Pressan - 30.07.1992, Blaðsíða 6

/
6
I
FIMMTUDAGUR PRESSAN 30. JÚLÍ 1992
F Y R S T
F R E M S T
Útgáfa Máls og menningar
ÞRJÚ BINDIAF LENÍN
OG CHE GUEVARA Á
RÚSSAULLSÁRUNUM
Herra Ólafur Skúlason biskup
Sókndjarfur tengiliður í vörn
Mikið íjári er Ólafur Skúlason
kominn í leiðinlega stöðu. Ekki
svo að skilja að hann eigi ekki er-
indi í biskupsstól. Þvert á móti.
Hann er ágætlega reffilegur bisk-
up. Það er heldur hitt að það
standa einhvern veginn að honum
öll spjót. Prestarnir eru hundfúlir
út af laununum. Gunnar í Kross-
inum er sífellt að ergja Ólaf svo
hann hefur neyðst til að stofna
sérstakar hjálparsveitir til að
hjálpa þeim sem hafa lent í Gunn-
ari og hans nótum til að fóta sig
„Eflífiðfœrifram á
fótboltavelli nyti
hann sín best sem
sókndjarfur tengi-
liður með litlar
varnarskyldur.
Hann væri eftil vill
fullfrekur á boltann
ogþœtti ofsárt að
gefa hannfrá sér. “
aftur á lífsins vegi. Síðan hækkar
Kjaradómur laun Ólafs og hann
var ekki fyrr búinn að þakka
dómnum og Guði fyrir en Kjara-
dómur dregur hækkunina til
baka. Og síðan er fólk að býsnast
út af því að kirkjan fái 1,5 milljarð
króna frá ríki og þjóð til að halda
sér gangandi.
Þessi staða á ekki vel við Ólaf.
Hann er ekki varnarmaður. Ef líf-
ið færi fram á fótboltavelli mundi
hann njóta sín best sem sókn-
djarfur tengiliður með litlar varn-
arskyldur. Hann væri ef til vill full-
frekur á boltann og þætti of sárt
að gefa hann frá sér; en hann
rnyndi engu að síður standa sig
vel. En hann nyti sín aldrei í öft-
ustu vörn.
f raun er eitthvað sorglegt við
það að Ólafur þurfi að verja prest-
ana og hina lútersk-evangelísku
kirkju. Alveg eins og það er sorg-
legt að fólk skuli vera farið að
hnýtast út í forsetaembættið.
Kannski er þetta óumflýjanlegt.
Tímarnir breytast og það sem
einu sinni þótti óumdeilanlega
heilagt verður með tímanum sjálf-
sagt og hættir að njóta forréttinda.
En gallinn við þetta er sá að í
þessum embættum er alltaf fólk
sem hefur sóst eftir þessum óum-
deilanlega heiðarleika sem fylgdu
embættunum á meðan það var að
alast upp. Þegar fólkið er síðan
sest í þá stóla sem það hefur keppt
að er ef til vill komin upp allt önn-
ur staða. Þetta fólk er því að hálfu
leyti svikið um það sem það taldi
sig eiga rétt á.
Þeir sem muna eftir svipnum á
fyrsta ráðherranum sem var þú-
aður í sjónvarpinu vita hvað það
getur verið sárt að sætta sig við
þetta.
Af sömu ástæðum sætti Ólafur
Skúlason sig illa við það þegar
Morgunblaðið íjallaði um hann í
þættinum Svipmynd. Þar var
brugðið upp mynd af Ólafi og sagt
að hann væri lítill kennimaður.
Ólafur mun hafa brugðist illa við.
Morgunblaðið birti greinar um
biskupinn og kirkjuna í nokkrum
blöðum á eftir þar sem það dró í
land. Síðan hefur blaðið ekki birt
svipmyndir af íslenskum sam-
tímamönnum.
Þetta sannar að þrátt fyrir að
Ólafur virki hálf ótraustvekjandi í
vörninni fyrir kirkjuna á hann til
skriðtæklingar sem duga að
minnsta kosti á Moggann._________
.45
Það var árið 1970. Allir (eða
flestir) voru fjarskalega róttækir
og mestu spámenn samtíðarinnar,
fyrir utan popphetjur á borð við
Bítlana og Rolling Stones, voru
byltingarforkólfar, sumir löngu
dauðir — Marx, Engels, Lenín, Ho
frændi, Fidel Castró og Maó for-
maður, sem þá stóð í stórræðum
menningarbyltingarinnar. En í
Kreml ríkti Bresnjev; það þótti
yfirleitt ekkert sérstaklega góð lat-
ína að binda trúss við hann.
En þeir voru til — og líklega
ekki svo fáir — sem einhverra
hluta vegna gátu ekki fengið af sér
að segja skilið við gömlu góðu
Sovétríkin, brjóstvörn byltingar-
innar síðan 1917. Og það var á
þessum tíma að Kristinn E. Andr-
ésson, menningarforstjóri ís-
lenskra kommúnista, fékk styrk
frá móðurflokknum eystra; ekki
bara einu sinni heldur tvisvar,
segja skjöl í Moskvu. 6,8 milljónir
króna að núvirði 1970, kannski
annað eins 1968. Gögn bókafor-
lagsins, Máls og menningar, gefa
ekkert út á þetta — kannski fóru
peningarnir í að borga bankalán?
— Og enn hefur heldur ekkert
komið fram til að sanna eða afs-
anna þrálátar sögusagnir sem eitt
sinn voru uppi um að ómælt af
rúblum hefði farið í að byggja hús
forlagsins við Laugaveg. En húsið
fékk og hefur síðan haft viður-
nefnið „rúblan“.
Ennþá eru leyndarmálin stærri
en svörin. Samt er hægt að velta
því fyrir sér í hvað rúblurnar fóru
eða þá hverju þær komu til leiðar.
Mál og menning fór ekki á haus-
inn, en hóf í kringum 1970 kröft-
uga útgáfu á pappírskiljum (þær
voru þá nýjung á íslandi) sem
voru sérstaldega gerðar til að falla
róttækum í geð — og kannski efla
þá í trúnni.
1970 gaf Mál og menning til
dæmis út „Frásögur úr bylting-
unni“ uppreisnarsegginn Che
Guevara, sem æskulýður Vestur-
landa sá í rómantískum bjarma.
Þetta er uppskrift af því hvernig á
að gera byltingu með fámennum
og þaulskipulögðum skæruliða-
hópi, ein undirdeildin í „Þáttum
úr sögu sósíalismans" eftir Jóhatm
PálArnason sem kom út sama ár.
Árið eftir kom svo út kiljan „Og
svo fór ég að skjóta“ eftir Mark
Lane með átakanlegum lýsingum
úr Vietnamstríðinu. Enginn sem
hana las gat með nokkru móti fellt
sig við hernað Bandaríkjamanna í
Indókína, ekki frekar en þeir sem
lásu „Kalda stríðið“ eftir David
Horowitz gátu kvittað undir
heimsvaldastefnu Bandaríkjanna,
en sú kilja kom út ögn síðar. Að
ógleymdri „Um lesþörfina“, en í
þeirri bók sagði Austurríski spek-
ingurinn Ernst Fischer að þótt
ýmsir rithöfundar væru góðir af-
lestrar, hefðu engir réttan samfé-
lagsskilning nema marxisminn
hefði verið með í farteskinu.
Eftir lestur slíkra bóka var það
líkt og fullnusta að komast í verk
sem veittu yfirgripsmikil og altæk
svör: 1970, á ári rúblanna, gaf Mál
og menning út heilar þrjár bækur
eftir sjálfan V.I. Lenín.
Sovétmönnum hefur sjálfsagt
ekki þótt miður að sjá í stórum
upplögum og á aðgengilegri ís-
lensku höfuðverk eins og „Ríki og
bylting", „Vinstri róttækni" og
„Hvað ber að gera?“, sem er nokk-
urs konar uppskriftabók bylting-
arsinnans. I kaupbæti kom svo
þriðja bindi ritgerða eftir Maó for-
mann, en sjálfsagt hafa Kremlar-
sinnar verið mátulega upprifnir
yfir því.
Loks skrifaði Kristinn E. Andr-
ésson sjálfur bók og gaf út. Hún
hét „Enginn er eyland" og rekur
sögu Rauðra penna, byltingar-
sinnuðu rithöfundanna sem
stofnuðu Mál og menningu.
Þar er sagt glöggt frá ýmsu, en
öðru sleppt.
Lík Leníns í grafhýsi hans í Kreml
Á L I T
Verður hjá því komist að fækka sauðfjárbændum?
SIGURÐUR LÍNDAL
prófessor
Spurningin ætti
ekki að vera
hvort óhjá-
kvæmilegt sé að
fækka sauðfjár-
bændum, held-
ur hvort fækkun
bænda sé ekki
óhjákvæmileg
eftir því sem af-
köst í landbúnaði aukast. Á þessu
tvennu er nokkur blæbrigðamun-
ur. Ég er þeirrar skoðunar að
bændum kunni að fækka nema
nýjir markaðir opnist fyrir fram-
leiðslu þeirra, sem þá geti tekið
við því sem afgangs verður á inn-
anlandsmarkaði. Slík fækkun er
afar eðlileg í kjölfar aukinnar hag-
kvæmni og framþróunar í land-
búnaði sem og öðrum atvinnu-
greinum. Ég vil þó aftur leggja
áherslu á, að með nýjungum í
vinnslu lambakjöts og góðri
markaðssetnigu hér heima og er-
lendis, er ekki sjálfgefið að bænd-
um muni fækka á komandi árum.
það er að segja ef þeim tekst að
selja allt sem þeir framleiða. Að
lokum er einnig rétt að geta þess,
að ég á afar bágt með að hugsa
mér ísland án landbúnaðar en
hann þarf ekki nauðsynlega að
vera í núverandi horfi.
HARALDUR BRIEM
læknir
l Nei, ég held að
hjá því verði ekki B
komist. Markaðs-
aðstæður hér á i j. ■ ph
landi eru slíkar, / '/HNkSS
að einungis lítill
hluti þess kjöts
sem framleitt er,
selst. Að sama
skapi er það
óskynsamlegt að láta alltof stóran
fjárstofn, sem engin þörf virðist
fyrir, reika um afrétti og spilla
náttúrunni. Er vit í því, að ala upp
sauð á með miklum tilkostnaði ef
hann endar síðan tilveru sína á
haugunum og engum til gagns?
Ég tel að breytingar sé þörf og lík-
lega væri best, að kaupa fullvirð-
isrétt af bændum í eitt skipti fýrir
öll og fá þá þannig til að bregða
búi en hafa um leið aðgöngumiða
til að flytja sig í arðvænlegri at-
vinnugreinar.
VALDIMAR KRISTINSSON
starfsm. hagd. Seðlabankans.
Já því miður tel
ég fækkun
bænda nauðsyn-
lega, til að þeir
sem rekið hafa
bú sín skynsam-
lega geti áfram
lifað af sauðfjár-
rækt. Alltof ntik-
ið af kjöti er
framleitt, miðað
við markaðsaðstæður hér. Síðan
væri það prýðileg lausn að útvega
þeim bændum, er létu af búskap,
vinnu við alhliða landgræðslu og
þá ekki síst við ræktun skjólbelta.
Skjólbelti þessi má rækta um allt
land og þau nýtast vel, bæði
mönnum og skepnum. Að auki tel
ég þau forsendu árangurs í skóg-
rækt, þar sem þau skýla vel við-
kvæmum gróðri. TU að gera
bændum kleift að sinna þessu er
nauðsynlegt að kaupa af þeim full-
virðisrétt, það er borga þeim fyrir
að hætta óhagkvæmri ffamieiðslu,
og um leið veita þeim tækifæri til
að stunda einhverja gagnlegri at-
vinnu.
ÞORVALDUR GYLFASON
hagfræðingur
Já, bæði af efna-
hags- og um-
hverfisástæðum.
Efnahagsrök-
in eru skýr.
Áframhaldandi
fjáraustur í
landbúnað er
óheyrilega þung
byrði á fólkinu í
landinu. Kostnaðurinn, sem nú-
verandi landbúnaðarstefna legg-
ur á skattgreiðendur og neytend-
ur, nemur rösklega 20 þúsund
krónum á mánuði á hverja fjög-
urra mannna fjölskyldu í landinu
eða um 400 þúsund krónum á
mánuði á hvert bóndabýli. Þessu
fé er sóað á altari óhagkvæmra
búskaparhátta að austur- evr-
ópskri fyrirmynd.
Umhverfisrökin skipta líka
miklu máli. Við tókum við land-
inu grænu og grasi vöxnu og er-
um að leggja það í auðn smám
saman með hömlulausri ofbeit og
uppblæstri. Þessari þróun verð-
um við að snúa við með því að
stöðva lausagöngu búfjár og
hrossa um landið með lagasetn-
ingu. Þannig og aðeins þannig er
hægt að græða landið til frambúð-
ar. Fjárveitingum til landgræðslu
á almenningi er kastað á glæ, svo
lengi sem skepnurnar ganga
lausar.
r-\