Pressan - 13.08.1992, Blaðsíða 15

FIMMTUDAGUR PRCSSAN 13. ÁGÚST 1992
15
Að minnsta kosti ef mistökin virð-
ast nokkuð augljós, eins og í máli
Sigfúsar Daða.
HEILASKAÐIVEGNA SÚR-
EFNISSKORTS
Það sem vekur mesta athygli í
máli Sigfúsar Daða eru skýrslur
lækna, sem fengnir voru til að
rannsaka málið og segja álit sitt.
Þeir virðast gera allt sem þeir geta
til að halda verndarhendi yfir
starfsbræðrum sínum.
Þegar móðirin, Bryndís Hall-
dóra Bjartmarsdóttir, kom á fæð-
ingardeild Landspítalans 12. októ-
ber 1980 kom í ljós við skoðun að
fóstrið virtist vera í óreglulegri
stöðu. Við röntgenmyndatöku
kom í ljós að það var í svokallaðri
þverlegu (höfuðið sneri upp og
fætur voru jafhhátt höfði). Læknir
ákvað þá að framkvæma ytri
vendingu, sem á venjulegu máli
þýðir að snúa fóstrinu. Klukku-
tíma síðar var Bryndís Halldóra
tengd við sírita sem sýnir hvort
tveggja, samdrætti í legi konunnar
og hjartslátt barnsins. Eftir á að
hyggja töldu bæði hún og Guð-
laugur R. Guðmundsson sig bæði
hafa séð að verulega hefði hægt á
hjartslætti fóstursins þegar sam-
drættir urðu í leginu. Hvort það
var innan hættumarka eða ekki
verður hins vegar ekki sannað því
strimillinn úr síritanum týndist.
Tveimur tímum síðar féll nafla-
strengur sýnilega fram, sem þýðir
að mikil hætta er á að lífsamband
fóstursins við fylgju móðurinnar
rofni, en fóstrið fær m.a. súrefni
um naflastrenginn.
Samkvæmt ffásögn foreldr-
anna voru fýrstu viðbrögð læknis-
ins þau að vilja ffamkalla fæðing-
una með sogklukkum, þótt út-
víkkun væri ekki fullnuð. Nokkur
tími fór í að hugleiða þetta, en úr
varð að gerður var keisaraskurður
og náðist barnið út 40 mínútum
síðar samkvæmt vitnisburði
foreldra, en 33 mín. samkvæmt
skýrslum. Hvort heldur sem var,
er tíminn óeðlilega langur þar sem
öll skilyrði voru hin bestu til keis-
araskurðar. Engin skýring hefur
fengist á því hvers vegna ekki
tókst að ná barninu út fyrr. f ljós
kom að það hafði hlotið alvarleg-
an heilaskaða vegna súrefnis-
skorts. Sigfús Daði var algjör ör-
yrki og dvaldi á sjúkrastofnun þar
til hann andaðist, 22. júní 1987.
SÖNNUNARGAGN TAPAST
Eins og ffam kemur í viðtali við
Bryndísi Halldóru hér annars
staðar á síðunni voru yfirmenn
spítalans ekkert alltof viljugir til að
gefa henni og föður Sigfúsar Daða
upplýsingar um hvað hefði farið
úrskeiðis. f dómi bæjarþings
Reykjavíkur kemur líka fram að
svör við fyrirspurnum voru lengi
að berast. Bryndís og Guðlaugur
skrifuðu stjórn Ríkisspítalanna
fyrst bréf 28. júní 1981, þar sem
þau fóru ffam á rannsókn á mál-
inu. Þau fengu svar rúmu hálfú ári
síðar. f millitíðinni réðu þau Jón
Steinar Gunnlaugsson sem lög-
ffæðing sinn, í þeirri von að það
myndi eitthvað flýta afgreiðslu
málsins.
Stjórnin óskaði eftir greinar-
gerð ffá þáverandi forstöðumanni
kvennadeildar Landspítalans og
umsögn frá læknaráði spítalans,
sem leitaði til þriggja sérffæðinga
um álit. Stjórn læknaráðs byggir
svar sitt á skýrslum þessara lækna
og segir að ekki sé hægt að benda
á nein augljós læknisffæðileg mis-
tök, en að þeir telji að konan hefði
átt að tengjast sírita strax eftir að
ytri vending var gerð, því fæðing-
in var afbrigðileg. Þegar foreldr-
arnir ákváðu síðan að fara í mál
árið 1984 — þá hafði bótaskyldu
verið hafnað af fjármálaráðuneyt-
inu — kom í ljós við gagnaöflun
að strimillinn úr síritanum, sem
Bryndís hafði verið tengd við, var
horfinn. Hann var talinn skipta
miklu máli við mat á sök starfs-
manna fæðingardeildarinnar í
málinu. Strimillinn hefði getað
skorið úr um hvort rangt var að
framkvæma ekki keisaraskurð
strax, ef óeðlilega mikið hefði
hægt á hjartslætti barnsins við
legsamdráttinn. Vegna óeðlilegrar
legu fóstursins er talið að koma
hefði mátt í veg fýrir slysið ef tekin
hefði verið ákvörðun um að gera
keisaraskurð strax.
HLUTDRÆGT ÁLIT LÆKN-
ANNA
Engin augljós mistök, segir
læknaráð Landspítalans í áliti
sínu, sem það byggir á skýrslu
þriggja sérffæðinga. I dómi bæjar-
þings Reykjavíkur er aftur á móti
vakin athygli á því að hvergi sé
beinlínis minnst á það í skýrsl-
unni að strimillinn úr síritanum
sé horfinn og að ekki verði séð af
skýrslunni að læknamir hafi leitað
upplýsinga um orsakir þess. Einn-
ig að ekkert sé „talað“ um hjart-
slátt bamsins fyrr en eftir að nafla-
strengur hafi fallið fram og þeir
geti því ekki dæmt um hvort ein-
hver viðvörunarmerki hafi komið
ffam hjá baminu sem boðuðu það
sem á eftir kom. Þá segjast lækn-
arnir álíta að eftirliti með fæðing-
unni hafi ekki verið jafnábótavant
og ætla mætti af lestri sjúkraskrár-
innar, en hér sé aftur á móti fýrst
og ffemst um lélega sjúkraskrá að
ræða! „Hvernig í ósköpunum geta
höfundar gefið svona álit?“ segir í
dómnum.
Þá vekur einnig fúrðu sá hluti
álits læknanna þar sem vikið er að
réttmæti þess að framkvæmd var
ytri vending: Við teljum að ekki sé
hægt að segja að hér sé ranglega
að verki staðið, enda tókst þessi
vending. Og viðbrögð dómsins:
Hvemig geta þeir hér fullyrt þetta
þegar þeir rétt áður hafa sagt að
þeir geti ekki dæmt um, hvort ein-
hver viðvörunarmerki hafi komið
fram hjá barninu eftir ytri vend-
inguna. Læknamir láta líða hjá að
bera saman áhættuna við ytri
vendingu og við keisaraskurð
strax. Skal í þessu sambandi haft í
huga að þeir eru búnir að segja í
áliti sínu að sérstakrar aðgæslu
hafi verið þörf með tilliti til barns-
ins eftir vendinguna.
Þetta var ekki eina furðulega
skýrslan ffá læknum sem dómur-
inn hafði við að styðjast. Þáver-
andi forstöðumaður kvennadeild-
arinnar virðist einnig hafa gert allt
til að vernda starfsbræður sína í
þessu máli. Hann segist sjálfur
ekkert vita um hvort ömggt eftirlit
hafi verið við fæðinguna, en eykur
svo við staðhæfingar um að svo
hafi verið, eftir því sem hann gefur
offar álit og réttlætir gerðir starfs-
fólksins sem var viðstatt. f dómn-
um segir að vissa forstöðumanns-
ins um öruggt eftirlit hafi farið
smávaxandi eftir slysið og að
hvergi sjái þess merki í skýrslum
hans, að hann viðurkenni a.m.k.
að vanræksla á skráningu eftirlits
sé ámælisverð.
Og niðurstaða dómsins um all-
ar greinargerðir læknanna er að
þær beri það ekki með sér að verið
sé af heiðarleika og einurð að leita
að raunverulegum orsökum hins
hörmulega slyss við fæðinguna.
Þvert á móti virðist gengið mjög
Fannst betta
koma okkur við
Bryndís Halldóra Bjartmars-
dóttir er móðir Sigfúsar Daða
Guðlaugssonar. Hún segir að
aðdragandi þess að hún og faðir
drengsins, Guðlaugur Rúnar
Guðmundsson, ákváðu að fara í
mál hafi verið tregða fólks innan
spítalans til að veita þeim upp-
lýsingar um hvað fór úrskeiðis í
fæðingunni.
„Við töluðum við starfsfólk
sem fannst þetta hörmulegt og
sagði að þarna hefði bersýnilega
eitthvað farið úrskeiðis. Sumir
tóku svo sterkt til orða að hand-
vömm og klaufaskap væri um að
kenna að svona fór,“ segir Bryn-
dís Halldóra. „Þegar við síðan
létum í það skína að við
hygðumst gera eitthvað í málinu
dró fólk í land, taldi opinbera
umfjöllun ekki þjóna
hagsmunum eins né neins. Þó
skal tekið fram að enginn reyndi
að banna okkur að opinbera
þetta, en við vorum lött til þess.
Á þessu stigi málsins vorum við
ekki að hugsa um málshöfðun.
Við fórum og töluðum við
forstöðumann fæðingardeildar-
innar, en vorum ekki ánægð
með viðtökurnar og fannst við fá
loðin svör.
Við kynntum okkur því málið
með því að lesa okkur til í
fæðingarffæði og töluðum síðan
við lögfræðing. Ekki heldur þá
með það í huga að fara í mál,
heldur vildum við að gerð yrði
rannsókn innan spítalans. Okk-
ur fannst við eiga rétt á því að fá
einhverja greinargerð um það
hvers vegna fór sem fór. Að við
fengjum eitthvað að vita, því
okkur fannst þetta koma okkur
við.
En það var eins og ráða-
mönnum stofnunarinnar fyndist
þetta vera sitt mál, en ekki okk-
ar. Við ættum að sætta okkur við
yfirborðskenndar skýringar. Við
fengum því lögfræðinginn í
þetta til að hjálpa okkur að ná í
upplýsingarnar. Þegar hann fór
af stað rak hann sig líka á hvað
þetta gekk seint og treglega. Við
fengum ekki upplýsingar sem
við töldum okkur eiga rétt á að
fá, eins og fæðingarskýrsluna
mína. Það gekk mjög illa að fá þá
skýrslu.
Eins og ég sagði, þá ætluðum
við ekki í mál fyrst þegar við töl-
uðum við lögffæðinginn. Eneft-
ir því sem við töluðum oftar við
hann kom betur og betur í ljós
að við fengjum ekki, að okkar
mati, fullnægjandi svör við því
hvað þarna gerðist, nema hrein-
lega höfða mál. Lögfræðingur-
inn var líka fýlgjandi því að við
færum í mál og fannst fúll þörf á
að þetta færi fyrir dómstóla og í
gegnum kerfið. Við ákváðum
því að láta reyna á þetta fyrir
dómstólum, ekki bara okkar
vegna heldur ekki síður í þeirri
trú að málshöfðun sem þessi
veiti opinberum stofnunum
aðhald og hafi hugsanlega fyrir-
byggjandi áhrif.“
langt í að reyna að bæta hlut
starfsfólksins.
SJÚKRAHÚS SÝKNAÐ
Það er erfitt að dæma í málum
um meint mistök lækna nema
leita álits hjá öðrum læknum, sér-
ffæðingum. Þess vegna Ieita dóm-
arar alltaf til læknaráðs þegar þeir
þurfa að fá svör við ákveðnum
spurningum sem vakna við með-
ferð slíkra mála. En er læknaráð
hlutdrægt? Ekki segir Þórður
Harðarson, sem átt hefur sæti í
ráðinu í tíu ár.
„Það lá það orð á ráðinu hér
áður fyrr að það væri hlutdrægt,
en það er mjög erfitt að ásaka ráð-
ið um það lengur," segir Þórður.
„Ráðið lendir aftur á móti stund-
um í vanda, þegar dómari leggur
fýrir það spurningar sem ekki eru
vel orðaðar. Ef þeim er svarað
beint út, þá hjálpar það málinu
ekki alltaf áleiðis. Ráðið er ekkert
að gaspra meira en það þarf. Það
er því mikilvægt að spumingarnar
séu rétt orðaðar."
Þórður heldur því reyndar ffam
að svörin hafi lengst, en þó virðast
stutt svör ennþá vera einkenni á
ráðinu. Það sést þegar lesinn er
dómur í máli Sigfúsar Daða og
líka þegar lesinn er dómur sem
kveðinn var upp í Bæjarþingi Ak-
ureyrarívor.
Það mál var höfðað gegn Fjórð-
ungssjúkrahúsinu á Akureyri
vegna meintra mistaka starfsfólks
sjúkrahússins þegar barn varð fyr-
ir súrefnisskorti í fæðingu fyrir
átta ámm. Sjúkrahúsið var sýknað
af ákærunni, en málinu hefúr ver-
ið vísað til Hæstaréttar.
í stuttu máli var þarna um að
ræða eðilega meðgöngu, nema
hvað móðirin var orðin 37 ára og
hafði aðeins átt eitt barn áður,
sextán árum fyrr, og var það frem-
ur erfið fæðing. Barnið fæddist líf-
vana, en var lífgað við og er í dag
100% öryrki. Með ástand og for-
sögu móðurinnar í huga álitu
stefnendur að sérfræðingur í fæð-
ingarhjálp og barnalæknir hefðu
átt að vera viðstaddir fæðinguna,
en engar ráðstafanir voru gerðar
til þess. í áliti ff á læknaráði kemur
ffam að það telur að hefðu slíkar
ráðstafanir verið gerðar hefði mátt
greina hættuástand fyrir fæðing-
una og hægt að minnka líkur á
heilasbiða bamsins ef barnalækn-
ir hefði verið viðstaddur til að gera
lífgunartilraunirnar. Dómurinn
komst hins vegar að þeirri niður-
stöðu að ekki hefði verið um van-
rækslu eða gáleysi starfsmanna að
ræða, jafnvel þótt viss atriði
„hefðu mátt fara betur við þessa
fæðingu“. Það má kannski taka
fram að tveir meðdómendur í
málinu vom læknar. Svo er alltaf í
svona málum
Margrét Elísabet Ólafsdáttir