Pressan - 17.09.1992, Blaðsíða 17

FIMMTUDAGUR PRESSAN 17. SEPTEMBER 1992
17
STJÓRNMÁL
Bœkurnar skattaðar
„Lokaniðurstaðan varðþessvegna hálf-
kák, ogfyrir bókaiðnað og bóklesara er sú
skipan sem nú er lögð til áýmsan hátt
verri enfullur venjulegur virðisauka-
skattur“
Málið er flókið og viðkvæmt,
sérstaklega í Sjálfstæðisflokknum,
segir Davíð Oddsson um skatt á
tekjur af peningaeign, og tilkynnir
að þeirri skattheimtu verði frestað
enn um sinn. Jón Baldvin brosir
og kinkar kolli fullur skilnings og
samúðar.
Hvorugur notaði hinsvegar
orðin flókið og viðkvæmt um þá
niðurstöðu úr farsakenndu virðis-
aukahringli nú í vikunnni að
leggja sérstaklega skatt á bækur,
fjölmiðla og húshitun, sem á að
færa ríkissjóði 200 milljónir að
sögn fjármálaráðherra, og hefur
þá verið dregin frá örlítil lækkun á
heildarskattprósentunni.
Það er skrítin pólitík, og alveg
sérstaklega skrítin jafnaðar-
mannapólitík, að skatta húshitun
og bækur en kinka kolli og brosa
við viðkvæmum og flóknum mál-
efnum kringum verðbréf og
bankainnstæður.
Og þessar breytingar á virðis-
aukanum koma þvert á yfirlýst
markmið flestra flokka, þar á
meðal landsfundar Sjálfstæðis-
flokksins og ýmissa frammá-
manna í Alþýðuflokknum, þegar
fyrir þremur árum tókst samstaða
um að hlífa íslenskri bókaútgáfu
og fjölmiðlun við skatti. Þá varð
samstaða um það að ef við ætluð-
um okkur að halda áfram væn-
legri bókaútgáfu á íslensku og
sæmilegri innlendri fjölmiðlun
væri skylt að hlífa þessari atvinnu-
starfsemi við öllum virðisauka-
skatti.
Fyrst Sjálfstæðisflokkur og
ýmsir Alþýðuflokksmenn skiptu
um skoðun um þetta mál á annað
borð var auðvitað eðlilegast að
samþykkja að kaupendur bóka og
neytendur fjölmiðla gengjust hér-
með undir fullan virðisaukaskatt.
Það hefði verið djarfleg afstaða, og
þá hefði um leið verið eðlilegt að
sömu stjórnmálamenn gerðu
grein fyrir því hvort þeir ætluðu
með hverskonar ráðstöfunum að
svara þeim menningar- og þjóð-
ræknisrökum sem á sínum tíma
lágu fyrir skattundanþágu á bæk-
ur og fjölmiðla.
Til þess voru stjórnmálamenn
Sjálfstæðisflokksins og Alþýðu-
flokksins of hræddir við gamlar
yfirlýsingar um stuðning við ís-
lenska tungu og íslenska menn-
ingu. Þegar ekki gekk lengur að
búa til annað skattþrep — sem í
augum Alþýðuflokksins fyrir að-
eins þremur árum jafnaðist við
drottinsvik — þá var búin til
málamiðlun. Sú málamiðlun átti
sér ekki efnislegar forsendur held-
ur miðaðist annarsvegar við að
afla ríkinu tekna og hinsvegar
varð að verja hégóma nokkurra
stjórnmálamanna — aðallega
fjármálaráðherrans — alltof
óvægnum áföllum.
Lokaniðurstaða stjórnarflokk-
anna í málinu varð þessvegna
hálfkák, og fyrir bókaiðnað og
bóklesara er sú skipan sem nú er
lögð til á ýmsan hátt verri en fullur
venjulegur virðisaukaskattur.
Ekki eingöngu vegna þess að út-
gáfukostnaður hækkar verulega,
uppundir 18%, heldur einnig og
einkum vegna þess að nú lenda
bókaffamleiðendur í því að þurfa
að borga virðisaukaskatt af óseld-
um bókabirgðum. Það merkir að
verulega dregur úr metnaðarfullri
útgáfu, bókum sem seljast á löng-
um tíma en svara hvergi nærri
kostnaði á fyrstu jólum. Þessi ráð-
stöfun brýtur þessvegna eitt af
helstu prinsippum í skattamálum:
að hverskonar skattaleg mismun-
un spretti af skýrum pólitískum
rökum, en byggist ekki á tækni-
legum tilviljunum eða geðþótta
valdsmanna.
Það sama á við um fjölmiðlun
að breyttu breytanda, en þar virð-
ist peningadæmið þó heldur
skárra.
Það er svo merkilegt fyrir
áhugamenn um pólitíska hegðun
að sjá stjórnmálamenn búa sér til
á færibandi fögur rök fyrir síðustu
úrslitum í hrossakaupum bakher-
bergjanna. Ummæli vikunnar í
þeim flokki eru sú yfirlýsing að
það sé „óeðlilegt og ómaklegt“ að
þeir fái endurgreiddan innskatt
„sem ekki borga virðisaukaskatt".
Fyrir utan þá grunnstaðreynd í
virðisaukaskattskerfmu að það
eru neytendur sem að lokum
„borga“ skattinn er það svo sann-
arlega sérkennilegt að sjálfur Sjálf-
stæðisflokkurinn og formaður
hans skuli aldrei hafa vikið orði að
þessu „ómaklega" og „óeðlilega"
fyrirkomulagi í allri skattaum-
ræðu flokksmanna á þeim tæpu
þremur árum sem liðin eru síðan
þingflokkur Sjálfstæðismanna
samþykkti einróma þessa grein í
stjórnarfrumvarpi Ólafs Ragnars
Grímssonar.
Hvað sem því líður er megin-
málið þó það að Sjálfstæðismenn
— og þessir nokkru menningar-
vinir í Alþýðuflokknum — hafa
hérmeð lýst því yfir að þeir ætli að
leggja virðisaukaskatt á bækur og
fjölmiðla. Sjálfstæðismenn — og
allir Alþýðuflokksmenn — hafa
um leið lýst því yfir að því miður
sé ekki hægt að sinni að skatt-
leggja rífandi tekjur af bankainn-
stæðum og verðbréfum.
Og þótt Davíð sé góður brand-
arakall þá á hann ekki ummæli
mánaðarins í þetta skipti. Þau
urðu nefnilega til á Rás tvö þegar
rásarmaður spurði viðmælanda
sinn hvort menn væru ekki bara
að bíta í skottið á sér með þessum
virðisaukaskattsbreytingum.
Jú, svaraði viðmælandinn, öss-
ur Skarphéðinsson formaður
þingflokks Alþýðuflokksins: —
Það er einmitt háttur stjórnmála-
manna, og sumir eru reyndar að
verða búnir að naga á sér skottið
allt uppí rót.__________________
Hötundur er islenskulrædingur.
VIÐSKIPTI
Við skulum varast...
Ég er líklegast einn fárra sem
hræðast aukna þátttöku lífeyris-
sjóða í atvinnurekstri, að minnsta
kosti virðast ekki margir tilbúnir
að gagnrýna hlutabréfakaup sjóð-
anna undanfarin ár. Þvert á móti
hafa flestir kappkostað að lofa líf-
eyrissjóðina fyrir kaupin og verð-
bréfasalar kvartað þegar þeir hafa
haldið að sér höndum. Raunar
hafa stjórnvöld reynt að ryðja veg-
inn fyrir sjóðina til að fjárfesta í
fyrirtækjum. Mér finnst sérkenni-
legt að á sama tíma og gagnrýnt er
hve nokkur fyrirtæki eru stórtæk á
hlutabréfamarkaðinum og í at-
vinnulífinu almennt leiða fáir
hugann að lífeyrissjóðunum og
hættunni sem fólgin er í auknum
hlutabréfakaupum þeirra.
En er ekki eitthvað að á íslensk-
um hlutabréfamarkaði þegar
hann byggist fyrst og fremst á því
hvort h'feyrissjóðirnir stunda kaup
eða ekki? Það sem er kannski verst
er að fáir virðast sjá hættumerki
með auknum umsvifum lífeyris-
sjóðanna í atvinnurekstri. Aukin
umsviflífeyrissjóða í atvinnulífinu
eru í mínum huga í ætt við sósíal-
isma andskotans.
Með réttu ætti að banna beinar
fjárfestingar lífeyrissjóða í at-
vinnurekstri, nema hvað varðar
kaup á hlutabréfum án atkvæðis-
réttar, enda hlýtur eini tilgangur
sjóðanna að vera sá að ávaxta fé
umbjóðenda sinna. Auk þess eiga
sjóðirnir að geta veitt fýrirtækjum
Það sem er kannski verst er aðfáir virðast
sjá hœttumerki með auknum umsvifum
lífeyrissjóðanna í atvinnurekstri.
Aukin umsviflífeyrissjóða í atvinnulífinu
eru í mínum huga í œtt við sósíalisma
andskotans.
lán (t.d. með kaupum á skulda-
bréfum) og þó kannski ekki síst
látið umbjóðendur sína (laun-
þega) fá sérstök lán til kaupa á
filutabréfum. í versta falli á að tak-
marka fjárfestingar h'feyrissjóð-
anna í atvinnulífinu, þannig að
þeir geti ekki átt meira en 10%
hlutafjár á hverjum tíma.
íslensku atvinnulífi stafar mun
meiri hætta af lífeyrissjóðum en
fyrirtækjum annarra landa þar
sem hlutabréfamarkaðir eru þró-
aðir og til eru margir öflugir og
stórir fjárfestar. Vegna hlutfalls-
legrar stærðar sjóðanna hér á
landi, miðað við önnur lönd, er
það ekki að ástæðulausu að ég ótt-
ast að smám saman verði lífeyris-
sjóðirnir óeðlilega stórir og áhrifa-
miklir í atvinnulífinu.
Stjórnkerfi lífeyrissjóðanna ætti
enn frekar að hræða menn frá því
að leyfa óheft hlutabréfakaup. Eig-
endur sjóðanna (launafólk) hafa
engin bein áhrif á rekstur þeirra
og raunar engin afskipti af þeim
nema til að fá nokkra lánafyrir-
greiðslu og lífeyri í ellinni. En það
sem er kannski verst við eignarað-
ild og bein áhrif lífeyrissjóðanna á
atvinnufyrirtækin er fýrst og
fremst það að raunveruleg eignar-
aðild er orðin fjarlæg, líkt og í rík-
isfyrirtækjum. Það á enginn
beinna fjárhagshagsmuna að
gæta, — sá sem situr í stjórn fýrir-
tækis sem fulltrúi lífeyrissjóðs á í
raun ekkert undir því hvernig fyr-
irtækinu vegnar.
Sé það talið nauðsynlegt að lt'f-
eyrissjóðir taki beinan þátt í at-
vinnulífinu og hafi þar bein áhrif í
gegnum fulltrúa í stjórn þeirra er
forsendan frjáls aðild að lífeyris-
sjóðum. Uppstokkun á lífeyris-
kerfinu er því forsenda þess að
löggjafinn heimili fjárfestingar
sjóðanna t' fýrirtækjum. Á meðan
skylduaðild er í gildi skulum við
varast lt'feyrissjóðina.____________
Höfundur er framkvæmdastjóri Almenna
bókafélagsins
U N D I R
Ö X I N N I
Hvers vegna
lækkar kindakjötið
ekki eins og annað
kjöt, Hákon?
„Kjúklingarnir lækkuðu vegna
þess að kaupmenn lækkuðu
álagningu sína. Nautakjötið
lækkaði vegna þess að birgðir
höfðu safnast vegna óvenju-
mikillar slátrunar á mjólkur-
kúm sökum samdráttar í
mjólkurframleiðslunni og þar
var líka um að ræða lækkun á
verðflokkum sem hafa selst
illa. Verð á kindakjöti til bænda
lækkaði um fjögur prósent
vegna þess að þeir tóku á sig
umsamda hagræðingarkröfu,
en hins vegar kemur þetta
ekki fram í verði til neytenda
vegna þess að ríkið lækkaði
niðurgreiðslurnar og hirti þess
vegna þá lækkun sem ella
hefði gengið til neytenda."
Nú eru til umtalsverðar birgðir
af lambakjöti í landinu, eruð
þið ekki hræddir um að neyt-
endurtaki annað framyfir
lambakjötið og birgðir safnist
upp?
„Það hafa aldrei verið til jafn-
litlar birgðir af kindakjöti og
nú, 1. september. Við vitum
nokkurn veginn hvað kemur
af kjöti i haust, það verða milli
8.500 og 8.600 tonn, og
bændur munu leggja áherslu
á að selja þetta. Það er aiveg
Ijóst að það þarf að vera meiri
sveigjanleiki í verðlagning-
unni og núna eru komnartil
, sögunnarlagaheimildirsem
gera hann mögulegan. Það
verður því miklu meiri sölu-
starfsemi í gangi á næstunni
en við höfum þekkt á undan-
förnum árum, þegar ríkið hef-
ur borið ábyrgð á sölunni."
Skýringin sem er gefin á því
að 500 tonnum meira seldist
af kindakjöti í ágúst, með
þeim afleiðingum að birgðir
hafa aldrei verið minni, er sú
að verslanir og afurðastöðvar
hafi keypt mikið af kjöti vegna
sérstakra aukagreiðslna er
giltu í ágúst. Og það muni
þýða minTil sölu á næstunni.
„Ég held að afurðastöðvarnar
og verslanirnar hafi gert þetta
á hverju hausti undanfarin ár,
þó kannski heldur meira núna
en áður. En ég held að eftir að
rfkið ber ekki lengur neina
ábyrgð á sölunni, heldur af-
urðastöðvarnarog bændurnir
sjálfir, þá verði þeir rhiklu
meðvitaðri um að það sem
gildir er að selja og við mun-
um á næstu mánuðum sjá
miklu líflegri sölustarfsemi en
við höfum séð lengi."
Þannig að þið ætlið ykkur í
samkeppni við aðra kjötfram-
leiðendur?
„Við ætlum okkur í samkeppni
á matvörumarkaðinum. Það
er ekki bara annað kjöt, það er
brauð, fiskur, pasta og allt
mögulegt í keppni við kjöt.
Vð ætlum okkur í samkeppni
á matvörumarkaðinum i
heild."
Aðrar kjötvörur en kindakjöt
hafa lækkað mjög undanfarið.
Hákon Sigurgrímsson er fram-
kvæmdastjóri Stéttarsambands
bænda.