifa aðskildu lífi og noti
ekki einu sinni sama bréfsefnið
lengur. „Annars vegar telur Dí-
ana sig skuldbundna krúnunni
og þjóðinni, en á hinn bóginn
þráir hún hamingjuna, sem hún á
ófundna enn.“
Sérfræðingar í málefhum kon-
ungsfjölskyldunnar telja skilnað
þeirra Díönu og Karls ólíklegan,
en sumir benda þó á að prinsess-
an hafi ekki lofað sér neitt eftir
júlí, sem er mjög óvenjulegt.