Pressan - 13.08.1992, Blaðsíða 20

20
FIMMTUDAGUR PRESSAN 13. ÁGÚST 1992
R L E N T
Ólofaður auð-
kýfingur
Hann var strax byrjaður að
fikta í tölvum 13 ára gamall, þegar
tölvubyltingin var rétt að hefjast.
Nú, meira en tuttugu árum síðar,
er hann talinn ríkasti maður
Bandaríkjanna — en ennþá sami
tölvukallinn. Auðæfi Bill Gates eru
metin á um 500 milljarða ís-
lenskra króna og þá aura hefur
hann að mestu leyti grætt á hlut-
deild sinni í uppfinningum á borð
við tölvukerfm Microsoft og
Windows. En Gates er ekki hópi
þeirra auðkýfmga sem sækja veisl-
ur og velta sér upp úr munaði. Að
vísu á hann sveitasetur með
hundrað herbergjum í nágrenni
heimaborgar sinnar, Seattle. Og
þar eru ýmis leiktæki, þar á meðal
tólf sportbílar. En sjálfur segir
hann að peningar hafi ekki mikla
þýðingu fyrir sig; honum finnst
ennþá skemmtilegast að sitja við
tölvuskjá, en annars les hann sér
til um mannkynssögu. Og þessi
forríki maður er enn ólofaður.
Það hafa ekki heyrst neinar
kvennafarssögur af honum þótt
hann sé orðinn 36 ára.
Ris og fall
Bernards
Tapie
Bernard Tapie hefur lengi verið einn umtal-
aðasti maður í Frakklandi. Fyrir stuttu
neyddist hann til að segja af sér ráðherra-
embætti vegna hneykslismáls. Skömmu síð-
ar varð hann að selja meirihluta sinn í
íþróttafyrirtækinu Adidas. En Tapie er varla
dauður úr öllum æðum.
„Ég ber fullt traust til hans, ég
trúi að hann sé heiðarlegur, hann
er sigurvegari í eðli sínu,“ sagði
Pierre Bérégovoy þegar hann tók
við sem forsætisráðherra Frakk-
lands í apríl. Hann var að bera
blak af nýjum ráðherra borgar-
mála, milljarðamæringnum Bern-
ard Tapie.
Bérégovoy vissi líkt og flestir að
ýmsar gjörðir Tapies gátu orkað
tvímælis. Fótboltaliðið hans, Mar-
seille, hefur sætt rannsókn vegna
skattsvika og ýmislegt hefur þótt
athugavert í bókhaldi eignar-
haldsfélags Tapies. En eftir að
Sósíalistar höfðu ekki fengið
nema 18 prósent atkvæða í kosn-
ingum gat varla sakað að taka
Madonnu halda engin bönd
Einn lykillinn að velgengni söng-
konunnar Madonnu undanfarin ár
er líklega sá að hún er alltaf reiðu-
búin að ganga fetinu lengra en fyrr;
þegar íjölmiðlarnir eru að fá leið á
henni finnur hún upp á einhverju
sem neyðir þá til að sýna henni at-
hygli á nýjan leik. Yfirleitt fækkar
hún fötum ögn meira en fyrr. Og
nú er Madonna að bætast í hóp
þeirra stjarna sem taka að sér að
leika í funheitri ástarsenu í kvik-
mynd. f myndinni „Body of Evi-
dence“ sem frumsýnd verður á
næstunni háttar hún með leikaran-
um Willem Dafoe. Og ekki nóg með
það; hún lætur líka drjúpa brenn-
andi vax á brjóstkassann á honum,
en kælir síðan með kampavíni...
áhættu. Tapie var sífellt í sviðsljósi
fjölmiðla, þjóðin hafði áhuga á
honum, hann var af öðru sauða-
húsi en grámóskulegir pólitíkusar
— skoðanakannanir höfðu meira
að segja sýnt að margir Frakkar
voru ekkert afhuga því að hann
yrði einhvern tíma forseti.
En aðeins tveimur mánuðum
síðar var Tapie kallaður á fund
rannsóknardómara í París. Þar
voru hlýddi hann á ákærur gamals
viðskiptafélaga, Georges Tran-
chant. Saman áttu þeir fyrirtæki
sem flutti inn rafeindatæki frá
Japan. Árið 1985 seldi Tapie fyrir-
tækið fyrir 1,8 milljónir franka.
Síðar sagðist Tranchant hafa
komist að því að Tapie hefði að
auki fengið 13 milljónir franka,
sem hann hefði stungið í vasann.
Tranchant, sem er þingmaður
Gaullista, valdi hárrétt augnablik
til að ná fram hefndum. Tveimur
dögum síðar var tilkynnt að Tapie
hefði sagt af sér ráðherraembætti.
Þetta var áfall fyrir stjórnina;
Tapie var í sárum.
SONUR ALÞÝÐUNNAR
Menn af sauðahúsi Tapies eru
kannski algengir í Bandaríkjun-
um, en í hinu stéttskipta Frakk-
landi eru þeir fágætir. Hann er
fæddur í úthverfi Parísar, sonur
verkamanns. En reyndar er margt
óljóst um uppruna hans, sökum
þess að ffásagnir stangast á; hann
er iðinn við að spinna goðsagnir
um persónu sína. Sumir halda að
hann trúi þeim sjálfur.
Það er til dæmis vitað að hann
ólst upp við þokkaleg kjör í út-
hverfmu Le Bourget, en ekki í
Eigandinn og stjarnan hans. Tapie með Jean Pierre Papin. Papin erfarinn til Italíu, en Tapie þarf aðfara
aftur á byrjunarreit í pólitíkinni.
slömminu La Courneuve, eins og
hann hefur sagt. Hann hefur gefið
í skyn að hann hafi tekið próf í
verkfræði, en vitað er að hann
gekk í tækniskóla. Hann er fædd-
ur 1943, ekki 1946, eins og eftir
honum er haft.
En víst er að hann var alltaf
dugnaðarforkur og skorti hvorki
metnað né kjark. Að lokinni her-
skyldu tók hann reyndar smáhlið-
arspor. Hann vann söngvakeppni
og ákvað að verða poppstjarna.
Undir nafninu Bemard Tapy söng
hann inn á plötu amerískt dægur-
lag með frönskum texta. Utan á
albúmið skrifaði hann: „Sannur
sonur alþýðunnar, ungur og
sportlegur, með aðlaðandi og
glettið bros götustráksins."
Tuttugu árum síðar kváðu
franskar konur upp þann dóm í
skoðanakönnun að Tapie væri
maðurinn sem þær vildu helst
eyða nótt með. Og Tapie hefur víst
alltaf verið annt um að vera álitinn
glæsimenni; svo mjög að hann
hlýtur að teljast allhégómlegur.
Hann á í eilífum megrunarkúrum
og hefur farið í allnokkrar fegmn-
araðgerðir. Samt hefur hann líka
orð á sér fyrir að vera góður fjöl-
skyldumaður; það er einn þáttur-
inn í ímynd Tapies að hann flýgur
heimshorna á milli í einkaþotu til
að geta eytt nóttinni í litlu höllinni
sinni í París.
Eftir poppstjörnustandið fór
hann vestur um haf og lét hrífast
af vafningalausum viðskiptahátt-
um Bandaríkjamanna. Heimkom-
inn tók hann til óspilltra málanna.
Hann keypti skuldugt prentverk
fyrir slikk og breytti því í stórveldi.
Úpp úr því fékk fátt stöðvað
Tapie. Á árunum 1977-1989
keypti hann 40 fyrirtæki. Há-
punkturinn var 1990 þegar eign-
arhaldsfélag hans keypti 80 pró-
senta hlut í þýska íþróttavörufyr-
irtækinu Adidas. Það kitlaði þjóð-
arstolt Frakka.
Hann dró heldur ekki af sér í
fjölmiðlum. Hann stjórnaði sjón-
varpsþáttum og skrifaði ævisögu.
Frakkland var undirlagt af ríkisaf-
skiptum og skriffinnsku, en boð-
skapur Tapies var skýr. Hann var
maður einkaframtaksins, alþýðu-
pilturinn sem fór allt af eigin
rammleik, ögrun við útvalda stétt
embættismanna sem státar próf-
skírteinum frá réttum skólum.
Kerfiskarlar litu hann hornauga,
meðal almennings voru fáir vin-
sælli.
LE PEN ER SKÍTHÆLL
1987 keypti hann Marseille-lið-
ið og var þá kominn hálfa leið inn
í pólitík. I Marseille var allt í nið-
urníðslu, líka skuldugt fótboltalið-
ið. Tapie notaði félagið til að afla
sér vinsælda, áhorfendur skiptu
hann meira máli en fótbolti. Leik-
irnir urðu fjölskylduhátíð með
flugeldum og músík; hann keypti
dýra leikmenn á borð við Jean Pi-
erre Papin.
Árið 1988 náðu þeir saman
hann og Francois Mitterrand sem
falaðist eftir stuðningi Tapies í
forsetakosningum. I þingkosning-
um sem fylgdu á eftir var hann
ERLENT SJÓNARHORN
Spurt umpólitíska ábyrgð
HUGHES BEAUDOUIN
„Blóðréttarhöldunum“ umtöl-
uðu er nýlokið í París. Dómur
verður ekki kveðinn upp fyrr en í
október, en strax er óhætt að full-
yrða að þetta er stórmál ársins.
Hvernig er hægt að horfast í augu
við þá staðreynd að 1.200 dreyra-
sjúklingar hafi smitast af eyðni af
hreinum viðskiptaástæðum; að-
eins „stórflóð af blóði“ hafi á
þeim tíma getað afstýrt því að
Blóðbankinn yrði nánast gjald-
þrota? Og að þetta hafi gerst með
eins konar samþykki stj.órnsýsl-
unnar, meðal annars þriggja ráð-
herra sem aðhöfðust ekki þegar
atburðurinn varð 1985: Georgina
Dufoix félagsmálaráðherra, Ed-
mond Hervé heilbrigðisráðherra
og Laurent Fabius forsætisráð-
herra? öll þrjú báru vitni við rétt-
arhöldin.
Allt Frakkland var á nálum
þegar Georgina Dufoix sagði í
sjónvarpi: „Eg ber fulla ábyrgð á
öllu því sem ég hef gert sem ráð-
herra (...) en mér finnst ég ekki
vera sek.“ Líklega er það nærri
lagi, en á hinn bóginn er svo fátítt
að ráðherra lýsi á hendur sér
slíkri ábyrgð, að Georgina Dufoix
á heiður skilinn. Reyndar hefur
það gerst alltof oft að stjórnmála-
menn hafa ekki viljað bera neina
ábyrgð. Og nú virðist Frökkum
ofboðið. I blóðréttarhöldunum
fengu þeir tækifæri til að láta reiði
sína íljós.
Er stjórnmálamaður ábyrgur?
Auðvitað ætti svarið að koma af
sjálfu sér, því á venjulegu máli eru
þessi tvö orð ennþá samheiti. En í
Frakklandi nútímans er það langt
í frá sjálfgefið.
123 ára stjórnarandstöðu náðu
vinstrimenn vissum siðferðisleg-
um yfirburðum. Þetta færðu þeir
sér í nyt þegar þeir komust til
valda 1981. En 1985 kom Green-
peace-málið upp og allri heims-
byggðinni blöskraði, líka íslend-
ingum. Hver bar ábyrgð á dauða
portúgalska ljósmyndarans?
Varnarmálaráðherrann Charles
Hernu beið lengi vel áður en
hann játaði neitt slíkt á sig, og
þegar hann talaði loks var hann
neyddur til þess af forsætisráð-
herranum og forseta lýðveldisins.
Að endingu sagði hann af sér, en
það voru tveir leyniþjónustu-
menn sem þurftu að greiða
syndagjöldin fyrir hann.
Nú í ársbyrjun var það svo
Habache, palestínski hryðju-
verkamaðurinn, sem fékk að-
hlynningu á sjúkrahúsi í París.
„Það er ekki lengur neitt mál,“ til-
kynnti forsetinn eftir að nokkrir
háttsettir embættismenn höfðu
verið neyddir til að segja af sér
(tökum eftir að þeir fengu allir
mjög vænar sendiherrastöður).
Margir Frakkar eru fráleitt
ánægðir með slík viðbrögð. í
þeim hópi er Michel Rochard,
fyrrum forsætisráðherra sósíal-
ista og hugsanlegur forseti í fram-
tíðinni: „Að vissu leyti kemur það
í sama stað niður. Annaðhvort
vissu ráðherrar af þessu, og þá er
það þeirra að taka afleiðingunum
af þeirri áhættu sem tekin var;
eða þá að þeir vissu ekki neitt,
sem er að $umu leyti verra.“
Raymond Barre, fyrrum forsætis-
ráðherra íhaldsmanna, er á sama
máli: „Það er ráðherranna að taka
afleiðingum þess sem er gert og
ekki síst forsætisráðherra. Þeir
eru þarna til að bera pólitíska
ábyrgð.“
Þessi skortur á ábyrgðartil-
finningu er reyndar mjög sam-
gróinn franskri hefð. Að vissu
leyti er þetta arfur frá guðlegu
einveldi kónga, sem þurftu ekki
að standa neinum skil nema Guði
og sjálfum sér — það er að segja
engum. En kannski er þetta að
breytast. Að minnsta kosti eru
Frakkar sífellt ófusari að umbera
ábyrgðarleysi stjórnmálamanna.
Nýlegar ákærur á hendur fjölda
háttsettra stjórnmálamanna, sem
tengdir eru ýmsum hneykslis-
málum, eru augljóst merki um
þetta. Stjórnvöld geta vart annað
en beygt sig undir þennan breytta
hugsunarhátt. Þeim er ekkert fyr-
irgefið: ekki atvinnuleysið, fjár-
svikin, reiði bænda né uppsteytur
vörubflstjóranna sem lömuðu allt
Frakkland í júlí. Til allrar ham-
ingju stóð Frakkland sig vel á
Ólympíuleikunum í Barcelóna (til
„Hvernig er hœgt
að horfast í augu
við þá staðreynd að
1.200 dreyrasjúk-
lingar hafi smitast
afeyðni... “
dæmis í handboltanum); Frakkar
hefðu kennt stjórninni um ef
annað hefði komið á daginn!
Að sönnu eru þessi réttarhöld
sumpart óréttlát. Stjórnmála-
menn geta auðvitað ekki verið
ábyrgir fyrir öllu. En þessu
ástandi mun ekki slota fyrr en
þeir sem hafa fengið til þess kosn-
ingu fara að horfast í augu við
skyldur sínar. Á meðan beðið er
halda dreyrasjúklingar áfram að
deyja.
Höfundur er tyrrum btaðatulltrúi transka
sendirdðsins i Reykjavtk og ritar fyrir fran-
ska dagblaðið Libération
kominn á fullan skrið. Hann bauð
sig fram fyrir Sósíalista nálægt
Marseille og deildi heiftarlega í
sjónvarpi við erkióvin sinn,
hægriöfgamanninn Jean Marie
Le Pen. Lýðskrumarinn Le Pen
mætti óvæntri mótspyrnu. Tapie
reyndist alveg jafnkjaftfor og kok-
hraustur og hann. Le Pen setti
hljóðan. Báðir féllu þeir í kosning-
unum. En ári síðar slapp Tapie
inn á þing í aukakosningum.
1 sveitarstjómarkosningunum í
vor glímdu þeir aftur, enda hefur
Tapie löngum talað máli innflytj-
enda. Hann sagði að hver sem
kysi Le Pen væri „skíthælT' og
þótti ýmsum nóg um. Hann upp-
skar þó ágætlega í kosningunum
og fékk 26 prósent atkvæða, langt-
um meira en landsmeðaltal Sósí-
alista. Hann varð ráðherra nokkr-
um vikum síðar.
En þá brást stríðsgæfan á öllum
vígstöðvum. Hann þurfti að víkja
úr ríkisstjórninni og Adidas rann
líka úr greipum hans; hluthafar
vildu vita hvernig góður hagnaður
breyttist í stórt tap á aðeins einu
ári. Fyrir stuttu var svo tilkynnt að
breska fyrirtækið Pentland hefði
keypt hlut Tapies í Adidas.
Það er ljóst að pólitíkusinn
Tapie hefur látið viðskiptin sitja á
hakanum, enda hefur auður hans
skroppið saman. Svo virðist líka
sem núorðið eigi stjómmálin hug
hans allan. Hneyksli gætu reynst
honum fjötur um fót og kannski á
hann ekki mikla framtíð innan
gamalgróinna stjórnmálaflokka.
Ymsir félagar hans meðal Sósíal-
ista treysta honum mátulega. En
Tapie er varla af baki dottinn.
Margir telja að næsta skref hans
verði að bjóða sig ffam til borgar-
stjóra í Marseille 1995. Sumir hafa
lúca ráðlagt honurn að stofna nýj-
an flokk, miðja vegu milli staðn-
aðra fylkinga til hægri og vinstri.
Óþolinmæðin gæti orðið honum
skeinuhætt, en allir vita að hann
stefnir hátt. Það hefur lengi verið
talað um hvert takmarkið er:
Tapie langar að verða forseti.
Ekkert
Hollywoodlið
Fyrir kosnin-
gar hafa banda-
rískir demókrat-
ar hafa átt auð-
velt með að afla
sér stuðnings í
Hollywood. En
nú virðast demókratar ekki
áhugasamir um liðsinni slíks
fólks. Ástæðan mun vera sú
mikla umræða sem verið hefur
um að þar séu framleiddar mynd-
ir sem stríði gegn almennu sið-
gæði. Á síðasta flokksþingi demó-
krata komu þeir reyndar fram
Oliver Stone og Richard Dreyfuss,
en menn veittu því athygli að
Warren Beatty var hvergi nærri.
Þó er hann gallharður demókrati.