Pressan - 20.08.1992, Síða 25

25
N
FIMMTUDAGUR PRESSAN 20. ÁGÚST 1992
„Almenningur hefurfyrir löngu komist aðþví að aðeins hluti
þeirra peninga, sem hann borgar í skatta, rennur til þarfra
hluta. Þess vegna hefur orðið trúnaðarbrestur milli hans og
stjórnvalda og afleiðingin ersú að skattsvik með einum eða öðr-
um hcetti virðast nú vera almennt viðurkennd íþjóðfélaginu... “
Rán kallast sá verknaður, að
taka fjármuni annarra með vald-
beitingu eða hótunum um hana.
Ríkið notar svipaðar aðferðir við
innheimtu skatta. Munurinn á
þessu tvennu er sá, að lítið er um
rán hér á landi og þorri lands-
manna telur sig eflaust óhultan
fyrir þeim. Enginn Islendingur er
þó óhultur íyrir löggjafarsam-
kundunni, sem virðist hafa ótak-
markað vald til að seilast dýpra og
dýpra ofan í vasa skattgreiðenda.
Hver kannast ekki við goðsögn-
ina úr kennslubókum barnaskól-
anna, þar sem þegnarnir greiða
skattinn með glöðu geði því að
þeir vita að hann rennur til nauð-
synlegra og sameiginlegra þarfa?
Arið 1992 er goðsögnin hlægileg
og á ekki við nein rök að styðjast.
Stórum hluta skattteknanna er só-
að á altari sérhagsmuna og pólit-
ískrar spillingar.
Ríkið leggur skatta á almenning
undir því yfirskini, að þá eigi að
nota í þörf verkefni. Allir eru
skyldaðir til aðildar að ríkinu og
neyddir til að borga ákveðinn
hluta af sjálfsaflafé sínu til þess. Á
móti hlýtur það að vera sanngjöm
krafa almennings að þessu fé sé
einungis varið til nauðsynlegra
hluta sem komi öllum eða a.m.k.
yfirgnæfandi meirihluta sannan-
lega til góða. Flestir Islendingar
eru líklega sammála um, að
kostnað við löggæslu eigi að
greiða úr sameiginlegum sjóðum
og a.m.k. hluta kostnaðar við
menntun og heilsugæslu þegn-
anna. Ríflega helmingur nicisút-
gjalda fer til þessara hluta, sem
ætla má að breið samstaða rflci
um, en afgangurinn fer í hluti,
sem vafasamt er að meirihluti
skattgreiðenda sé fylgjandi. Er til
dæmis réttlætanlegt að sjálfsaflafé
almennings sé notað til að halda
óarðbærum atvinnurekstri gang-
andi eða að byggja heilu virkjan-
irnar án þess að þörf sé íyrir ork-
una ffá þeim fyrr en einhvern tím-
ann á næstu öld? Með sama hætti
er meirihlutinn skikkaður til að
niðurgreiða menningu, óarðbæra
atvinnu og ýmislegt fleira fyrir
minnihlutann.
Almenningur hefur fyrir löngu
komist að því að aðeins hluti
þeirra peninga, sem hann borgar í
skatta, rennur til þarffa hluta. Þess
vegna hefur orðið trúnaðarbrestur
milli hans og stjómvalda og afleið-
ingin er sú að skattsvik með ein-
um eða öðrum hætti virðast nú
vera almennt viðurkennd íþjóðfé-
laginu. Það er eitthvað að þegar
menn hika ekki við að greina
ókunnugu fólki frá því að þeir séu
í „svartri" vinnu og hreykja sér
jafnvel af. Þá er það útbreidd
venja í þjónustu og verslun að við-
skipti fari fram án virðisauka-
skatts. Lög um innheimtu virðis-
aukaskatts eru í raun ólög því að
þau hafa ekki öðlast viðurkenn-
ingu í þjóðfélaginu. Helsti ókost-
urinn við lög sem enginn virðir og
ekki er kostur á að framfylgja er sá
að virðing manna fyrir öðrum
lögum dvínar um leið.
Stundum er sagt að þingmenn
séu fastir í sjálfheldu sérhagsmuna
sem þeir losni ekki úr. I lýðræðis-
skipulagi sé baráttan um atkvæðin
hörð og vel skipulagðir þrýstihóp-
ar eigi auðvelt með að fá aðgang
að almannasjóðum. Hægt sé að
koma hvaða reikningi sem er yfir
á skattgreiðendur svo lengi sem
meirihluti er fyrir því í þinginu og
að skattgreiðendum sé nauðugur
einn kostur að greiða síhækkandi
skatta með bros á vör. Ég tel þó að
nokkrir kostir séu í stöðunni sem
skattpíndir Islendingar eigi að
íhuga betur. í fyrsta lagi eiga skatt-
greiðendur að láta meira í sér
heyra. Við fjárlagagerð og fjár-
lagaumræður á Alþingi eru það
alltaf þiggjendurnir, þrýstihóp-
arnir, sem hæst heyrist í þegar
þeir heimta hærri ríkisútgjöld og
þar með hærri skatta. Skattgreið-
endur þurfa með einhverjum
hætti að veita stjórnmálamönnum
aðhald og hvetja þá til aðhalds og
sparsemi í ríkisfjármálum.
Þá er einnig reynandi að binda
hendur stjórnmálamanna með
stjórnarskrárbreytingu sem tak-
marki völd stjórnmálamanna til
skattahækkana. Til dæmis mætti
hugsa sér að eftir breytinguna
þyrftu 2h eða % hlutar þingheims
að samþykkja ffumvarp, sem fæli
í sér skattahækkanir, svo það
næði fram að ganga. Með slíkri
breytingu væri girt fyrir það að
stjórnmálamenn gætu fyrirhafn-
arlaust reynt að bjarga vonlausu
fjárlagadæmi með enn frekari
skattahækkunum. Þeir yrðu að
horfast í augu við að vandi ríkis-
sjóðs er útgjaldavandi en ekki
tekjuvandi og hefja raunhæfan
niðurskurð í samræmi við það. ■
Höfundurerformaður Heimdallar.
VIÐSKIPTI
Tilgangslaus stofnun
ÓLI BJÖRN KÁRASON
Það væri að æra óstöðugan að
telja upp þann mikla fjölda opin-
berra og/eða hálfopinberra stofn-
ana sem engan tilgang hafa, en þó
skal bent á eina, Verðlagsstofnun.
Þrátt fyrir góðan vilja er mér gjör-
samlega hulið af hverju hún er
ekki lögð niður, eða hvaða raun-
verulegum tilgangi hún þjónar.
Verðlagsstofnun virðist Iifa
sjálfstæðu lífi löggæslumanns, í
skjóli Verðlagsráðs. I frjálsu sam-
félagi manna, þar sem einstak-
lingar eru frjálsir að því að gera
samninga og eiga viðskipti, er lög-
gæslustofhun á borð við Verðlags-
stofnun óþörf, — stofnun án til-
gangs. Það er ekki fyrr en þjóðfé-
lag er hneppt í fjötra haffa og op-
inberra afskipta sem lögregla við-
skiptalífsins er nauðsynleg. Frjáls
samkeppni leiðir, að öðru
óbreyttu, til innra eftirlits með
viðsldptaháttum og verðlagi og sé
á annað borð talið nauðsynlegt að
fylgjast með fyrirtækjum er slflct
eftirlit betur komið í höndum
samtaka einstaklinga en á skrif-
stofu opinberrar stofnunar. Og
ekki má gleyma þætti fjölmiðla.
Fátt veitir fyrirtækjum meira að-
hald en góð blaðamennska.
Verðlagsstofnun sendir reglu-
lega frá sér ýmsar verðkannanir,
misjafnar að gæðum. Fjölmiðlar
svo og Neytendasamtökin sinna
þessu starfi einnig. Hvers vegna
þarf þá Verðlagsstofnun? Hvað
kosta kannanir Verðlagsstofnunar
Hvað kemurþað Verðlagsstofnun viðþótt égfari út í búð og
kaupi tvö epli og borgifyrirþau án þess að vigta?
og hver borgar brúsann? Mér þyk-
ir sýnt að stofnunin geri verð-
kannanir eingöngu til að réttlæta
eigin tilvist.
Verðlagsstofnun er aftan úr
grárri forneskju og byggir á hug-
myndafræði haftaáranna og of-
stjórn stjórnmálamanna. Hvað
kemur það stofnuninni við þótt
Bónus selji ávexti í stykkjatali í
stað þess að nota lcúó sem viðmið-
un? Eftir mánaða baráttu hefur Jó-
hannes loks látið undan og sett
upp vogir í búðum sínum svo við-
skiptavinurinn geti áttað sig á
þyngd ávaxtanna sem hann kaup-
ir. Þúsundir viðskiptavina höfðu
sætt sig við stykkjaaðferðina, enda
varan á góðu verði. Hvað kemur
það Verðlagsstofnun við þótt ég
fari út í búð og kaupi tvö epli og
borgi fyrir þau án þess að vigta?
Ég vil ráða því sjálfur, án afskipta
hins opinbera, hvernig ég og
kaupmaðurinn minn eigum við-
skipti. Það kemur engum öðrum
við, enda báðir sáttir.
Og hvaða vitleysa er það að
krefjast þess að OLIS hætti að aug-
lýsa að ákveðinn hluti bensínverðs
renni tif fandgræðslu? Er það orð-
ið hlutverk Verðlagsstofnunar að
koma í veg fyrir að fyrirtæki veiti
viðskiptavinum sínum upplýsing-
ar? Það kemur Verðlagsstofnun
ekkert við þótt OLfS eða eitthvert
annað félag auglýsi að það styrki
eitthvert gott málefni með fyrir-
fram ákveðnum hætti. Mér líður
að minnsta kosti betur að vita
með hvaða hætti fyrirtæki veitir
þriðja aðila fjárhagsstuðning og
ekki hefur heyrst kvörtun frá ein-
um einasta neytanda vegna stuðn-
ings OLÍS við uppgræðslu lands-
ins. Og ekki hefur bensínverð
hækkað eða þjónustan versnað.
Hvaða hagsmunum er Verðlags-
stofnun að þjóna með afskiptum
af auglýsingum OLÍS?
Verðlagsstofnun er óþörf st'ofh-
un og þjónar engum tilgangi eða
hagsmunum, eins og dæmin hér
að ofan sýna. Raunar væri hægt að
halda upptalningunni áfram. Það
á að leggja Verðlagsstofnun niður,
eins og svo margar aðrar stofhan-
ir. Löggæslustofnun sem þessi
heyrir fortíðinni til og því fyrr sem
menn átta sig á þeirri staðreynd
þvíbetra._______
Hötundur er tramkvæmdastjóri Almenna
bókafélagsins
U N D I R
Ö X I N N I
Hvað eruð þið
eiginlega með í
tímakaup í
Kjaradómi, Jón?
„Að baki þessum reikningi
liggja tvö hundruð og
tuttugu vinnutímar, sem
gerir um þrjú þúsund og
fimm hundruð krónurá
tímann. Þessi tímafjöldi er
frá því í september 1991,
þegar við tókum við prest-
unum til úrskurðar. Þá hóf-
ust viðræður við þá og úr-
vinnsla gagna."
Þið hafið mánaðarlega
þóknun til viðbótar. Hver
erhún?
„Hún er um tíu þúsund á
mánuði og þrettán þús-
und til formanns."
Er þetta venjulegt tíma-
kaup lögfræðings?
„Nei, þetta er lægra en út-
seld vinna á lögfræðiskrif-
stofu, enda er ekki um það
að ræða. Þetta er þóknun
og inni íþessu eru ekki
launatengd gjöld og ann-
að þess háttar."
En þetta er samt töluvert
hærra en ríkið borgar öðr-
um starfsmönnum sínum.
„Já. Við erum heldur ekki
opinberir starfsmenn."
Hafið þið fengið viðbrögð
frá ráðuneytinu við þess-
um reikningi?
„Reikningurinn liggurí
ráðuneytinu og er óaf-
greiddur. Þetta er ekkert
nýtt. Þessi reikningsgerð
hefur tíðkast allan tímann
sem ég hef setið í Kjara-
dómi, sem er langur tími."
Og verður þá borgaður
samkvæmt venju?
„Ég reikna með því."
Jón Finnsson er formaður Kjara-
dóms, sem nýlega sendi fjár-
málaráðuneytinu reikning fyrir
störf sín, samtals 770 þúsund
krónur fyrir störf fimm lögfræð-
inga og eins ritara.