Pressan - 17.09.1992, Blaðsíða 16

16
FIMMTUDAGUR PRESSAN 17. SEPTEMBER 1992
PRESSAN
Útgefandi
Ritstjóri
Ritstjórnarfulltrúar
Blað hf.
Gunnar Smári Egilsson
Egill Helgason
Sigurður Már Jónsson
Auglýsingastjóri Sigríður Sigurðardóttir
Dreifingarstjóri Haukur Magnússon
List hins mögulega
en óskynsamlega
Vinna ríkisstjórnarinnar við að berja saman fjárlög hefur
breyst í farsa.
Fyrst settust ráðherrarnir niður og reyndu að meta hversu
langt þeir kæmust með að skera niður ríkisútgjöld án þess að
nokkur yrði vondur við þá. Að því loknu reyndu þeir að áætla
hversu mikill halli mætti vera á fjárlögunum án þess að hlegið
yrði að þeim. Þá settu þeir skattasérfræðinga fjármálaráðuneytis-
ins í að búa til matseðil yfir gamlar og ónotaðar hugmyndir að
hækkun skatta. Þegar þeir höfðu valið af seðlinum kom í ljós að
þingflokkar ríkisstjórnarinnar gátu ekki gleypt alla réttina. Þá
ákvað ríkisstjórnin að afgreiða fjárlögin með rúmlega sex millj-
arða halla. Þeim fannst það betri kostur að láta hlæja að sér fyrir
hallann en að einhver kynni að verða vondur út í þá vegna niður-
skurðar.
Undanfarnar vikur hafa ráðherrarnir ekki leitað lausna á þeim
vandamálum sem þeir eru kosnir til að kljást við. Þeir hafa ekki
gert tilraunir til að sníða ríkisbáknið að þeirri stærð sem þjóðin
getur staðið undir. Þeir hafa ekki leitað lausna á óumflýjanlegri
byggðaröskun eða hvernig megi draga úr sársaukanum sem hún
hefur í för með sér. Þeir hafa ekki reynt að móta framtíðarstefnu í
heilbrigðismálum, menntamálum, sjávarútvegsmálum né nokkr-
um öðrum málum. Eina vandamálið sem ráðherrarnir hafa séð
og reynt að glíma við er vandamálið við að koma fjárlögum í
gegnum eigin þingflokka. Hvernig þessi fjárlög líta út á eftir eða
hvort í þeim felst stjórnmálaleg stefna sem einhver brú er í skiptir
ekki máli.
Formaður Alþýðuflokks sagði einhverju sinni að pólitík væri
list hins mögulega — gott ef ekki um það leyti sem hann gekk í
eina sæng með Steingrími Hermannssyni og stofnaði til atvinnu-
tryggingarsjóðs og tapaði í gegnum hann um sex milljörðum af
almannafé. Formaðurinn hefúr sjálfsagt metið það svo á þeim
tíma að ekki væri mögulegt að vinna heilbrigðri skynsemi fylgi í
þinginu eða hjá þjóðinni og því ákveðið að steypa sér í glórulaust
sjóðasukk.
Svipaður þankagangur virðist ráða ríkjum í ríkisstjórn Davíðs
Oddssonar. Það er auðvelt að ímynda sér ráðherrana sitja við rík-
isstjórnarborðið og hafna allri skynsemi af því að það sé erfitt fyr-
ir Egil Jónsson, Matthías Bjarnason eða Gunnlaug Stefánsson að
standa fyrir henni í kjördæmum sínum. Og þar sem ráðherrarnir
eru ekki svo sleypir sjálfir í skynseminni treysta þeir sér ekki til að
vinna þessa kappa á sitt band og hafna henni.
Þess vegna situr þjóðin uppi með nýkynntar aðgerðir ríkis-
stjórnarinnar í atvinnumálum og komandi fjárlagafrumvarp.
Hvorugt fyrirbrigðið kemst nærri því að snerta þau vandamál
sem þjóðinni er brýnast að leysa.
Ritstjóm, skrifstofur og augiýsingar
Nýbýlavegi 14-16, sími 643080
Faxnúmen
Ritstjórn 64 30 89, skrifstofa 64 31 90, auglýsingar 64 30 76
Eftir lokun skiptiborös;
Ritstjórn 64 30 85,
dreifíng 64 30 86, tæknideild 64 30 87.
Áskriftargjald
700 kr. á mánuöi ef greitt er með VISA/EURO/SAMKORT en 750 kr. á mánuði annars.
PRESSAN kostar 230 krónur í lausasölu
BLAÐAMENN: Andrés Magnússon, Anna H. Hamar, Bergljót Friðriksdóttir,
Dóra Einarsdóttir, Friðrik Þór Guðmundsson, Guðrún Kristjánsdóttir,
Haraldur Jónsson, Jón Óskar Hafsteinsson útlitshönnuður, Jim Smart Ijósmyndari,
Karl Th. Birgisson, Sigríður H. Gunnarsdóttir prófarkalesari, Telma L. Tómasson.
PENNAR: Stjómmál og viðskipti; Birgir Árnason, Hannes Hólmsteinn Gissurarson,
Hreinn Loftsson, Jeane Kirkpatrick, Mörður Árnason, Ólafur Hannibalsson, Óli Björn
Kárason, Ragnhildur Vigfúsdóttir, Valgerður Bjarnadóttir, Össur Skarphéðinsson.
Kynlíf; Jóna Ingibjörg Jónsdóttir. Listir; Gunnar Árnason myndlist, Gunnar Lárus
Hjálmarsson popp, Kolbrún Bergþórsdóttir bókmenntir, Lárus Ýmir Óskarsson leiklist.
Teikningar; Andrés Magnússon, Ingólfur Margeirsson, Jón Óskar, Kristján Þór Árnason.
Setning og umbrot: PRESSAN Filmuvinnsla, plötugerð og prentun: ODDI
V I K A N
ÞAÐ ÞARF AÐ FRIÐA ÞORSKINN
Nú hafa fiskifræðingarnir kom-
ist að því að áttundi lélegi árgang-
urinn af þorski er að vaxa úr grasi
(eða svifi) í sjónum. Það getur
ekki verið einleikið. Þetta minnir
á Vesturbæinn ffá 1953 til 1961.
Það er ljóst að það þarf að friða
þorskinn með einhverju til að
hann fari að hegða sér aftur eins
og hann var vanur. Til dæmis
setja hann aftur í flaggið; annað-
hvort flattan og saltaðan eins og á
árum áður eða bara ferskan og ís-
aðan. Fyrr verður hann ekki til
ffiðs.
LANDBÚNAÐARBARÓNARNIR
VILJA HAFA RÉTT FYRIR SÉR
Á sama tíma og allt kjöt hrapar
í verði hefur fimm-, sex- og sjö-
mannanefnd komist að þeirri nið-
urstöðu að verð á kindakjöti skuli
haldast óbreytt. Ástæða þess mun
vera sú að nýjar tölur sýna að sala
á kindakjöti dróst ekki jafhmikið
saman á nýliðnu verðlagsári og
bændaforystan bjóst við. Nú þeg-
ar annað kjöt lækkar en
kindakjötsverðið helst
óbreytt má búast við að svín,
naut og kjúklingar seljist meira og
lambið minna. Það er því hætt við
að spár bændaforystunnar rætist.
Ákvarðanir nefndanna munu
leiða til þess að hún hefur rétt fyrir
sér. Á endanum.
JAFNVEL FRIÐRIK LÆTUR
UNDAN
Aðgerðir ríkisstjómarinnar í at-
vinnumálum þykja sérstaklega
púkalegar og gamaldags. Þær
voru reyndar í Bandaríkjunum á
fjórða áratugnum og þá dugðu
þær til að ffamlengja kreppuna í
ein fimm ár eða svo. Þegar ráð-
herrarnir kynntu þessar aðgerðir
á þriðjudaginn eftir langar ftmda-
setur höfðu þeir látið á sjá. Það
hafði auðsjáanlega tekið á að
ákveða brú yfir Kúðafljót í stað
Mjóafjarðar. Jafnvel Friðrik Sop-
husson (sem valinn var best
klæddi karlmaðurinn í PRESS-
UNNI í vor) var kominn með
bauga og bindishnút eins og Dav-
íð Oddsson; breiðan, slappan og
með ffáhneppta tölu
ábakvið.
HVERS VEGNA
Er ekki eðlilegt að ríkið selji
kvóta á markaði?
BIRGIR ÞÓR RUNÓLFSSON, LEKTOR VIÐ VIÐSKIPTA- OG HAGFRÆÐIDEILD Hl
f sjálfú sér er ekkert eðlilegra en
að ríkið selji kvóta, sem það ætlar
að selja á annað borð, á markaði.
Að selja á markaði leiðir jafnan til
þess að hæsta mögulega verð fæst
fýrir það sem selja á. Einstaklingar
selja húsnæði sitt með aðstoð fast-
eignasala, biffeiðir sínar með að-
stoð bílasala og aðrar varanlegri
eignir með aðstoð sérhæfðra
markaðsaðila. Slíkt tryggir ein-
staklingunum besta verð og kjör
við söiu eignanna. Ríkisvaldið á
að haga sölu eigna í sinni umsjá á
svipaðan máta. Ríkið hefúr stund-
um notað slíkar leiðir, en ætti að
gera það í auknum mæli. Sama á
við þegar ríkisvaldið selur nkisfyr-
irtæki og hluti sína í öðrum fyrir-
tækjum. Sala ríkisins á kvóta á að
lúta sömu reglum.
Nú gætu menn spurt: Hvers
vegna á ríkið að hámarka tekjur
við sölu eigna til þegna sinna? Er
ekki ríkið samnefnari og sameign
okkar allra? Þótt margt sé til í
þessu merkir það ekki að ríkið eigi
ekki að leita hæsta verðs fyrir
eignir sínar. Eignirnar eru seldar
til tiltekinna einstaklinga og fyrir-
tækja, en ekki til allra landsmanna
í senn. Þeir tilteknu einstaklingar,
sem gerast kaupendur að ríkis-
eignum, eiga að greiða markaðs-
verð fyrir. Ríkiseignir eru í sam-
eign allra og þegar einhverjir til-
teknir aðilar fá eignarhald á þeim
er eðlilegt að þeir greiði hinum
markaðsverð fyrir. Ríkið á því að
selja hæstbjóðanda eignir sem til
sölu eru. Þetta er þó bara önnur
hliðin á þessu máli og reyndar sú
sem minna máli skiptir. Hin hlið-
in snýr að hagkvæmniþáttum söl-
unnar: Sá aðili sem er reiðubúinn
að greiða hæsta verðið fyrir eign-
irnar er oftast sá sem mest not
hefur fyrir þær og koma mun
þeim í bestu og arðbærustu notin.
Þessi rök eru einnig mikilvæg-
ust hvað varðar sölu ríkisins á
kvóta Hagræðingarsjóðs. Tilgang-
ur sjóðsins, eins og heiti hans
bendir til, er að auka hagræðingu í
sjávarútvegi og þá aðallega með
því að fækka fiskiskipum og auka
kvóta þeirra skipa sem eftir verða.
Tekjur þær sem sjóðurinn mun
hafa af sölu kvóta eru því ekki að-
alatriði hvað tilgang sjóðsins varð-
ar. Ástæður þess að selja á kvóta
sjóðsins á markaði eru, að aðeins
þannig mun kvótinn lenda í
höndum þeirra aðila sem best
kunna með hann að fara, þeirra
aðila sem reka arðbærustu út-
gerðir hérlendis. Þess vegna er
eðlilegt að ríkið selji kvóta á mark-
aði, ædi það sér á annað borð að
selja hann.
Hitt kemur reyndar ekki að
sök, að með því að selja kvóta á
markaði og þannig til þeirra sem
mest vilja fyrir hann greiða, eru
tekjur Hagræðingarsjóðs einnig
hámarkaðar. Ef tekjur sjóðsins af
FJÖLMIÐLAR
Erþjóðin heimsk?
Ég veit ekki hvort ég er lentur á
einhverjum villigötum í lífinu en
að undanförnu hef ég rekist á
óvenjumarga sjálfbirgingslega
menn (og reyndar konur einnig)
sem eiga ekki nógu sterk orð til að
lýsa hneykslun sinni á íslensku
þjóðinni fyrir að standa alveg á
sama um EES, EB, EFTA og allt
sem tengist Evrópumálunum svo-
kölluðu. Skoðanakannanir hafa
leitt í ljós að það eru ekki nema 20
prósent landsmanna sem láta sig
þessi mál einhverju varða. Hinn
hlutinn, 80 prósent, veit lítið sem
ekkert um þessi samtök og samn-
inga og hefur því ekki hugmynd
um hvort það er gáfulegt eða ekki
að skrifa undir EES-samninginn
eðagangaíEB.
Þegar hinir sjálfbirgingslegu
hafa hneykslast nóg á þjóðinni
vegna heimsku hennar taka þeir
vanalega upp á því að skammast
út í fjölmiðla fýrir að hafa brugðist
þeirri skyldu sinni að uppfræða
þjóðina um leyndardóma Evr-
ópumálanna, út í Jón Baldvin og
aðra í utanríkisráðuneytinu fyrir
sömu sakir og út í þingmennina
fyrir að vera svo leiðinlegir að
þessi annars skemmtilegu mál
tapi öllum sjarma.
Ég get ekki verið sammála
þessu fólki. Þótt ekki væri nema
fyrir hvað ég er eitthvað venjuleg-
ur maður og mikil múgsál og óra-
langt frá því að lenda í einhverri
elítu eða gensíu. Ég verð einhvern
veginn ósjálffátt sammála 80 pró-
sentunum ef þau deila við 20 pró-
sentin.
Ég held það sé ffekar merkilegt
að 20 prósent þjóðarinnar skuli
hafa fyrir því að setja sig inn í Evr-
ópumálin en að 80 prósentin láti
þau ffamhjá sér fara. Evrópumálið
er án efa ofmetnasta mál seinni
ára.
Nokkrir Evrópusinnar hafa
óljósa tilfinningu fyrir því að EB sé
rétti hesturinn til að veðja á til að
tryggja hér aukinn hagvöxt þegar
fram líða stundir. Með versnandi
efnahagshorfum í EB verður þessi
óljósa tilfinning enn óljósari og
enn tilfinningalegri. Að minnsta
kosti fækkar hlutlausum rökum til
að skjóta stoðum undir hana.
Fyrir utan þessa framtíðarsýn
Ríkið hefur stund-
um notað slíkar
leiðir; en ætti að
gera það í auknum
mœli.
kvótasölu væru síðan notaðar til
þess að kaupa fiskiskip úr rekstri
mundu hærri tekjur leiða til þess
að hægt væri að kaupa upp fleiri
skip. Slík notkun teknanna væri
því einnig sterk rök fyrir mark-
aðssölu kvóta, því hagræðingin
kemur öllum til góða.
Stjórnvöld æfla þó ekki að nota
tekjur sjóðsins af kvótasölu til
þessa verkefnis, heldur láta þær
renna beint í ríkiskassann. Rökin
eru, að þannig standi sjávarútveg-
urinn straum af kostnaði við
þjónustu sem hið opinbera lætur
honum í té. Að sjálfsögðu eru
þetta nokkuð sterk rök, því verður
ekki neitað. Hins vegar er þetta
einnig aukin skattheimta á sjávar-
útveginn, nema önnur gjöld lækki
á móti.
fela nánari tengsl fslands við Evr-
ópu ekki í sér miklar breytingar á
lífi venjulegra íslendinga. Fólk í
útflutningi ætti þó að fylgjast með
þróuninni, sömuleiðis ráðuneytis-
fólk og ríkisbatterísmenn og ef til
vill einnig menntafólk sem hefúr
hug á að leita sér atvinnutækifæra
í Evrópu. Öðrum ætti að vera
óhætt að yppa öxlum og láta sér í
léttu rúmi liggja hvort við skrifúm
undir EES eða göngum í EB.
Og þannig er það í reynd.
Áhugaleysi almennings gagnvart
Evrópumálunum sýnir að hann
hefúr alltaf rétt fyrir sér. Hann læt-
ur ekki samanlagðan þingheim og
fjölmiðlaflóruna ljúga því að sér
að EES sé stærsta mál í heimi.
Gunnar Smári Egilsson