Pressan - 24.09.1992, Blaðsíða 36

36
FIMMTUDAGUR PRESSAN 24. SEPTEMBER 1992
LÍFIÐ EFTIR VINNU
Klassíkin
• Sinfóníuhljómsveitin
heldur svokallaða kynning-
artónleika og er efnisskráin
frekar í poppaðri kantinum.
Eða hvað segja menn um áheyrilegt
léttmeti á borð við Rhapsody in Blue
eftir Gershwin, forleikinn að Rómeó
og Júlíu eftir Tsjaikofskí, að ógleymd-
um verkum eftir Copland og Glinka.
Stjórnandi er Petri Sakari, einleikari pí-
anistinn Alexander Makarov, en Egill
Ólafsson hefur verið fenginn til að
gegna starfi kynnis. Háskólabló kl. 20.
LAUGARDAGUR
• Álandsdagar standa yfir í Nor-
ræna húsinu og af þeim sökum er
hingað kominn hópur listamanna frá
Álandseyjum. Þeirra á meðal er svo-
kallaður Carl Nielsen-kvartett ásamt
píanó- og flautuleikara og verður leik-
in álensk kammertónlist eftir Lars
Karlsson, Jack Mattson og Sture Isacs-
son. Norrœna húsið kl. 20.30.
Leiklist
MIVITUDAGUR
Silamuit-leikhópur-
^^^^jinn kemur frá Grænlandi
I'"''wJog heldur sýningu á
■hTjdfltrommudönsum og grímu-
leikjum sem byggjast á hefðbundn-
um sögum eskimóa á Grænlandi og í
Alaska og Kanada. í hópnum eru fjórir
leikarar og er ráðgert að hann verði
kjarninn í þjóðleikhúsi Grænlands sem
til stendur að stofna. Gerðuberg kl.
20.30.
FOSTUDAGUR
• Dunganon. Ef maður gerir kröfu
til að leikverk sé dramatískt í upp-
byggingu þá vantar slíkt í leikritið. En
öðrum skilyrðurn er fullnægt; maður
skemmtir sér vel og fær nóg til að
hugsa um eftir að sýningu er lokið,
segir Lárus Ýmir Óskarsson í leikdómi.
Borgarleikhúsið, kl. 20.
• Hafið Það er skemmst frá því að
segja að áhorfandans í leikhúsinu bíða
mikil átök og líka, eins og Ólafi Hauki
er lagið í leikverkum sínum, húmor,
oft af gálgaætt, skrifar Lárus Ymir Ósk-
arsson í leikdómi. Þjóðleikhúsið kl. 20.
• Kæra Jelena Mesta sigurstykki
síðasta leikárs. Þjóðleikhúsið, litla svið,
kl. 20.30.
• Hafið. Það er skemmst frá því að
segja að áhorfandans í leikhúsinu bíða
mikil átök og líka, eins og Ólafi Hauki
er lagið í leikverkum sínum, húmor,
oft af gálgaætt. Þjóðleikhúsið kl. 20.
• Dunganon Ef maður gerir kröfu til
að leikverk sé dramatískt að uppbygg-
ingu þá vantar slíkt í leikritið. En öðr-
um skilyrðum er fullnægt. Borgarleik-
húsið kl. 20.
• Kæra Jelena Mesta sigurstykki
síðasta leikárs. Þjóðleikhúsið, litla svið,
kl. 20.30.
SUNNUDAGUR
• Emil í Kattholti Leikrit sem er lík-
legt til að geta höfðað til allra barna á
öllum tímum. Bessi Bjarnason kann
svo sannarlega að leika fyrir börn.
Þjóðleikhúsið kl. 14.
• Dunganon Ef maður gerir kröfu til
að leikverk sé dramatískt að uppbygg-
ingu þá vantar slíkt í leikritið. En öðr-
um skilyrðum er fullnægt. Borgarteik-
hús kl. 20.
• Kæra Jelena Mesta sigurstykki
síðasta leikárs. Þjóðleikhúsið, litla svið
kl. 20.30.
Ókeypis
• Það þarf ekki að kosta
neitt að stofna félag, sér-
staklega ef það er lítið
og stórmerkilegt félag
um eitthvert áhugamál sem fáir
hafa. Þess vegna er kannski til-
valið fyrir þann blanka að nota
haustið til að stofna félag, haust-
ið er nefnilega tími allskyns fé-
lagsstarfs sem síðan er að logn-
ast út af fram eftir vetri. Það
skiptir litlu máli hvað félagið
gerir eða er ætlað að gera —
safna eldspýtustokkum eða berj-
ast móti EES — aðalmálið er að
vera í félagi með nokkrum góð-
um félögum sem hafa sömu
skoðanir og sömu áhugamál og
maður sjálfur...
Málþing
FOSTUDAGUR
Áland í fortíð og nú-
I JJtíð. Það er kannski ekki
PLJ|sjálfgefið að íslendingar
^■HHÍhafi rnikinn áhuga á
Álandseyjum. Það er jú alkunna að
smáþjóðafólk er fjarska áhugalaust
um ennþá fámennari þjóðir. En þeir
sem eru ekki svoleiðis innstilltir geta
notað tækifærið á laugardag og hlýtt
á Álandseyinga ræða um landið sitt í
fortíð, nútíð og framtíð. Norrœna hús-
iðkl. 14.
Myndlist
• Tolli sýnir í Listasafni ASÍ
málverk sem eru einfaldari í
sniðum en þau sem hann
hefur áður fengist við. Áhrif
frá Austurlöndum eru auð-
sæ, þetta er dálítið annað en Tolli hef-
ur verið að bardúsa. Opið kl. 14-19.
• Guðbjörg Linda Jónsdóttir er
ísfirðingur sem heldur sjöttu einka-
sýningu sína í listsalnum Nýhöfn í
Hafnarstræti. Þar sýnir hún olíumál-
verk. Opiðkl. 14-18.
• Fígúra — ffgúra er yfirskrift sýn-
ingar í vestursal Kjarvalsstaða. Þar eiga
verk nokkrir helstu myndlistarmenn af
yngri kynslóð, Brynhildur Þorgeirs-
dóttir, Helgi Þorgils Friðjónsson, Hulda
Hákon, Jón Óskar, Kjartan Ólason og
Svala Sigurleifsdóttir. í austursal er
sýning á teikningum eftir Alfreð Flóka,
en í miðsal afstraktverk eftir Ásmund
Sveinsson. Opiðkl. 10-18.
• Einhverfir listamenn halda sýn-
ingu í Gerðubergi. Það eru þau Anna
Borg Waltersdóttir, Áslaug Gunn-
laugsdóttir og Pétur Arnar Leifsson,
en öll hafa þau unnið að myndlist í
lengri eða skemmri tíma. Gefur ein-
staka innsýn í öðruvísi hugarheim.
• Hringur Jóhannesson málar
skýrar og litríkar myndir, einhvers
staðar á mörkum popplistar og natúr-
alisma. Sýning á nýjum málverkum
eftir Hring stendur yfir í Norræna hús-
inu. Opiðkl. 14-19.
• Listhús í Laugardal Fyrstir til að
sýna í húsinu eru þeir Jón Reykdal
sem sýnir málverk og Leifur Breiðfjörð
glerlistamaður.
• Bengt Adlers er skánskur lista-
maður sem hefur margsinnis komið til
íslands og sýnir „verk í þróun" í Galleríi
Sævars Karls. Þetta er eitt verk úr ýms-
um hlutum, meðal annars Ijóðum.
Opið á verslunartíma.
• Káre Tveter er norskur listamaður,
í talsverðu uppáhaldi hjá drottningu
Noregs, og málar norrænar vetrar-
stemmningar, úr kulda og einsemd á
Svalbarða. Myndir eftir Tveter voru
meðal annars valdar sem framlag Nor-
egs á heimssýninguna í Sevilla, en
hanga líka uppi í Hafnarborg í Hafnar-
firði. Opiðkl. 12-18.
• Ólöf Sigurðardóttir heldur mál-
verkasýningu í Gallerí Úmbru sem er í
gömlu húsi á Bernhöftstorfunni. Opið
kl. 12-18.
• Donald Judd einn frægasti lista-
maður sem nú er á dögum, sýnir
nokkur verk eftir sig í sýningarsalnum
Annarri hæð, sem er á Laugavegi 37.
Opið miðvikudaga kl. 14-18 eða eftir
samkomulagi.
• íslensk málverk hanga uppi í
Listasafni íslands, úr eigu safnsins. í
sölunum á neðri hæð gamla íshússins
eru verk eftir frumherja íslenskrar mál-
aralistar, á efri hæðinni nýrri verk, auk
nokkurra verka frá útlöndum. Opið kl.
12-18.
• Blöðum flett er sýning á breskum
bókverkum svokölluðum sem stendur
yfir í Listasafni íslands. Þarna eru verk
eftir 32 listamenn — þetta eru verk
þar sem er lagt út af bókarforminu.
Opiðkl. 12-18.
• Æskuteikningar Sigurjóns
Elstu myndirnar á sýningunni í Safni
Sigurjóns Ólafssonar eru frá æskuár-
um hans á Eyrarbakka, en flestar frá ár-
unum 1924 til 1927 þegar hann
stundaði nám í Iðnskólanum.
Skemmtileg sýning og svo er alltaf
gaman að koma í safnið á fallega
staðnum í Laugarnesinu, úti við Sund-
in blá.Opiðkl. 14-17.
• Þórdís Árnadóttir sýnir málverk í
versluninni Borði fyrir tvo í Borgar-
kringlunni. Hún er nýkomin heim frá
námi á Fjóni í Danmörku. Opið á versl-
unartíma.
Sýningar
a# Það var svo geggjað
Árbæjarsafn er löngu hætt
að snúast bara um moldar-
kofa og gömul hús, heldur
líka um fólk, sumt í ekki allt-
offjarlægri fortíð. Til dæmis hippasýn-
ingin sem ber með sér andblæ áranna
1968 til 1972, þegar herbergi ung-
linga önguðu af reykelsi, allir gengu í
útvíðum buxum og karlmenn voru
hæstánægðir með að skvetta á sig
Old Spice- rakspíra. Opið kl. 10-18.
• Húsavernd á íslandi Aðalstræti
er sorglegt dæmi um þegar menn
vilja hvort tveggja halda og sleppa,
vernda og rífa. Vissir hlutar Akureyrar
eru á hinn bóginn fagurt dæmi um
skynsamlega húsavernd. í Bogasal
Þjóðminjasafns stendur yfir sýning þar
sem er rakin saga húsaverndar á ís-
landi. Opiðkl. 11-16.
„Sýning Borgarleikhússins
á Dunganon er vönduð og
hugvitssamlega uppsett.
Eftir að hafa verið
hikandi í upphafi
hreifst ég mjög
eintóna
leik Hjalta
a
Lárus Ýmir Óskarsson
Frelsið er að
vinna ekki
DUNGANON
EFTIR BJÖRN TH. BJÖRNSSON
LEIKSTJÓRI
BRYNJA BENEDIKTSDÓTTIR
SKEMMTILEGIR ÆVIÞÆTTIR ÞESS
KOSTULEGA MANNS
DUNGANONS
erum sagnaþjóð.
Oj ^kkur Þykir skemmtilegt
heyra sögur af fólki.
Sögurnar sem við segjum og heyr-
um eru ekki alltaf merkilegar sem
slíkar. Oft fá þær aðallega gildi sitt
af nálægðinni í okkar litla þjóðfé-
lagi. Sögur af kynlegum kvistum
hafa verið vinsælar og ekki síst í
minni samfélögum, sveitum og
þorpum þar sem allir þekkja
sögupersónuna. Af sama meiði
eru þær miklu vinsældir sem ævi-
sögur þekktra einstaklinga njóta.
Stundum er þar um
(skemmti)iðnað að ræða, en ein-
hvers staðar liggja þau mörk að
þessar sögur verða að bókmennt-
um — skáldskap. Það gerist til
dæmis þegar skrásetjaranum eða
skáldinu tekst að láta sögu ein-
staklingsins spegla mannlífið í
víðari skilningi. Til þess þarf höf-
undurinn að taka afstöðu sem
kann að vera misauðsæ í verkinu.
Karl Einarsson hefur orðið
mörgum yrkisefni. Það er ekki að
furða. Hann hefur verið skraut-
legur karakter eins og sagt er.
Hann hlýtur líka að hafa verið
mönnum sem kynntust honum
skemmtileg ráðgáta. Hann var
engum bundinn og dró dár að
flestum þeim gildum sem stjóma
lífi okkar hinna að einhverju
marki, hvort sem við viljum við-
urkenna það eða ekki.
Höfundurinn Björn Th.
Björnsson hefur greinilega velt
þessum manni mikið fyrir sér og
þó að leikritið sé mikið til saman-
safn skemmtisagna af aðalpersón-
unni lætur Björn hann segja hluti
sem eru nokkurs konar lyklar að
skilningi á þessum manni. Sú
mynd sem hann dregur upp mót-
ast af aðdáun á manninum og
næmu auga fyrir honum. Dung-
anon var frjáls af því að hann átti
ekki til græðgi. Hvorki á peninga,
völd né upphefð. Hann dró dár að
öllu heimsins glingri og sigldi
áfram án annars sýnilegs mark-
miðs en að skemmta sér um
stund. Skemmtanasmekkur hans
var þó bæði frumlegur og
skemmtilegur. Víst er að Dungan-
on hefði ekki skrifað undir mottó
samtímamanna sinna nasistanna
(sem reyndar eiga stóran þátt í
þessu leikriti) um að vinnan skap-
aði frelsið: Arbeit macht frei.
Það hvarflar reyndar að undir-
rituðum að hluti af skýringunni á
gátunni Dunganon sé sú að hann
hafi verið í einhvers konar sálar-
háska og vörn gegn heiminum, en
í leikritinu er hvergi sýndur bil-
bugur á honum. Það er kannski
allt í lagi og meiningin að við
áhorfendur botnum.
Ef rhaður gerir kröfu til að leik-
verk sé dramatískt að uppbygg-
ingu þá vantar slíkt í leikritið. En
öðrum skilyrðum er fullnægt;
maður skemmtir sér vel og fær
nóg til að hugsa um eftir að sýn-
ingu er lokið. Samtölin eru fallega
skrifuð og lipur í munni ieikar-
anna.
Sýning Borgarleikhússins á
Dunganon er vönduð og hugvits-
samlega uppsett. Eftir að hafa ver-
ið hikandi í upphafi hreifst ég
mjög af svoíítið eintóna leik
Hjalta Rögnvaldssonar. Og ég
held að þau Brynja Benedikts-
dóttir leikstjóri hafi tvímælalaust
valið rétta túlkunarleið. Aðrar
persónur voru í þjónustuhlutverki
— því að varpa ljósi á Dunganon.
Af höfundarins hálfu fannst mér
stúdentinn, sem kannski er Björn
Th. sjálfur, vera hvað lakast skrif-
aður, hálflitlaus og merkingar-
snauður. Flestir leikarar skiluðu
sínu verki ágætlega. Tónlist
Hjálmars H. Ragnarssonar féll
mér einkar vel í geð.
Lárus Ýmir Óskarsson
Gestirnir geta
sjálfum sér um
kennt
SVARTA PANNAN
®
HELSTIKOSTUR: ÞEIR SEM NÁ AÐ
KLÁRA MATINN SINN HÆTTA AÐ
VERA SVANGIR.
HELSTIGALLI: STEIKARBRÆLA f
LOFTINU SEM LYKTAR JAFNILLA
OG MATURINN BRAGÐAST.
Eitt af því sem sárast
vantar í miðbæ Reykja-
víkur er sómasamlegir
skyndibitastaðir. Það yrði því
fagnaðarefni ef MacDonald’s fal-
aðist eftir lóð eða gömlu húsi í
miðbænum í stað þess að byggja
við hliðina á Verslunarskólanum í
Kringlunni. Skástu skyndibita-
staðirnir í miðbænum eru líklega
Grillhús Guðmundar og Fjarkinn,
en verstur er Svarta pannan í
Tryggvagötu.
Það má telja Svörtu pönnunni
til hróss að hún villir ekki á sér
heimildir. Um leið og gesturinn
stígur fæti innfyrir dymar gengur
hann inn í megna steikingarbrælu
sem hefur safnast upp í áranna
rás. Eftir smáviðveru verða því
jafnvel hinir hrokkinhærðustu
eins og smjörgreiddir rokkabillíar.
Þeir sem taka ekki mark á þessari
viðvörun geta síðan kennt sjálfum
sér um þegar þeir hafa keypt sér
mat.
Svarta pannan býður upp á
hamborgara, pítur, mínútusteik-
ur, samlokur, fisk og franskar og
flesta skyndibita sem upphugsaðir
hafa verið í heiminum. Þrátt fyrir
þessar tilraunir hefur matreiðslu-
mönnunum ekki tekist að ná
leikni í gerð neinna þeirra. Þótt
hungrið hverfi ef til vill kemur
engin vellíðan í staðinn.
Svarta pannan skipar sér því í
flokk með mörgum öðrum
skyndibitastöðum: Þetta eru
musteri fyrir þá sem vilja beita sig
hörðu þegar sjálfsvirðingin
minnkar. Ef maður er í rusli á
maður að fæða sig á rusli. Þetta er
speki sem er noldturs konar við-
snúningur á þeim ágætu fræðum
að maðurinn verði það sem hann
borðar.
Það er kjaftur
á’ðí
HAFIÐ
EFTIR
ÓLAF HAUK SlMONARSON
LEIKSTJÓRI
ÞÓRHALLUR SIGURÐSSON
ÁTÖKOG SKEMMTUN AF BESTU
SORT
Sögusviðið er sjávarpláss
úti á landi, nánar tiltekið
stofan í stóru einbýlis-
húsi útgerðarmannsins á staðn-
um. Leikurinn byrjar á gamlárs-
dag og endar á nýársdagsmorgun.
Eining staðar og tíma.
Hafið eftir Ölaf Hauk Símon-
arson fjallar í vissum skilningi um
tímamót — áramót í íslensku at-
vinnulífi.
Þórður (Helgi Skúlason), út-
gerðarmaðurinn á staðnum, er
kominn til ára sinna og hefur
fengið slag, en andlegur styrkur
hans og vilji er óbugaður. Hann
hefur kallað börn sín til sín og allir
vita að hann hefur einhver mikil-
væg tíðindi að flytja þeim.
Það er skemmst frá því að segja
að áhorfandans í leikhúsinu bíða
mikil átök og, eins og Ólafi Hauki
er lagið í leikverkum sínum, húm-
or, oft af gálgaætt. Það eru
blendnar tilfinningar sem fólkið í
þessari fjölskyldu ber hvert til
annars. Væntumþykjan leynir sér
ekki, en um leið eru þau flest full-
komlega óvægin hvert við annað
og grafa upp gamlar ávirðingar
með glott á vör. Samtölin eru
meitluð og kjarnyrt í meira lagi.
Þetta leikrit, sem kannski er
það besta sem Ólafur hefur skrifað
hingað til, íjallar um þær breyt-
ingar sem eru að verða í sjávarút-
vegi og gildismati á íslandi.
Spurningin er um tilgang vinn-
unnar/útgerðarinnar. Er málið
bara að græða seðla eða hefur at-
vinnustarfsemin líka félagslegar
skyldur? Hér kallast heimili Þórð-
ar á við samfélagið: Hefur heimilið
(samfélagið) einhvern annan til-
gang en að stuðla að velferð heim-
Uisfólksins?
Ég er ekki í vafa um að Ólafur
Haukur er á vissan hátt að kallast
á við leikrit Vésteins Lúðvíksson-
ar Stalín er ekki hér. Þetta sér
maður á því að útgerðarmaðurinn
heitir sama nafni og harðlínu-
komminn Þórður í Stalín. Helgi
Skúlason lék líka Þórð í Stalín.
Báðir eru Þórðamir einræðisherr-
ar á heimilum sínum, þó að hug-
myndir þeirra um samfélagið séu
ekki í samræmi við það. Komm-
inn Þórður vildi jöfnuð allra og
kapítalistinn Þórður í Hafinu vill
tryggja atvinnu og öryggi allra í
þorpinu þó að börnin hans hafi
ekki fengið ást hans og umhyggju,
heldur þorskurinn.
Hvað sem þjóðmálaumræð-
unni líður þá er greinilegt að það
er fólkið, tilfinningar þess og sam-
band innbyrðis sem skiptir höf-
und Hafsins mestu máli. Þetta er
fólk sem kemur okkur við og
samtölin renna lipurlega og þjóna
vel markvissri framvindu dram-
ans, sem eins og vera ber fær stór-
skorinn og óvæntan endi.
Ef maður ætti eitthvað að finna
að, þá finnst mér að höfundurinn
hlífi Hjördísi Þórðardóttur (Ólaf-
ía Hrönn Jónsdóttir) um of. Hún
er að mörgu leyti heillandi per-
sóna og gáta fyrir áhorfandann, en
við þeirri gátu fæst svarið aldrei á
sama hátt og við flestum hinna.
Sýningin sem slík er mjög
vönduð og er þetta ekki í fyrsta
skipti sem samvinna þeirra Ólafs
Hauks og Þórhalls Sigurðssonar
leikstjóra tekst með ágætum.
Leikmynd Þórunnar Sigríðar
Þorgrímsdóttur er góð, sjónrænt
hrein og þénug. Loftið er í stof-
unni, en lýsing verður þó hvergi
klúðursleg fýrir það.
Leikur er yfirleitt góður og
stundum ffábær. Án þess að taka
þá framyfir aðra vil ég lýsa ánægju
minni með góða frammistöðu
þeirra spaugstofumanna Rand-
vers Þorlákssonar og Pálma
Gestssonar. Pálmi er í einu stærsta
og átakamesta hlutverkinu og
leikur það af miklum þrótti. Hér
væri hægt að skrifa lofrullur um
hvern leikarann á fætur öðrum,
en ég mæli einfaldlega með að fólk
drífi sig í Þjóðleikhúsið og njóti.
Lárus Ýmir Óskarsson
Tolli stokkar
spilin
ÞORLÁKUR KRISTINSSON
LISTASAFNI ASf
Hvað er á seyði, Tolli?
gætu gestir á sýningu
Þorláks Kristinssonar
spurt sig þegar þeir ganga í sal
Listasafns ASÍ. Svarið er líklega að
finna í fyrirsögn á sýningarskrá:
Spilin stokkuð. Goðsögulegir gol-
þorskar, hetjur hafsins og fornar
skræður hafa verið gerð brottræk.
Landslagið er orðið mann-, dýra-
og mannvirkjalaust. Pallettuhníf-
urinn hefur verið lagður til hliðar
og pensillinn gripinn föstu taki.
Og pensillinn er enn lausari í rás-
inni en áður. Landslagsmyndirnar
eru á mörkum þess að vera laus-
beislað abstrakt, ekki ólíkt því sem
sjá mátti í verkum Kristjáns Dav-
íðssonar í Gallerí Nýhöfn nýlega.
Þótt um nokkra stefnubreytingu
sé að ræða í þessum myndum má
samt greina kunnuglegan Tolla.
En það eru aðrar myndir sem
koma gjörsamlega á óvart. Tolli,
sem ávallt hefur verið þekktur fyr-
ir að standa föstum fótum í kaldr-
analegum íslenskum veruleika
með sultardropa á nefbroddinum,
virðist floginn á vit austurlenskrar
hugleiðsluspeki. Hann hefur
hreinsað út myndflötinn með lit-
auðugum grunni og lætur nægja
„Þetta leikrit, sem kannski er það
besta sem Ólafur hefur skrifað
hingað til,fjallar um þœr
breytingar sem eru að
verða ísjávarútvegi
oggildismati á
íslandi. “
Lárus Ýmir Óskarsson