Pressan - 17.09.1992, Blaðsíða 29

FIMMTUDAGUR PRESSAN 17. SEPTEMBER 1992
29
„Allar staðreyndir sem passa ekki uið kerfið
eru ósjálfrátt túlkaðar upp á nýtt, þeim hag-
raett eða þeim hafnað."
ópubandalagið.
7. LÝOSKRUMARINN
DAIR ROD 06 REGLU
Valdið læknar öll mein. í bók-
inni 1984 var George Or-
„Vegna þess að hann heldur i
raun leiksýningu i hvert sinn
sem hann opnar munninn
hefur hann lag á því að láta
fólk hfusta á sig."
well líklega ekki íjarri sanni þegar
hann skrifaði: „Valdið þýðir ör-
yggi, frelsið er þrældómur." Þetta
veit lýðskrumarinn, hann býður
sjaldnast upp á aukið frjálsræði,
hann talar ekki um blandaðra,
opnara eða íjölbreyttara samfélag,
heldur boðar hann meira aðhald,
röð og reglu, effirtektarsamt vald.
Þannig er lýðskrumarinn yfir-
leitt maður gamalla gilda sem
hann vill verja með kjafti og klóm.
Hann vill nota valdið til að bjarga
fólki, ef ekki frá öðrum, þá frá
sjálfu sér. Hann er um síðir búinn
að sætta sig við frjálst útvarp og
sjónvarp, en vill helst ekki of
margar stöðvar. Hann vill ekki
rýmka afgreiðslutíma skemmti-
staða eða gefa áfengissölu fijálsa,
eða heldur að minnsta kosti í slík-
ar hugmyndir meðan hann telur
þær líklegar til vinsælda. Og hann
er eindreginn talsmaður þess að
löggæsla verði efld og refsingar
hertar.
8. IVÐSKRUMARINN
ALITUR FOLK SAUDI
Lýðskrumarinn veit að það er
ekki nóg að höfða til frumstæðra
hvata mannskepnunnar. Hann
verður líka að kunna að slá á aðra
strengi sem alltaf hafa sent fagra
hljóma í eyru lýðskrumara; þörf-
ina fyrir að tilheyra heild, flokki,
hópi, einhverju kerfi. Vera órjúf-
anlegur hluti af umhverfínu, en
ekki einmana og frjáls veslingur
úti í horni. Vera partur af alheim-
inum, rétt eins og barn í móður-
kviði.
Lýðskrumarinn er
af þessum sökum
maður einhverra af
hinum miklu stofnun-
um sem setja mark sitt
á þjóðfélagið; kannski
er hann ákaflega hliðhollur kirkj-
unni eða verkalýðshreyfmgunni
eða bændastéttinni, en al-
gengast er vísast að
hann sé uppfull-
ur af ættjarð-
arást. Það er
nefnilega ein
sérgrein lýð-
skrumarans
að fylkja liði
með sér til að
verja þjóðernið.
Hitler er drjúgur
þegar reynt er að
I hafa hönd á lýð-
skrumurum. Hann
skrifaði: „Þeim mun
lítilmótlegri sem
1 menn eru, þeim mun
meiri er löngun þeirra
til að tilheyra málstað
sem er stærri en þeir; ef
mér tekst að sannfæra
fólkið um að örlög
þýsku þjóðarinnar
séu í hættu, verður
til óstjórnleg hreyf-
ing sem spannar
allar stéttir þjóðfé-
ýðskrumarinn
sér semsagt hag í því
að vera meiri og betri þjóðernis-
sinni en allir hinir, hleypa helst
engum nálægt íslandi, hvorki í
fisknéfé...
9. LýDSKRUMARLNN
SER SVIKARA I
HVERJU HORNI
Út um allt sér lýðskrumarinn
menn sem eru reiðubúnir að
svíkja hann, ef þeir hafa ekki orðið
uppvísir að svikum þá þegar.
Svikin geta jafnvel verið svo stór-
felld að um allsherjarsamsæri sé
að ræða, þar sem „kerfið" leggst á
eitt gegn lýðskrumaranum. Sé
hann snjallur í sínu fagi getur
hann snúið slíku sér í hag.
En þegar eitthvað gengur á aft-
urfótunum er næstum öruggt að
það er vegna þess að einhverjir
hafa svikið, það má velja úr söku-
dólgum, allt eftir skoðun og upp-
lagi: Þurrkuntulegir og öfugsnúnir
embættismenn, bíræfnir skatt-
svikarar, heildsalar með falsaða
faktúru.
Mestu svikararnir eru þó yfir-
leitt blaðamenn sem gera það af
sér að flytja fréttir. í fornöld tíðk-
uðu sumir harðstjórar að taka af
lífi sendimenn sem báru vond tíð-
indi. Sannur lýðskrumari hikar
ekki við slíkt. Það gerir hann með
ánægju, enda er svoleiðis fólk
svikarar upp til hópa.
toaYÐSKRUMARINN
ALITUR SJALFAN SI6
FRELSARA
Kannski hefur lýðskrumarinn
ekki heyrt raddir eða fengið tákn
að ofan, en hann lítur á sig sem
frelsara, lausnara, sem forlögin
hafi ákveðið að senda til að redda
málunum. Hann getur nefnilega
aldrei flokkað sig með öðrum og
lítilmótlegri stjórnmálamönnum.
En hverju á hann þá að redda?
Yfirleitt er það eitthvað nauða-
hversdagslegt, eins og til dæmis
kreppa eða verðbólga. En lýð-
skrumarinn reynir af fremsta
megni að telja fólki trú um að það
sé hann sem bjargaði þjóðinni frá
meiri ógæfu, líklega stærri en hún
var nokkurn tíma. Allt hefði farið
til andskotans ef hans hefði ekki
notið við. Þá hefði fjöregg þjóðar-
innar vísast brotnað.
Svo getur hann haldið áfram og
gefið í skyn að öðruvísi hefði farið
ef hans hefði notið við aftur á öld-
um. Til dæmis þegar Gamli sátt-
máli var gerður; hann hefði bjarg-
að okkur frá þvf slysi._________
Egill Helgason
„Ails staðar kemur lýðskrum-
arinn auga á hneyksli. Hann
elskar hneykslismál."
„Hann talar um útlendinga
sem koma og eyðilegoja
tungumálið okkar, skyldfólk-
ið sem kemur hingað og
fjölgar sér."
K Y N L í F
JÓNA INGIBJÖRG JÓNSDÓTTIR'
Hvers vegna
framhjáhald?
Fáir neita því að framjáhald
getur verið hinn mesti friðar-
spillir 1 parsamböndum. Fram-
hjáhald telst það þegar um er að
ræða kynferðislegt samband við
annan en maka (og makinn hef-
ur ekki veitt leyfi sitt). Líkt og
endranær í kynferðismálum hef-
ur tvöfalt siðgæði lengi loðað við
framhjáhald; misjafnlega er litið
á málið eftir því hvort kynið á í
hlut. Til langs tíma var til dæmis
tekið létt á „crime passionel" eða
1 Bandaríkjunum er talið að
um helmingur fólks í hjónabandi
haldi einhvern tíma framhjá
Stangast þetta greinilega á við þá
staðreynd að langflestir eru alfar-
ið á móti framhjáhaldi. Eitthvað
annað en gildismat hlýtur því að
hafa áhrif á raunverulega hegðun
fólks og eru ýmsar vísbendingar
á lofti um hvað veldur. Aðstæður
hverju sinni virðast ráða miklu.
Þeir sem hafa haldið framhjá
segja að tækifærið til þess arna
Þessu til stuðnings
hafafrœðimenn
bent á að hjóna-
bönd þeirra sem
haldaframhjá
með vinnufélaga
eru yfirleitt ham-
ingjusamari en
þeirra sem halda
við aðra
ástríðuglæp karlmanna í Frakk-
landi; ef maðurinn komst að því
að spúsa hans vermdi bólið hjá
öðrum var honum vorkunn.
Fremdi konan hins vegar glæp af
því maður hennar héldi framhjá
henni var það litið strangari aug-
um. í Belgíu var framhjáhald eig-
inkonu talið skilnaðarorsök —
ekki ævintýri eiginmannsins.
Þrátt fyrir að hjón og sambúð-
arfólk strengi þess innilegt heit
að vera hvort öðru trú og kann-
anir á Vesturlöndum hafi ítrekað
sýnt að meirihluti almennings sé
á móti framhjáhaldi hefur fyrir-
bærið verið lífseigt í gegnum ald-
irnar. Þetta er óþægileg stað-
reynd en ekki verður hjá því
komist að kíkja nánar á hana.
Hvað veldur því að framhjáhald
er svona lífseigt? Komið hefur í
ljós að karlar eru umburðarlynd-
ari gagnvart hugmyndinni um
ffamhjáhald en konur. Það sama
má segja um yngra fólk, þá sem
hafa lengri skólagöngu, eru betur
stæðir, eru síður trúhneigðir,
hafa almennt frjálslynd viðhorf
til kynferðismála og eru búsettir í
borgum. Svíar, Danir, Belgar og
Hollendingar líta allir framhjá-
hald illu auga en samt ekki eins
illu og fólk í Bandaríkjunum. Eðli
framhjáhaldsins skiptir'einnig
miklu máli. Framhjáhald sem
snýst bara um kynmök er ekki
litið eins illu auga og framhjá-
hald sem felur einnig í sér náin
tilfinningaleg tengsl.
hafi ráðið miklu. Freistingin hafi
hreinlega orðið siðferðisvitund-
inni yfirsterkari. Vinátta einstak-
linga af gagnstæðu kyni er eitt
slíkra tækifæra. Hjá mörgum
kvenna sem halda framhjá hefur
vinátta þróast út í náin kynni.
Tilgangurinn með vináttunni var
ekki að komast í bólið hjá vinin-
um vegna ófullnægjandi sam-
bands við rnakann. Vinskapur-
inn varð einfaldlega of kær, ef
svo má að orði komast. Þessu til
stuðnings hafa fræðimenn bent á
að hjónabönd þeirra sem halda
framhjá með vinnufélaga e.ru
yfirleitt hamingjusam^ri en
þeirra sem halda við aðyá. Þégar
einstaklingur stendur frammi
fyrir þeirri ákvörðun hvort eigi
að sleppa sér lausum í framhjá-
hald eður ei kemur fram munur
á því hvernig kynin vega og meta
kosti og galla. Karlarnir hugsa
frekar um kostina sem framhjá-
haldið gæti haft en konur pæla
frekar 1 ókostunum. Karlar
hyggja gott til glóðarinnar og
vonast eftir kryddaðra kynlífi á
meðan konur sem velta fyrir sér
ákvörðun um framhjáhald eru
uppteknar af mögulegu sam-
viskubiti eða upplausn hjóna-
bandsins. Stundum rekur ófull-
nægjandi hjónaband fólk til að
kíkja á græna grasið hinum meg-
in við girðinguna. Komið hefur í
ljós að karlar nota slæmt sam-
band oftar en konur sem afsök-
un fýrir að vera maka sínum
ótrúir. Samt sem áður hafa ótví-
ræð tengsl fundist á milli kynlífs-
framhjáhalds og þess að vera í
erfiðu hjónabandi þótt ekki sé
alltaf á hreinu hvað er orsök og
hvað afleiðing. Ákveðin fýlgni er
á milli þess að halda framhjá og
þess að vera reiðubúinn að þola
slíkt hið sama hjá maka. Stund-
um birtist þetta sem hefnd: „Þú
fórst og hélst framhjá mér svo ég
ætla að gera hið sama“ eða: „Ég
lét þig komast upp með það svo
ég gæti gert það líka“. Ýmislegt
fleira virðist stuðla að viðgangi
framhjáhalds, svo sem ævintýra-
mennska, spennusækni, forvitni,
sjálfstæðisþörf og þörf fyrir til-
breytingu.
Spyrjið Jónu um kynlífið. Utanáskrift:
Kynlíf c/o PRESSAN, Nýbýlavegi 14, 200 Kópavogur.