Pressan - 23.07.1992, Blaðsíða 29

FIMMTUDAGUR PRESSAN 23. JÚLÍ 1992
29
er hugtakið frelsi tengd angist.
Nema hann sé „afskilyrtur“, eins
og atferlismeðferðarfræðingarnir
segja. Aðferðin er einföld (ein-
feldningsleg?). Fyrst er að hjálpa
sjúklingnum að þekkja þær að-
stæður sem vekja hjá honum pín-
legar tilfinningar. Síðan er að
komast að því hver er uppruni svo
óskynsamlegrar trúar og hafa
skipti á henni og „eðlilegri“ hugs-
un.
FÆLNI
Þetta getur haft undraverð áhrif
á fælni, svo sem hræðslu við að
taka lyftur, hræðslu við að roðna,
við kóngulær, blóð og hræðsluna
við að verða brjálaður... Með-
ferðarfræðingurinn kennir sjúk-
lingnum að slaka á. f slökunar-
ástandinu ímyndar hann sér að-
stæður sem vekja með honum
angist og byrjar á þeim vægustu.
Sá fælni er ónæm, í því ástandi
horfist hann í augu við það sem
veldur hræðslunni og hún glatar
smám saman áður tilfmninga-
þrunginni merkingu sinni.
KYNLÍFSVANDAMÁL
Kynlífsatferlisfræðingar byrja
yfirleitt á að vinna bug á allskyns
goðsögnum, sem geta eitrað kyn-
lt'fið („konan mín er ekki sönn
kona: hún fær ekki legganga-
fullnæingu...“). Síðan er kvíðinn
brotinn niður með því að benda á
ný viðhorf gagnvart kynhneigð-
inni („að elskast er ekki maraþon-
hlaup heldur nautn“ - úffi). Loks
kenna þeir pörum að þróa næmi
sína með nuddi og ákveðna „kyn-
færatækni", eins og „þrýsting“ til
að stöðva brátt sáðlát.
NIKÓTÍNISMI
Tvær aðferðir hafa gefið góðan
árangur. Sú fyrri neyðir reykinga-
manninn til að fýlgjast nákvæm-
lega með nikótínþörf sinni. Þetta
er „einkunnabókaraðferðin“.
Sjúklingurinn vakir yfir því við
hvaða aðstæður hann dregur upp
sígarettuna, hve margar hann
reykir og gefur þeim einkunnir
eins og „ánægju- sígarettan“ eða
„ósjálfráðu rettan“. Síðan greinir
hann þær ásamt meðferðafræð-
ingnum sínum. Þessi aðferð er
sérstaklega ætluð þeim sem reykja
h'tið. Síðari aðferðin er fremur ætl-
uð „raunverulegum" reykinga-
mönnum. Hjá þeim er nikótínið
tvöfaldri ánetjun: ánetjun á sjálfu
Án þess að vita það, skipuleggur fjölskyldan alltsem hún gerir
með tilliti til sjúkdómseinkenna blórabögguls síns. Efþau
hverfa hefurþví, sem hefur viðhaldið veiku jafnvœgi ífjölskyld-
unni, verið kippt burt. Það er ástœðanfyrirþversagnakenndri
mótstöðufjölskyldunnargegn því að sjúklingnum batni.
efninu, sem hægt er að vinna bug
á með að neyta nikótínsins í öðru
formi en í tóbaki (tyggja nikótín-
tyggjó eða líma plástur á húðina);
önnur ánetjunin er sálræns eðlis,
því reykingamaðurinn stundar
með henni sjálfslækningu; með
sígarettunni læknar hann kvíða
sinn, þunglyndi og slen... Aðferð-
in byggist á að meta sálrænu
ánetjunina með prófi og afhjúpa
með því kvíðann eða þunglyndið
sem reykingunum er ætlað að
hylma yfir. Síðan er leitað lausnar
við viðeigandi vandamáli.
SJÓNSKÖPUN
Vitað er að líkamleg veikindi
geta átt rætur sínar að rekja til sál-
rænna þátta, eins og stress. Hvers
vegna ætti þá ekki að vera hægt að
leita á vit sálarinnar, til að örva
meðvitað og ómeðvitað varnar-
kerfi líkamans? Það er markmiðið
með vitrænum ímyndunum.
Þannig getur hjartveikur maður
hægt á hjartslætti sínum með því
að ímynda sér að hann ruggi sér í
ruggustól, sem brakar í og hann
heyri reglulegt blásturshljóð... og
hjartslátturinn minnkar.
Sjúklingur sem hefur miklar
áhyggjur af veikindum sínum get-
ur á þennan hátt náð að skilja,
annars óskiljanlegar ástæður sjtík-
dómsins, og stundum „ávinning"
sem af honum hlýst („ég ætti ekki
að nota krabbameinið sem aðferð
til að njóta umhyggju annarra“).
Aðferðin er að sjálfsögðu einskis
virði, nema hún sé stunduð reglu-
lega.
SLÖKUN
Þeir sem hafa stundað yoga og
zen kannast vel við það ástand
sem maður er hvorki sofandi né
vakandi, heldur í einskonar
þungu sjálfsdáleiðsluástandi. Fjöl-
margar aðferðir til slökunar, sem
notaðar eru á Vesturlöndum,
byggja á sjálfsþjálfun Schultz. f
hljóðu, heitu og rökkvuðu her-
bergi, stjómar meðferðarfræðing-
urinn, með orðum sínum að
hvaða hluta líkamans sjúklingur-
inn einbeitir sér. Sá sem slakar á
er þó aldrei óvirkur. Hann verður
að tengja skynjun sína myndum,
fantasíum eða hugmyndum.
Hann greinir þær síðan með þeim
sem stjómar meðferðinni, hvernig
hann nær að slaka á (eða ekki) og
mótstöðu sína við að láta að
stjóm. Það að orða hlutina á með-
an á slökun stendur, gerir losun
sálveft ænna hnúta auðveldari,
Margrét Elisabet Olatsdóttir.
Teikningarjón Óskar
Einstaklingar, hjón, fjölskyldur
og/eða hópar eru teknir í
meðferð, en hún gengur út
á að spilað er á mismun-
andi aðferðir til að tjá
sig:frá notkun orða til
þess að leika hlutverk
fyrir aðra.
K Y N L í F
JÓNA INGIBJÖRG JÓNSDÓTTIR
Hvað gera pör það
oft í viku?
Þótt þessi spurning brenni á
vörum margra er ekki auðvelt að
fá svör við henni. Það verður líka
að fara gætilega þegar talað er
um tíðni kynmaka. Eg man eftir
því að fréttakona á Rás 2 spurði
mig eitt sinn um skoðun mína á
að íslensk pör gerðu það að
meðaltali tvisvar í viku en það
kom í ljós í samnorrænni könn-
un. Það fyrsta sem mér datt í hug
var að magn er ekki sama og
gæði. Einnig getur fólk látið vel
hvort að öðru og fengið fullnæg-
ingu án þess að um samfarir í
leggöng sé að ræða, en eru slík
blíðuhót talin vera kynmök?
Samlífssmynstur para breytist
líka með tímanum og hundruðir
hluta breyta mynstrinu. Þess
vegna er hæpið að álykta að
eðlilegast" sé að gera það tvisv-
ar í viku.
Bandarískar tölur sýna að pör
hafa að meðaltali samfarir tvisv-
ar sinnum í viku en þegar nær
dregur miðjum aldri er samfara-
Einnig getur fólk
látið vel að hvort
öðru ogfengið
fullnægingu án
þess að um sam-
farir í leggöngsé
að rœða, en eru
slík blíðuhót talin
vera kynmök?
Samlífssmynstur
para breytist Itka
með tímanum og
hundruðir hluta
breyta mynstrinu.
tíðnin um það bil einu sinni í
viku. Nú sé ég í anda lesendur
Pressunnar heimfæra þetta upp
á sitt samband. Þeir sem gera
það offar verða roggnir og telja
sig geta státað af sterkri kynhvöt
en hinir sem gera það sjaldnar fá
áhyggjur. Það er alveg merkilegt
hvað mannskepnunni líður vel
þegar hún fellur inn í hópinn.
Það gleymist svo oft að þessar
tölur eru meðaltalstölur. Tíðnin
er í raun afar mismunandi. Til
dæmis hafa eitt af hverjum tíu
pörum alls ekki samfarir og önn-
ur tíu prósent sjaldnar en einu
sinni í mánuði.
Það er ekki að ófyrirsynju að
ég tel að tölur um tíðni kynmaka
snúist oft upp í vopn í höndum
hjóna. Oftast er það karlmaður-
inn sem kvartar undan áhuga-
leysi konunnar.
Stundum gengur það svo
langt að hann ásakar hana um
kynkulda, en ásakanir, hvað sem
þær snúast um, gera illt verra.
Spurningin er frekar hvort
parið uppfylli þarfir hvors ann-
ars og sambandsins, en í nánu
sambandi þarf að huga að þrem
ur — báðum einstaklingunum
og sambandinu sjálfu. Geta þess-
ir einstaklingar talað saman og
hlustað hvort á annað án þess að
láta þrjósku, stolt og tilfinninga
brynjur standa í veginum? Það
eru ekki eingöngu karlarnir sem
kvarta undan kynköldum kon
um. Konurnar bera sig illa og
segja að þær fái ekki nógu langan
og blíðan forleik — hann vilji
bara stinga honum strax inn (áð
ur en henni snýst hugur). Þannig
eru samfarirnar orðnar að kapp-
hlaupi um hvort það megi núna
eða ekki, strax eða ekki. Umbúð-
irnar eru orðnar aðalatriðið en
innihaldið — sjálf kynnautnin
og þær tilfinningar sem fylgja —
orðið að aukaatriði. Við þessar
aðstæður finnst henni sem hon-
um sé sama um tilfinningar
hennar og þar með sambandið,
en honum finnst sem hún gefi
skít í sambandið með kynkulda.
Ólík nálgun, sem byggir á ólfk-
um hugmyndum urn hlutverk
kynjanna í samlífinu; hún tengir
ást (sem gerir samband gott) við
kynlífið, en ekki hann. Við þesar
aðstæður getur óöryggi komið í
ljós í sambandinu — hún óttast
e.t.v. að hann haldi ffamhjá, eða
að í næstu viðskiptaferð noti
hann „kynkulda" hennar til að
réttlæta heimsókn til vændis-
konu því karlinn verður alltaf að
fá sitt. Hann heldur jafnvel að
henni finnist hann ekkert kyn-
æsandi lengur og verður að fá
staðfestingu á karlmennsku
sinni á annan hátt.
Takist parinu að pæla í gegn-
um allt þetta torf tilfmninga og
félagsmótunar komast þau að
því að bæði þurfa snertingu og
blíðu en líklega fmnst þeim erfitt
að láta sínar óskir í ljós, í öllum
samböndum koma pör sér upp
vissu merkjakerfi til að tékka
áþví hvort hinn sé tilkippilegur
til ástarleikja. Með því að beita
merkjakerfi er einnig verið að
passa upp á upp á að særa ekki
hinn en mig grunar að þetta
komi oft á tíðum í veg fyrir
hreinskilni. Kannski segir hún:
„Ég held að ég fari í sturtu núna
og bara snemma í rúmið“ (ég
verð komin upp í rúm ilmandi
og hrein eftir svolitla
stund...mig langar en þig?).
Hann svarar þá kannski: „Þetta
var erfiður dagur í vinnunni - Ég
dett út eins og skot“ (ég get ekki
hugsað mér að erfiða áfram uppi
í rúmi.. .nei ég segi pass).
Af ofantöldu má sjá að áhuga-
leysi í kynlífi er ekki alltaf einfalt.
Tvær manneskjur geta ekki alltaf
haft jafrimikla löngun til að sýna
blíðuhót eða njóta snertingar.
Bh'ðuhót þurfa heldur ekki aJltaf
að leiða til samfara eða fullnæg-
ingar. Væru væntingarnar minni
væri kannski minna um „kyn-
kulda“.
Spyrjiö Jónu um kynlífið. Utanáskrift:
Kynlíf c/o PRESSAN, Nýbýlavegi 14,200 Kópavogur.