Pressan - 13.08.1992, Blaðsíða 25

FIMMTUDAGUR PRESSAN 13. ÁGÚST 1992
25
STJÓRNMÁL
Glöggir menn ígóðkynja vandrœðum
„Gœti orðið nokkuð óglöggt um raun-
gengið áyfirlýsingum úr forsœtisráðu-
neytinu næstþegar mikið liggur við“
Það er skrítið þegar sjálfstæðis-
menn og alþýðuflokksmenn eru í
ríkisstjórn, að þá einsog óglöggv-
ist smásaman öll skil á milli hins
formlega stjórnkerfis í landinu
annarsvegar og stjórnmálaflokk-
anna hinsvegar. Menn taka til
dæmis eftir því að alltaf þegar sagt
er frá því að kratar hafi verið sam-
an á fundi útaf einhverju bregst
það ekki að sjónvarpið sýnir okk-
ur ábyrgðarmikla krata af ýmsum
gerðum að ganga eftir einhverjum
opinberum göngum. Þeir eru ým-
ist að hópast saman í ráðuneytun-
um til að undirbúa flokkssam-
komur eða þá að spígspora í Rúg-
brauðsgerðinni, sem virðist vera
að verða helsta miðstöð flokks-
starfsins. Ég vona bara að hann
Elli í Borgartúninu hafi gott uppúr
þeim og fái reikningana borgaða
viðstöðulaust á kontórnum hjá
Ámunda.
Þetta er auðvitað bara góð-
kynja. Og það er heldur ekki ann-
að en góðkynja þegar forsætisráð-
herra og fjármálaráðherra fara að
kynna tillögur Byggðastofnunar í
kvótahallærinu, og gera það fyrst
á Vestfjörðum á fundi með trún-
aðarmönnum Sjálfstæðisflokks-
ins. Það er sjálfsagt þannig hvort
eð er að enginn stendur í fiskiríi á
Vestfjörðum eða annarstaðar
nema vera skráður í flokkinn, og
má þá einu gilda þótt skilin séu
óglögg milli flokks og ríkis, sem
hefur sosum komið fyrir á bestu
bæjum.
Það var líka heldur óglöggt fyrir
okkur hinum að Þorsteinn Páls-
son skuli ekki lengur vera talinn í
hópi trúnaðarmanna Sjálfstæðis-
flokksins. Hann fékk nefnilega
fyrst að sjá tillögurnar á þriðju-
daginn löngu á eftir trúnaðar-
mönnunum fyrir vestan. Og við
sem héldum hann væri í ríkis-
stjórninni! En það var reyndar
alltaf svolítið óglöggt í hvaða ríkis-
stjórn hann var.
Það varð svo ekki til að auka al-
menna glöggskyggni þegar Matt-
hías Bjarnason sagði að tillögur
Byggðastofhunar væru allsekki frá
Byggðastofnun heldur einskonar
samkvæmisleikur ótilgreindra
starfsmanna. Það var nefnilega
talið að Matthías væri stjórnarfor-
maður í Byggðastofnuninni, sem
var meintur fæðingarstaður um-
ræddra tillagna, og á því leikur
enginn vafi að Matthías er einn af
trúnaðarmönnum Sjálfstæðis-
flokksins á Vestfjörðum. En hins-
vegar er það alveg ljóst að Matthi'-
as Bjarnason situr ekki í ríkis-
stjórninni.
Það er reyndar svolítið óglöggt
eftir þessa afferu hvort Byggða-
stofnun er ennþá Byggðastofnun
eða hvort hún er núna orðin að
skrifstofudeild í forsætisráðuneyt-
inu, og þá eina stjórnarráðsskrif-
stofan með hálaunaðan forstjóra,
sjálfstjórn valinkunnra þing-
manna, og sjálfstæða eignaraðild í
fjölda fyrirtækja um landið vítt og
endilangt. Og væri kannski hrein-
legra að ríkisstjórnin stjórnaði
henni bara sjálf?
Það er líka ffekar óglöggt hvaða
afstöðu Davíð Oddsson hefur til
þessara tillagna sem hann fékk frá
Byggðastofnun án þess Matthías
og Þorsteinn væru látnir vita. Fyr-
ir ekki nema hálfum mánuði spil-
aði hann nefnilega út í fféttatíma
sjónvarpsins sjálfu hátrompi for-
sætisráðherrans, hótuninni um
þingrof og kosningar. Það tromp
er þeirrar náttúru að það er sjald-
an nema einu sinni á hendi, og var
núna nýtt til að slá á hugleiðingar
um breytingar á lögum um Hag-
ræðingarsjóð. Tillögur Byggða-
stofhunar fjalla svo einmitt um að
breyta þeim reglum sem Davíð
sjálfur ákvað ásamt ríkisstjórninni
sinni um Hagræðingarsjóð, og
gæti þessvegna orðið nokkuð
óglöggt um raungengið á yfirlýs-
ingum úr forsætisráðuneytinu
næst þegar mikið liggur við.
Og hann er að minnsta kosti
ekki til baga glöggur á peninga,
fjármálaráðherrann sem í allt
sumar hefur staðið á því fastar en
fótunum að ríkissjóður megi ekki
missa tekjurnar af Hagræðingar-
sjóðnum, ef atburðarásin fleytir
honum til þess að lokum að kaupa
sjálfur með skattpeningunum all-
an kvótann í sjóðnum til að gefa
fyrirtækjum trúnaðarmanna Sjálf-
stæðisflokksins út og suður. Og
stendur glöggt hvort heldur slík
viðskipti flokkast undir almennar
efnahagsaðgerðir eða sértækar
efhahagsaðgerðir.
Ég man það ekki glöggt, en held
samt að sjaldan hafi gengið jafn-
mikið á í pólitík og efnahagslífi á
hundadögum síðan þarna um ár-
ið, og alveg örugglega ekki með
jafn-óglöggum niðurstöðum.
Nú er þetta auðvitað bara góð-
kynja. Þeir sem vilja fá peninga
þeir fá peninga, og þeir sem vilja
hafa haft rétt fyrir sér þeir munu
að lokum hafa haft rétt fyrir sér,
að minnsta kosti á þeim eina stað
sem máli skiptir, í fréttatímum
sjónvarpanna framaní háttvirtum
kjósendum þegar fundirnir eru
búnir fyrir vestan og í Rúgbrauðs-
gerðinni.
Og þeir fyrirgefa örugglega þótt
óglöggir menn kunni að spurja í
hálfum hljóðum um þessa hunda-
dagakónga efnahagslífsins hvort
þeir séu kannski komnir strax í
jólaglöggina?
En það væri þá ekki nema sjálf-
sagt mál. Og afskaplega góðkynja.
Éghefheyrt mannfræðinga segja aðfjöl-
skyldumynstur okkar líkist einna helst því
sem ríkir meðalfátækra svertingja í stór-
borgum Ameríku.
Þegar stúlkan rak upp rama-
kvein yfir verðinu á smokkunum
sagði afgreiðslukonan í apótekinu
að okkur Islendingum veitti ekki
af að fjölga okkur, við værum alit
of fá. Mörgum finnst jákvætt að
ísland skuli vera land hinna ungu
mæðra. Viðkvæðið er að þetta
reddist og fólk kýs að líta ffamhjá
þeim dæmum þar sem það redd-
ast alls ekki. Allar konur eiga að
eignast börn, sem flest og sem
fyrst, án tillits til aldurs, hjúskap-
arstöðu eða nokkurs annars.
Handahófskenndar barneignir
þykja hið besta mál en fjölskyldu-
áætlanir hallærislegar. Bömin eiga
að „koma“ þegar þeim hentar,
jafnvel án tillits til hvað foreldmn-
um er fyrir bestu. Fjölskyldutengsl
verða sífellt flóknari. Það þykir
sjálfsagt að karlar gangi, tíma-
bundið eða til frambúðar, annarra
manna börnum í föðurstað og
karlar sem eiga þrjú börn með
þremur konum eru bara
„óheppnir“. Flestir líta framhjá
þvi' þegar feður vanrækja börn sín
leynt og ljóst, borga aðeins lág-
marksmeðlag og umgangast þau
eingöngu þegar þeim sýnist svo.
Umburðarlynd þjóð íslendingar,
nema þá helst gagnvart börnun-
um. Ég hef heyrt mannfræðinga
segja að fjölskyldumynstur okkar
líkist einna helst því sem ríkir
meðal fátækra svertingja í stór-
borgum Ameríku.
Samkvæmt almenningsálitinu
ganga íslenskar konur úr bameign
á þrítugsafmælinu. Reyndar er í
lagi að bæta þriðja barninu við
ffamundir 36 ára en frumbyrjum-
ar mega vara sig, þeirra bíður erfið
meðganga (efþeim tekst að verða
barnshafandi), hræðileg fæðing
og auknar líkur á alls kyns af-
brigðilegheitum. Auk þess reynist
þeim móðurhlutverkið svo hræði-
lega erfitt, geta varla vaknað á
nóttunni, hugsa ekki um annað en
barnið, ofvemda það o.s.ffv. Ef til
vill taka konur móðurhlutverkið
hátíðlegar því eldri sem þær eru.
En andinn er líka sá um þessar
mundir, samanber allar bækumar
sem gefnar eru út um efnið. Ný-
lega kom út bók sem ber titilinn
Móðir og bam. Bókin er bresk að
upprana og dregur að sjálfsögðu
dám af því. Þar er gert ráð fyrir að
fólk ákveði að eiga barn og hefji
undirbúning getnaðar a.m.k. með
þriggja mánaða fyrirvara. Höf-
undur bendir á að fyrstu vikumar,
„er þú veist kannski ekki einu
sinni að þú ert ófrísk, geta haft
mest áhrif á þroska barnsins".
Einnig eiga tilvonandi mæður að
huga að því hvort eitthvað í lifnað-
arháttum þeirra geti skaðað barn-
ið, því að öll „mikilvægustu líffæri
fóstursins myndast á fyrstu þrem-
ur mánuðunum og þá er því mest
hætta búin“. Til að auðvelda kon-
um lífið er gefinn listi yfir það sem
ber að forðast: Reykingar, áfengi,
ýmis lyf, kattaskítur og hrátt kjöt.
Barnshafandi konur sem sjást
reykja eða drekka áfengi á al-
mannafæri em nánast réttdræpar.
Auk þess er hamrað á því að kaffi-
drykkja sé hættuleg og geti jafnvel
valdið fósturiáti. Hin verðandi
móðir verður að líta betur út en
nokkru sinni, stunda líkamsrækt,
sækja foreldranámskeið og vera
smart í tauinu. Auðvitað saumar
hún og prjónar á barnið, vinnur
fram á síðasta dag og mætir vel
upplögð á fæðingarstofuna eftir
a.m.k. níu mánaða meinlætalifn-
að. Hinn stolti faðir verður að vera
viðstaddur og strax að fæðingu
lokinni á að leggja barnið á maga
móðurinnar til að hin mikilvægu
tengsl geti myndast. Reyndar
herma nýjustu fréttir að amerískir
sérfræðingar séu búnir að afsanna
mikilvægi fyrstu tveggja mínútn-
anna og í lagi sé að tengslin mynd-
ist seinna. Mikið hlýtur konum að
létta sem einhverra hluta vegna
geta ekki lagt barnið strax á brjóst.
Það má ekki sjást á konum að þær
hafi gengið með og alið barn og
þær verða helst að ná fyrri líkams-
vexti á fæðingardeildinni. Þegar
heim.er komið hefst annar kaflinn
í meinlætalifnaðinum. Konur
verða að hafa börn á bijósti fram á
annað ár og lifa hollu lífi til að
gæðin verði sem mest. Af umræð-
unni um mikilvægi brjóstagjafar
mætti ætla að þurrmjólk væri
banvæn. Konur eiga að vera alsæl-
ar heima hjá unganum og mega
ekki hafa önnur áhugamál. Fram-
tíð barnsins veltur á að vel takist
til fyrsta árið. Sjálfsagt þykir að
fara með barnið í ungbarnanudd,
og ungbarnasund virðist vera for-
senda þess að barnið nái eðlileg-
um þroska.
Er ekki viss mótsögn í þessari
mæðradýrkun og því hvernig bú-
ið er að börnum sem komin em af
höndum? Við stærum okkur af
lægsta hlutfalli ungbarnadauða í
heimi en horfum framhjá því að
óvíða eru slys á börnum tíðari.
Vinnuvika er óheyrilega löng og
börn neyðast til að vera ein heima
lengi dags þar sem ekki er boðið
upp á gæslu eftir að skólatíma lýk-
ur. Um leið og bameignarfríinu
lýkur blasir blákaldur raunveru-
leikinn við. Gamla lumman um að
það séu forréttindi að alast upp á
Islandi stenst ekki, eða eru það
forréttindi barna að ganga sjálfala?
Þegar fykur í flest skjól er þægileg-
ast að hverfa í faðm fjölskyldunn-
ar, eignast annað barn þegar það
fyrsta fer í sex ára bekk og stóla
svo á að amman geti passað.
Hvers vegna heyrist ekkert frá for-
eldrum? Eru allir sáttir við að leysa
þjóðfélagsleg vandamál á einka-
basis?
U N D I R
Ö X I N N I
Eykon, ætlar
þu ekki að
sleppa for-
mennskunni
í utanríkis-
málanetnd?
„Nei, nei."
Þó að það verði farið
fram á það við þig?
„Það hefur enginn gert."
En setjum svo að þú
verðir beðinn að víkja
sem formaður utanríkis-
málanefndar, mundirðu
verða við þeirri beiðni?
„Ég héldi áfram að vera
formaður utanríkismála-
nefndar svo framarlega
sem ég hefði stuðning til
þess, sem mér skilst ég
hafi."
Telur þú ekki, eins og
Davíð Oddsson, æski-
legra að formenn
nefnda komi úr sama
flokki og fagráðherra?
„Ég er nú orðinn æði
gamall í þinginu og hingað
til hefur það alltaf verið sitt
á hvað. í tveggja flokka
stjórn hefur það oft verið
talið æskilegra að formaður
viðkomandi nefndar sé ekki
úr sama flokki og ráðherr-
ann í viðkomandi mála-
flokki. Mér finnst í raun
hvort tveggja koma til
greina, en ég skil ekki að
það skuli vera kappsmál
Sjálfstæðisflokksins að láta
af formennsku í utanríkis-
málanefnd nú á þessum
tímum. Ég skil ekki hvað
ætti að verða þess vald-
andi."
Er það ekki afstaða
þín til Evrópumálanna
sem skiptir máli í þessu
tilfelli?
„Ja, ég veit ekki. Hún
liggur að minnsta kosti Ijós
fyrir. Ég hef ekkert að fela.
Ef það eru einhverjir sem
vilja að ég hætti þá skýra
þeir sjálfsagt sjónarmið sín."
Ef kemur á daginn að
þú hefur ekki þennan
stuðning á bak við þig,
hvað muntu gera?
„Ég held náttúrulega ekki
áfram ef ég verð ekki kos-
inn."
Telurðu þig hafa
tryggan stuðning?
„Já, já. Ég fékk öll atkvæði
nema eitt í formannskjöri
síðast og því var reyndar
skilað auðu."
Verður fýla ef stuðn-
ingurinn er ekki fyrir
hendi?
„Nei, nei. Það þýðir ekkert
að vera með fýlu í pólitík.
Maður verður að gera það
sem er rétt og eðlilegt."
Sú hugmynd er uppi og til um-
ræðu milli forystu stjórnarflokk-
anna að gera þær breytingar við
kosningar til þingnefnda þegar
Alþingi kemur saman eftir helgi
að Alþýðuflokkurinn fái for-
mennsku í utanríkismálanefnd
en Sjálfstæðisflokkurinn í fjár-
laganefnd. Þrátt fyrir að Davíð
Oddsson segist hafa orðað þess-
ar tillögur við Eyjólf Konráð
Jónsson, núverandi formann
utanríkismálanefndar Alþingis,
kemur Eykon af fjöllum.