Pressan - 18.06.1992, Blaðsíða 26

26
MIÐVIKUDAGUR PRESSAN 17.JÚNÍ 1992
E R L E N T
Carl Bernstein og Bob Woodward eru enn í blaðamennsku.
Bernstein vinnur hjá Time Magazine og Woodward er frétta-
stjóri hjá Washington Post.
Richard M. Nixon: eftir langa útlegð hefur hann hafist tii fyrri
virðingar.
í dag eru 20 ár liðin frá því
fimm útsendarar endurkosning-
amefndar Richards Nixon, þá-
verandi Bandaríkjaforseta, voru
gripnir glóðvolgir við innbrot í
flokksskrifstofur Demókrata-
flokksins í Watergate-bygging-
unni. Blaðafulltrúi Nixons, Ron-
ald Ziegler, eyddi tali um málið
og sagði það „þriðja flokks inn-
brotstilraun". Út af fyrir sig var
það rétt, en það kom Alríkislög-
reglunni FBI, þingmönnum og
blaðamönnum á sporið um
fjölda lögbrota embættismanna
Nixons.
Watergate-málið náði há-
marki rúmum tveimur árum síð-
ar, eða hinn 9. ágúst 1974 þegar
Nixon varð fyrsti og eini forseti
Bandaríkjanna, sem knúinn var
til afsagnar. Ella er sennilegt að
fulltrúadeild Bandaríkjaþings
hefði samþykkt að ákæra yrði
gefin út á hendur forsetanum og
hann settur ffá völdum.
STJÓRNKERFIÐ
STÓÐST
PRÓFRAUNINA
Bandaríkjastjóm beið vissu-
lega mikinn hnekki fyrir vikið,
en eftir á að hyggja varð málið
þó frekar til þess að sýna styrk
bandarískra stjómarhátta, því
sýnt var fram á með óyggjandi
hætti að í Bandaríkjunum er eng-
inn hafinn yfir lög. Þrátt fyrir að
einstakir embættismenn hefðu
gerst sekir um spillingu og lög-
brot gátu stofhanir ríkisins kom-
ið þeim írá án þess að þurfa að
seilast utan valdsviðs síns, eins
og vafalaust hefði verið nauð-
synlegt í flestum ríkjum öðrum.
Watergate-hneykslið gerði
líka fféttamenn að fféttaefhi, því
það er alls óvíst að nokkur hefði
orðið nokkurs vísari um málið ef
ekki hefðu komið til rannsóknar-
blaðamennimir Bob Woodward
og Carl Bemstein hjá The Wash-
ington Post. Segja má að þeir
hafi búið til nýja tegund blaða-
mennsku: rannsóknarblaða-
mennskuna. Þeir undirstrikuðu
jafnframt það hlutverk fjölmiðla
í lýðræðisþjóðfélagi að vera
gagnrýnir á stjómvöld, þora að
spyija óþægilegra spuminga og
veita stjómvöldum það aðhald,
sem stjórnarandstaðan veitir
ekki.
Þrátt fyrir það var vitaskuld
illt til jDess að vita að Nixon og
menn hans skyldu komast jafn-
langt og raun bar vitni. Til að
koma í veg fyrir að slíkt gæti
endurtekið sig voru alls kyns
lagahömlur lagðar á forsetaemb-
ættið, kveðið var mun skýrar en
áður á um valdsvið einstakra rík-
isstofnana. Þessar aðgerðir, sem
áttu að endurvekja traust borgar-
anna á stjómkerfinu, virðast þó
hafa dugað skammt til þess ama,
því enda þótt annað Watergate-
mál hafi ekki skotíð upp kollin-
um virðast Bandaríkjamenn
búnir að fá sig fullsadda á at-
vinnupólitíkusum sínum og
þunglamalegu ríkisbákni, eins
og stuðningurinn við Ross Perot
ber glöggt vitni um.
Watergate-málið snerist fyrst
og ffemst um fyrrgreint innbrot
og þátt forsetans í yfirhylmingu
tilraunar til að hlera kosninga-
skrifstofur demókrata. En í það
blönduðust fleiri vafasamar at-
hafnir: ólögleg ffamlög í kosn-
ingasjóði, peningaþvottur, fyrir-
greiðsla gegn framlögum í kosn-
ingasjóði, víðtækar hleranir, inn-
brot tíl meintra óvina forsetans,
neðanbeltíshögg á pólití'ska and-
stæðinga og hindranir í vegi op-
inberrarannsókna.
FLOKKSPÓLITÍSK
ÁHRIF SKAMMÆ
Áhrif Watergate-málsins á
bandaríska pólitík vom þó
skammvinnari en margur hugði.
Það tafði sveiflu tíl hægri, sem
hefði getað fært repúblikönum
langþráðan meirihluta í þinginu,
en sveiflan kom samt, þótt sex
árnm síðar væri.
I kosningunum haustið 1972
vann Nixon stórsigur gegn hin-
um vinstrisinnaða demókrata
George McGovem, þrátt fyrir að
þá þegar væm Watergate-böndin
farin að berast að Hvíta húsinu.
Árangurinn í þinginu sama ár
var hins vegar mun slakari en
efni stóðu tíl, í þingkosningun-
um 1974 unnu demókratar stór-
sigur og 1976 vann demókratínn
Jimmy Carter forsetakosning-
amar. Það var jafnframt í síðasta
sinn sem demókratar nutu Wat-
ergate, því 1980 var Watergate
hætt að skipta máli í flokkapólit-
íkinni og Ronald Reagan rúllaði
Jimmy Carter upp með jteim af-
leiðingum að Hvíta húsið er enn
í höndum repúblikana og ekki
ósennilegt að það verði það
áffam næstu fjögur ár.
En fyrir utan að bjarga þing-
meirihluta demókrata á áttunda
áratugnum hafði Watergate þau
áhrif að þungamiðja valdsins
færðist frá Hvíta húsinu yfir í
þingið, þó svo hún hafi aftur
sveiflast yfir og sé nú komin
langleiðina heim í hlað Hvíta
hússins.
Frá því Richard Nixon komst
tíl valda í ársbyijun 1969 og tíl
loka embættisferils síns stóð
hann í stöðugu valdatafli við
þingið og hafði yfirleitt betur.
Harðast var sennilega deilt um
Víemam- stríðið, sem demókrat-
ar undir forystu Kennedys höfðu
komið Bandaríkjunum í, en höf-
uðlaus her demókrata í þinginu
vildi losna úr án þess að standa
við fyrri skuldbindingar við Suð-
ur-Víetnama.
Þrátt fyrir það snerust deilur
Nixons og þingsins ekki síður
um ríkisfjármál. Fyrirrennari
Nixons, demókratínn Lyndon B.
Johnson, hafði hafist handa við
smíði bandaríska velferðarkerf-
isins og dælt í það peningum,
sem ekki voru alltaf tíl og banda-
rískir skattgreiðendur eru að
hluta enn að greiða. Nixon þóttí
demókratar allt of eyðsluglaðir
og beittí forsetavaldi tíl að láta
vera að notfæra sér heimildir
þingsins tíl ríkisútgjalda. Fram
að þessu hafði þessu valdi —
sem fyrst og fremst var hugsað
tíl að hafa stjóm á fjárlagahalla
— afar sjaldan verið beitt.
Demókratar brugðust ókvæða
við, en fengu afar lítíð að gert.
Eftír því sem leið á Watergate-
málið og forsetaembættið varð
veikara fyrir hóf þingmeirihlut-
inn skipulegan valdaniðurskurð
forsetans, sem enn eimir eftír af,
þrátt fyrir að Ronald Reagan og
George Bush hafi unnið nokkuð
af þeim völdum aftur og beitt
neitunarvaldi sínu af stakri snilld
tíl að sveigja þingið tíl liðs við
sig.
En hvað varð um helstu for-
ingjana í Watergate-hneykslinu?
Richard Nixon situr á friðarstóli
sem einn helsti spekingur
Bandaríkjanna í utanríkismálum
og ritar um þau greinar í blöð og
tímarit (þar á meðal PRESS-
UNA). Samkvæmt nýrri skoð-
anakönnun tímaritsins Vanity
Fair h'ta 2/3 Bandaríkjamanna á
hann sem „stjómmálaöldung,
sem beri að virða og taka alvar-
lega“.
Aðrir þeir, sem tóku út dóm
fyrir aðild sína að málinu, eru
allir löngu lausir — lengsti
dómurinn var fjögur ár. Flestir
hafa komið ár sinni bærilega
fyrir borð síðan, en enginn hefur
aftur farið í pólitík.________
Andrés Magnússon.
Watergate-hneyksl ið
Hér er Watergate-hneykslinu lýst í
aðalatriðum frá innbrotinu í Watergate til
afsagnar Richards Nixons.
□ ~p*r~‘P5

1972
17. júní
Fimm menrt, sem
allirtengjast CIA,
eru handteknir
fyrir innbrot í
kosningaskrifstofu
demókrata í
Watergate.
21. júlí
Nixon neitar í
krafti embættis
slns að afhenda
Archibald Cox,
sérlegum sak-
sóknara málsins
segulbandsupp-
tökur slnar.
15. sept.
E. Howard Hunt
Jr. og G. Gordon
Liddy, starfs-
menn Hvíta
hússins, eru
ákærðir fyrir
innbrotið ásamt
mönnunum
fimm.
20. okt.
Cox er rekinn;
Elliot Richard-
son dómsmála-
ráöherra og
næstráðandi
hans segja af
sér.
Fimm mánuðum, fyrir forsetakjörið 1972 var framið innbrot í kosningaskrifstofu
demókrata í Washington. Einn innbrotsþjófanna var öryggisvörður fyrir
Repúblikanaflokkinn og endurkosningarnefnd Noxons forseta. Þegar málið var
rannsakað til hlítar voru gerðar opinberar segulbandsupptökur þar sem fram kom
að forsetinn hafði samþykkt og fyrir5kipað yfirhyltytingu málsins.
7. nóv.
Nixon forseti
sigrar forseta-
kosningarnar með
yfirburðum.
1974
21. mars
Haldeman, Ehrlich
man, John Mitchell
kosningastjóri og
fjórir aörir eru
ákæröir fyrir yfir-
hylminguna og
Nixon er nefndur
sem einn samsæris-
mannanna.
1973
21. mars
Nixon og John
Dean lögfræði-
legur ráðunautur
hans ræða um
mútur og vernd tíl
að halda hylming-
unni áfram.
27. júlí
Dómsmálanefnd
þingsins sakar
Nixon um að
hafa staðið (
vegi laga og
réttar og mælir
með ákæru
gegn honum.
30. apríl
H.R. Haldeman og
John Ehrlichman,
aðstoðarmenn
Nixons, og Rich-
ard Kleindienst
dómsmálaráðherra
segja af sér, en
Dean er rekinn.
9. ágúst
Nixon segir af
sér, Gerald Ford
varaforseti
tekur við
embætti.

25. júní
Dean skýrir
öldungadeildinni
frá því í beinni
útsendingu að
Nixon og menn
hans hafi framið
samsæri til þess
að hylma yfir
málið.
8. sept.
Ford forseti veitír
Nixon
sakaruppgjöf
fyrirfram.
Heimiidir: ‘TheFmalDays"
eftir Bob Woodward og Carl
Bemstein, Facts on File; KRTN.