Pressan - 23.07.1992, Blaðsíða 27

FIMMTUDAGUR PRESSAN 23.JÚLf 1992
27
STJÓRNMÁL
Þetta er Hafró að kenna!
Hafrannsóknarstofnun er þessa
dagana eitthvert óvinsælasta fyrir-
brigðið í samfélaginu. Hver gáfu-
maðurinn á fætur öðrum keppist
við að lýsa yfir andstöðu sinni við
ábendingar fiskifræðinganna um
leiðir úr þeim vanda sem við höf-
um búið sjálfum okkur með of-
veiði á helstu nytjastofnum.
Til dæmis hlær snillingurinn
Sighvatur Björgvinsson dátt í
Sjónvarpinu að þeim endemum
fræðinganna að fiskistofnarnir
séu einhvers konar bankareikn-
ingur sem minnki ef tekið er af
höfuðstólnum. Fiskifræðingarnir
hafi áður spáð aukningu á þessu
ári, og nú dugi engar heimskuleg-
ar afsakanir. Tillögur Hafró um að
byggja upp þorskstofninn séu á
móti áætlunum sjávarútvegsfyrir-
tækjanna og ríkisstjórnarinnar, og
þar með marklausar. Hér tali
hinsvegar sá sem vitið hefúr.
Og nú er Davíð forsætisráð-
herra farinn að segja brandara um
þá á Hafró, — fiskurinn sé alltaf
flúinn þegar þeir koma. Ha, ha,
ha. I rauninni sé ástandið í þorsk-
stofninum pólitískt mál rétt eins
og valdajafnvægið í Sjálfstæðis-
flokknum.
Þeir í hagsmunavörninni eru
líka karlar í krapinu, og eru ekkert
að liggja á rökstuddu áliti sínu á
raunverulegri líðan þorsksins í
sjónum. Of nærri stofninum?
Dettur einhverjum í hug að þorsk-
stofninn sé kominn á dauðastigið?
svaraði einn í fréttatíma núna í
vikunni, og hristi af sér ómerkar
áhyggjur með víðfrægu vestfirsku
æðruleysi.
Helstu áhrifavaldar og álitsgjaf-
ar — að undanteknum sjávarút-
vegsráðherra, sem ýmsum þykir
hafa vaxið nokkuð óvænt við
þessa snerru — virðast á þennan
hátt vera að undirbúa þjóð sína
undir ákvörðun sem gangi á skjön
við álit og tillögur fiskifræðing-
anna. Þeir viija fresta samdrættin-
um í von um að vandamálið
hverfi á meðan.
Það er ekki erfitt að skilja að
fulltrúar sjávarútvegsfyrirtækja og
byggðarlaga sem standa höllum
fæti skuli þráast í lengstu lög við
að trúa því sem vísindamenn Haf-
rannsóknarstofnunar leggja fram
og leggja til, studdir af erlendum
sérfræðinguin sem fengnir voru til
að reikna uppá nýtt vegna sí-
felldra efasemda um hæfni þeirra í
Hafró, — um daginn minnti
doktór John Pope frá Lowestoft
okkur í fullri kurteisi á ástæðurnar
fyrir tveggja ára þorskveiðibanni
við strendur Kanada.
En hvað gengur ríkisstjórninni
til? Hefur ekki verið boðað í heilt
ár með miklum lúðrablæstri að
hér sé komin sjálf „Ríkisstjórn
hinna djörfu ákvarðana11, hin
ábyrga ríkisstjórn, sem ekki lætur
stjórnast af ómerkilegum sérhags-
munum, heldur ber fyrir brjósti
langtímahagsmuni og almanna-
heill?
Kannski brestur ríkisstjórnina
kjark til að taka skynsamlega
ákvörðun um að skera niður
þorskveiðar vegna þess að slíkri
ákvörðun fylgdi annaðhvort, illi-
legur efnahagssamdráttur og
hrakningar fyrir hana sjálfa, —
eða allt önnur pólitík en stjórnin
setti íbakpokann sinn í upphafi.
Nú má að vísu vinna með ýms-
um hætti á móti tekjuskerðingu
vegna minni þorskafla, með meiri
sókn í aðra stofna til dæmis, og
veiðum á fjarlægum miðum, að
ógleymdri hinni margfrægu betri
nýtingu sjávaraflans, sem hefur
eins lengi og elstu menn muna
verið efst á stefnuskrá stjórnmála-
flokka og hagsmunasamtaka.
Hins vegar er áfallið of mikið til
að því verði mætt með hefðbund-
inni atvinnupólitík Davíðs Odds-
sonar og félaga: Að hafa hendur í
vösum. Það yrði augljós þörf á
einhvers konar opinberum stuðn-
ingi við sjávarútvegsfyrirtækin
sem verst yrðu úti, og eðlilegt að
stofna til samhjálpar við þau
byggðarlög sem skerðingin snerti
illilegast. Þjóðin öll yrði að sætta
sig við versnandi kjör um tíma —
sem eðlilegt væri að ríkisstjórnin
reyndi að hafa áhrif á með jafnað-
arstefnu í skattamálum og vernd-
arstefnu í velferðarmálum. Ef
skynsemin réði væri einnig eðli-
legt að dreifa vandanum á lengri
tíma með ríkissjóðshalla og er-
„Áhrifavaldarnir
og álitsgjafarnir...
viljafresta sam-
drættinum í von
um að vandamálið
hverfi á meðan. “
lendum lánunr, sem greidd yrðu
aftur með vöxtum af stækkandi
höfúðstól í fiskimiðunum.
Slík viðreisnarstefna af fullu
raunsæi gagnvart ástandinu í
þorskstofninum er í mótsögn við
óskaheim ríkisstjórnarinnar, og
sennilega ekki hugsanleg að
óbreyttu stjórnarmunstri. Þess
vegna finnst þeim flestum betra
að gera eins og fuglinn sem kann
ekki að fljúga: stinga höfðinu í
sandinn. Smám saman sefjumst
við svo öll með sjónvarpinu og
blöðunum og setjum hausinn á
sama stað og stjórnmálamennirn-
ir.
Þetta er Hafró að kenna! segja
talsmenn ríkisstjórnar sem neitar
að horfast í augu við að þorsk-
stofninn er að hrynja. Við vitum
betur! segja foringjarnir sem ein-
mitt voru að komast til manns um
það bil sem síldin „hvarf' í lok
sjöunda áratugarins. Og við fólkið
— í landinu sem einu sinni var
viði vaxið milli fjalls og ljöru!
Við höldum bara áfram að
höggva.
RAGNHILDUR VIGFÚSDÓTTIR
Tepruskapur karla
Nýjasta tölublað VERU; tíma-
rits um konur og kvenfrelsi, „sló í
gegn11. Þó prýðir ekki fræg per-
sóna forsíðuna. Það er engin(n) í
opinskáu einkaviðtali í blaðinu.
Þar eru heldur engar krassandi
kjaftasögur. Og blaðið hefur auk
þess ekkert verið auglýst. Eru
augu manna loksins að opnast
fyrir því hvað VERA er gott blað
og í raun einstakt í íslenskri tím-
aritaflóru? Kom þemað, sem er að
þessu sinni karlmenn, við þjóðar-
sálina? Var umræðan þá eins þörf
og ritnefndin hélt þegar efúið var
ákveðið? Eða sló blaðið einungis í
gegn hjá öðrum fjölmiðlum vegna
skorts á bitastæðara efni? Er tilfell-
ið að karlar vekj enn meiri eftir-
tekt en konur? Eða er fólk aðeins
sjokkerað yfir myndskreytingum
blaðsins? Erum við svo langt leidd
í tepruskap og tvískinnungi að allt
verði vitlaust þegar birtast nokkr-
ar ljósmyndir af allsberum körl-
um? Brá ef til vill aðeins karlþjóð-
inni í brún en höfðu konur lúmst
gaman að?
Það er varla hægt að þverfóta
fyrir myndum af nöktum konum.
Þær mæta okkur á bifreiðaverk-
stæðum á auglýsingamyndum frá
dekkjaverksmiðjum, hanga vel-
lyktandi í speglum í leigubílum
eða rútum, prýða dagatöl á smur-
stöðvum og eru jafnvel hafðar
sem veggskraut í veiðafæraversl-
unum. Margar konur, sem vinna
á hefðbundnum karlavinnustöð-
um, mega horfa upp á myndir af
fáklæddum konum í annarlegum
stellingum á kaffistofunni, salern-
inu og í búningsklefanum. Þær
sem kvarta verða gjarnan fyrir að-
hlátri og gagnrýndar fyrir tepru-
skap eða jafnvel öfund. Skiptir
engu máli hvernig eða hvers
vegna manneskjan er sýnd fá-
klædd eða nakin? Er enginn mun-
ur gerður á fáránlegri auglýsingu
þar sem kvenlíkami er notaður til
að selja bíla eða skrúfúr, listrænni
ljósmynd, erótík eða klámi? Setj-
um við allar ljósmyndir af nöktu
fólki í sama flokk? Drögum við
myndir af konum í dilka en flokk-
um allar myndir af berum körlum
semKLÁM?
Mun síðustu Veru aðeins verða
minnst vegna „tippamyndanna11
sem fóru fyrir brjóstið á fjöld-
miðlakörlum og verða uppnefnd
Bera-Vera? Eða nær ritnefndin
markmiði sínu sem var að stuðla
að aukinni umræðu um málefni
karla? Þann 24. október síðastlið-
inn skipaði félagsmálaráðherra
sérstaka nefnd til að kanna stöðu
karla í breyttu samfélagi. Mark-
mið nefndarinnar er meðal ann-
ars að ná ffarn jafnari verkaskipt-
ingu og ábyrgð á heimilum og á
vinnumarkaðnum, allt málefni
sem kvennahreyfingin hefúr bar-
ist fyrir undanfarna áratugi.
Nefndin efridi til ráðstefnu í vor til
að viðra staðreyndir og hugmynd-
ir um stöðu karla. Fyrirlesarar
bentu á erfitt hlutskipti karla:
Karlar lifa skemur en konur og
látast fremur af slysförum eða
binda endi á líf sitt. Algengara er
að karlmenn eigi við vímuefna-
vandamál að stríða, heiðri fangelsi
eða geðdeildir með nærveru sinni
og drengir þurfa frekar á sérfræði-
aðstoð að halda í skólum landsins.
Þetta eru ógnvekjandi staðreyndir
og mál til komið að ræða málin og
leita úrræða. Það er því synd ef
umræðan fer út um víðan völl og
leysist upp í hártoganir um mynd-
skreytingar eða tilurð umræðunn-
ar. Það er vel skiljanlegt að konur
ergi sig yfir því að ríkisvaldið skuli
eiga frumkvæðið að umræðu um
stöðu karla með því að skipa sér-
staka nefnd í málið. Konur hafa
alltaf þurft að hafa fyrir því sjálfar
að berjast fyrir mannréttindum
sínum. Kvennahreyfingin er
sprottin úr grasrótinni, rétt eins
og Stígamót, Kvennaathvarfið og
flest það sem stuðlar að betra lífi
kvenna. Gafst ráðherrann upp á
því að bíða eftir að frumkvæðið
kæmi úr grasrótinni, eða er þetta
dæmi um hve karlmenn eru lok-
aðir og eiga erfitt með að tjá sig að
það þurfi að skipa þá í nefnd til að
fá þá til að koma saman og ræða
hagsmunamál sín? Á fyrrnefndri
ráðstefnu voru karlar tæpur helm-
ingu þátttakenda. Skipuleggjend-
ur voru ef til vill ekki nógu vel að
sér í reynsluheimi karla því að
sama dag voru einir þrír spenn-
andi fótboltaleikir og samkeppnin
um athyglina þvi hörð. Eða hafa
karlar engan áhuga á málefninu
og er kvenkyns félagsmálaráð-
herra að þröngva þessu upp á þá?
Lítið hefur frést frá nefndinni
síðan, hún er líklega enn að melta
hinar skelfilegu upplýsingar sem
fram komu. Reyndar var umfjöll-
un um stöðu karla þann 18. júní
sl. í Pressunni og einn nefndar-
manna viðraði á ný fordóma sína í
garð kvennahreyfingarinnar og
þeirra kvenna sem hafa verið í for-
svari hennar. Af málflutoingi hans
„Mun síðustu Veru
aðeins verða
minnst vegna
„ tippamyndanna “
semfórufyrir
brjóstið ájjöld-
miðlakörlum og
verða uppnefnd
Bera-Vera?“
að dæma virðist tilgangur nefnd-
arinnar sá að verja forréttindi
karla og vinna gegn jafrirétti kynj-
anna. Eru karlar, undir forystu
nefndarinnar, að gera gagnbylt-
ingu? Er ætlunin að klekkja á kon-
um og því sem kvennabaráttan
hefur fært þeim í áranna rás? Er
nefndin — jafri þörf og hún er —
komin á villigötur? Ég er eflaust
ekki sú eina sem er orðin hund- -
leið á þessum einstefnu umræð-
um og andúð í garð kvennahreyf-
ingarinnar. Jafnrétti kynjanna er
bæði körlum og konum í hag og
því hljótum við að geta átt samleið
í baráttunni. Gera karlmenn sér
virkilega ekki grein fyrir því að
þeir hagnast einnig á breyttum
kynhlutverkum og öðruvísi þjóð-
félagi? Eða eru karlar alsælir með
líf sitt og framtíðarmöguleika
sona sinna og sjá enga þörf fyrir
breytingar?
U N D I R
Ö X I N N I
Hvernig getur Út-
gerðarfélagið
leigt Fiskvinnsl-
una, gjaldtirota
móðurfyrirtækí
sitt?
„Með gjaldþroti Fiskvinnsl-
unnar eru ákveðin tímamót í
rekstri hennar. Útgerðarfélagið
á reyndar eftir að dragast sjálf-
krafa inn í þetta gjaldþrot, en
það var skiptastjóri þrotabúsins
sem tók ákvörðun um að leigja
Útgerðarfélaginu það. Við töld-
um ekki óeðlilegt að heimila því
að taka þrotabúið á leigu og
halda áfram vinnslunni, enda á
útgerðin h'til viðskipti við bank-
___«
ann.
Eins og þú segir mun Út-
gerðarfélagið dragast inn í
gjaldþrotið. Með það í huga,
er réttlætanlegt að leigja því
vinnsluna?
Útgerðarfélagið er sjálfstætt
félag þótt 70 prósent af hlutafé
þess sé í eigu Fiskvinnslunnar.11
En það eru sömu menn í
stjórn Útgerðarfélagsins og
voru í stjórn Fiskvinnslunnar
þegar hún var lýst gjaldþrota.
„Það er ekki við öðru að bú-
ast í ljósi stórrar eignaraðildar
Fiskvinnsiunnar í Dtgerðarfé-
laginu. Leigusamningurinn við
Útgerðarfélagið stendur til loka
ágúst. Hann gildir meðan verið
er að byrja uppgjör þrotabúsins.
Það var ekki talin ástæða til að
halda atvinnuástandinu á staðn-
um niðri á meðan. Þetta er því
brágðabirgðalausn sem gripið
var til á meðan þrotabúið er að
koma sér af stað.“
Það stendur þá ekki til að
framlengja leigusamninginn?
„Þú verður að spyrja skipta-
stjóra þrotabúsins að því.“
Eruð þið ekkert hræddir
við að leggja rekstur Fisk-
vinnslunnar aftur í hendum-
ar á mönnunum sem komu
henni í gjaldþrot?
„Það er ekki rétt að h'ta á mál-
ið með þessum hætti. Allra síst
þegar hvert dagblaðið af öðru í
landinu er með stórar yfirlýsing-
ar um erfitt ástand í sjávarútveg-
inum. Það eru fyrst og fremst
ytri skilyrði sem valda því að
ekki hefur tekist sem skildi við
rekstur Fiskvinnslunnar. Ég tel
ekki rétt að persónugera vand-
ann.“
Björn Líndal er aðstoðarbanka-
stjóri Landsbanka fslands, helsta
kröfuhafa þrotabús Fiskvinnslunn-
ar á Bíldudal hf. Þegar Fiskvinnsl-
an óskaði eftir gjaldþrotaskiptum,
óskaði dótturfyrirtæki þess, Út-
gerðarfélag Bílddælinga hf. eftir
að taka eignir vinnslunanr á leigu
og naut til þess stuðnings bank-
ans.