Pressan - 26.11.1992, Blaðsíða 8

B 8
FIMMTUDAGUR PRESSAN 26. NÓVEMBER 1992
Barnaljóð
Þórarins
ÞÓRARINN ELDJÁRN
SIGRÚN ELDJÁRN
HEIMSKRINGLA
FORLAGIÐ, 1992
★ ★
ÞÓRARINN ELDJÁRN
TRYGGVIÓLAFSSON
LITARlM
FORLAGIÐ, 1992
★ ★
□ Barnaljóð hafa dottið
uppíyrir hjá okkur í fleiri
áratugi, ég man ekki í
fljótu bragði effir að neinn hafi ort
markvisst fyrir börn eftir daga
Stefáns Jónssonar og Jóhannesar
úr Kötlum. Á barnaplötum hefttr
að vísu verið ort margt og mis-
gott, Ólaíur Haukur hefur kannski
staðið sig einna best þar og búið
til texta sem koma til með að lifa. í
fyrra gaf Þórarinn Eldjárn út
barnaljóðabókina Óðfluga og nú
stendur hann að tveimur öðrum.
Framtakið er frábært. Fæst nú-
tímaljóðskáld hafa ort efni sem
börn geta lesið sér til ánægju og
þó klassíska deildin, þjóðkvæði,
barnagælur og Sáuð þið hana
systur mína, sé bráðnauðsynlegur
grunnur þarf helst að byggja eitt-
hvað á honum, eitthvað nýtt um
ryksugur og stigaganga svo böm-
in haldi ekki að ljóð séu eitthvað
sem tilheyri alfarið dauðum tíma.
Báðar þessar bækur eru ágætar
en ekki ffábærar. Vörumerld rím-
aðra ljóða Þórarins er gamansem-
in og hann hefur sérhæft sig ann-
ars vegar í orðaleikjum og hins
vegar húmorískum hortittum.
Gallinn við hvort tveggja í ljóðum
fyrir böm er að þau skilja ekki út á
hvað málið gengur. Svo tekin séu
dæmi úr Heimskringlu þá missa
þau sennilega af brandaranum í
ljóðinu um fót- og handsnyrti-
dömuna sem græðir á tá og fingri,
fatta lítið í kvæðinu um Sí-
malanda í Símalandi sem var
símalandi í tólið (ég skil þetta
varla sjálfur) og sjá ekki að stelpu-
nafnið Véný á að vera asnalegt,
húmorískt rímorð við séní. Góðu
fréttirnar eru hins vegar þær að
þetta skiptir ekki svo miklu máli,
börnin geta bara áttað sig á þessu
þegar þau em orðin stór. Það em
mörg bráðskemmtileg og vel
heppnuð ljóð í Heimskringlu,
svona helmingurinn af bókinni,
gæti ég trúað; hin ljóðin eru ekki
jafn góð en samt ekki slæm.
Myndirnar vinna mjög vel með
kvæðunum, undirstrika fyndnina
og skýra sums staðar merkinguna.
Heimskringla er ekld síðri bók en
Óðfluga frá í fyrra, sem margir
voru mjög hrifhir af.
Að búa til ljóðabók um litina er
góð hugmynd og Litarím er falleg
bók. Ljóðrænar uppstillingar
Tryggva Ólafssonar á hlutum í
hreinum litum eru sláandi ólíkar
kankvísum skrípamyndum Sig-
rúnar og þótt ég hafi hingað til
ekki verið mikill aðdáandi
Tryggva finnst mér myndirnar
hans passa sérlega vel í svona bók.
Hver litur fær opnu með einni
mynd og þremur vísum sem yfir-
leitt eru upptalningar á hlutum í
viðkomandi lit. Sumar vísurnar
eru fínar, en annars staðar dugar
húmorinn ekki til að réttlæta hor-
tittina. Nokkrar vísur frnnst mér
varla boðlegar. Aftast er svo ort
um grunnlitina og litablöndun og
ég get ekld látið vera að minnast á
þau skilaboð sem þar koma fram
að með því að bianda saman blá-
um og rauðum fái maður út brún-
an. Ég er ekki að ruglast í ríminu,
er það? Er ekki bannað að gabba
lítil börn?
Jón Hallur Stefánsson
Neðaniarðarútgáfur
ÚR DJÚPINU
STILLUPPSTEYPA
GALLERÝ KRÚNK
★★★
SAKTMÓÐlGUR
LEGILL
★★★★
PAUL&LAURA
ILMVATNAJÖKULL
★★★
INEERNO 5
JÖRÐ9
★★
Sem betur fer býður ís-
lenskur tónlistarheimur
upp á fjölbreyttara úrval
en það sem „stóru“ útgáfurnar
gefa út. Þannig hafa ýmsir tónlist-
armenn gefið út sjálfir og fengið
Steina, Skífuna eða Japis til að
dreifa fyrir sig. Sumir eru þó enn
smærri í sniðum, dreifa bara sjálf-
ir búð úr búð, auglýsa ekki neitt
og halda sig eins mikið „und-
erground" og hægt er. Hér á eftir
skulum við tékka á því helsta sem
dvelur í djúpinu.
skemmtilegt. Drengirnir taka hol-
lensku anarkísveitina The EX sér
til fyrirmyndar, og minna á hana
auk Gang of Four og kannski
Purrks Pillnikks, svo ég taki nær-
tækt dæmi. Söngvarinn er enginn
söngvari, öllu heldur reiður ræðu-
maður á trékassa á Lækjartorgi.
Hann hefur allt á hornum sér; EB
er ánauð, tölvur eru hættulegar og
Davíð Oddsson er Adolf Hitler.
Kannski vaxa þeir upp úr þessu,
mér er sama, en textamir eru oft
skemmtilega hráir og saklausir.
Stilluppsteypa vandar sig við
útgáfuna — þónokkur handa-
vinna liggur í umslaginu — og
hljómurinn er mátulega hrár fyrir
þróttmikla tónlistina. Stillupp-
steypa er meðvituð hljómsveit og
selur sig ekki dýrt; platan kostar
300-kall sem er ekki mikið fyrir
fimm fín lög. Þetta er hljómsveit
sem vonandi heldur áffam og ger-
ir jafngóða eða betri hluti. Pönkið
drepst ekld með svona flotta full-
trúa.
Hljómsveitin Saktmóðígur er
af svipuðu sauðahúsi, nema
kannski enn grófari og beittari.
Þeir em fimm og hittust og stofn-
Gallerý Krúnk nefnist rassvasa-
fyrirtæki sem nokkrir pönkarar
reka í Breiðholti. Nýjasta afurðin
er lítil plata með hljómsveitinni
Stilluppsteypu. Þetta er plata,
ekki geislaplata, og hana má
meira að segja böggla saman.
Stilluppsteypa spilar stökkbreytt
pönk, nokkuð ferskt og mjög
á Laugar-
vatni. Aðeins einangmn og bældir
hormónar gætu hugsanlega getið
af sér viðlíka læti og gaddavírs-
rokkið hjá Saktmóðígum. Það
spilar kannski inn í líka að þeir
kunna ekki að stilla gítarana sína,
sem í þessu tilfelli er kostur.
Á sviði eiga Saktmóðígir engan
sinn líka í íslensku rokki. Þar fer
söngvarinn, Karl Óttar, yfirleitt
hamförum og tætist um sviðið
meðan hinir standa með hang-
andi haus og hamra út vellandi
rokkgutlið. Textar Karls em flestir
um botn þjóðfélagsins eða hráar
útsendingar frá misþyrmingum
og dauða: ekkert falið, óþverrinn
dreginn ffam í dagsljósið.
Á snældunni „Legill“ eru Sakt-
móðígir í fínu formi og dæla út
mörgum bestu verkum sínum,
eins og „Togarinn", „Sjúpangið"
og „Pervertinn" — allt góðar
groddapönklagasmíðar úr hausi
frumlegra stráka. Umslagið segir
allt sem segja þarf: allsber kerling,
affnynduð af fitu. Annars er varla
hægt að lýsa Saktmóðígum með
orðum svo vel sé, runa af upp-
hrópunarmerkjum væri næst lagi.
Paul & Laura nefnist par frá
Bandaríkjunum sem hefur dvalið
á fslandi í nokkur ár. Þeim þykir
gaman að spila á hljóðfæri og
framleiða ljúft popp sem leynir á
sér. „Ilmvatnajökuir er þriðja
spóla þeirra og sú besta til þessa.
Þau eru farin að syngja á íslensku
í bland við enskuna, sem kemur
vel út. Einnig eru þau nösk á snið-
ug smáatriði íslenska veruleikans;
syngja t.d. um Prince Polo og níu
milljón króna fiðluna hennar Sig-
rúnar Eðvaldsdóttur.
Það eru fimmtán Iög á „Ilm-
vatnajökh“. Skötuhjúin spila á gít-
arræfla, heimatilbúin slagverk,
leikfangaorgel og fleira tilfallandi.
Hljómurinn hjá þeim er þó alltaf
góður. Þegar best læt-
ur spila Paul & Laura
afbragðspopp — lög-
in „Vegetable" og
„Vakna-klifra" eru
góð dæmi um ffábært
tak dúettsins á skín-
andi poppi — en
stundum renna lögin í
vaskinn og skilja lítið
effir sig.
Það má þó alltaf
búast við góðri stund
þar sem tónlist Pauls
& Lauru fer; það skín í
gegn að þau gefa sig öll í tónlistina
og útkoman er einfalt, milt og
skemmtilegt rólyndispopp.
Nokkrir áhugamenn um duld-
ar hvatir mannskepnunnar hafa í
mörg ár starfrækt hljómsveitina
Inferno 5. Hljómsveitin hefur
gefið út nokkrar sjaldséðar spólur
í gegnum tíðina og sú nýjasta kom
út í sumar. Einnig stóð til að gefa
það verk út á geislaplötu, en frá
þeirri húgmynd virðist hafa verið
horfið.
Það eru tólf lög á spólunni, öll
nokkuð löng og mónótónísk.
Hljómsveitin bruggar sitt tækni-
diskó á gamla hljóðgerfla og önn-
ur tæknitól og hljómar oft eins og
framtíðartónlistin sem heyrðist í
framsæknum vísindakvikmynd-
um frá því um 1980. Inferno 5
virðast dálítið fastir í tónlist þeirra
ára — minna um margt á Cabaret
imieH
Voltaire og svipaðar breskar
hljóðgerflagrúppur — en það er
svo sem allt í lagi og fáar sveitir í
dag sem halda sig á þeim slóðum.
Það er margt vel gert á þessari
spólu; raddirnar eru oft skemmti-
lega vélmennalegar og undir fargi
síendurtekinna hljóma glittir oft í
hrífandi augnablik. Það þarf þó að
taka Inferno 5 í skömmtum, að
minnsta kosti ef maður er bláedrú
og djúpt sokkinn í raunveruleik-
ann.
Það er reynandi að nálgast of-
angreinda tónlist í plötubúðum
borgarinnar, en auðveldast er þó
að finna þessa og svipaða músflc í
Hljómalind í Austurstræti. Sú búð
er orðin nokkurs konar Gramm
tíunda áratugarins.
Gunnar Hjálmarsson
Goðsögn
FRIÐRIKA BENÓNÝS
MINN HLÁTUR ER SORG
ÆVISAGA ÁSTU
SIGURÐARDÓTTUR
IÐUNN 1992
★★★★
Ásta Sigurðardóttir er
goðsögn. Sveitastúlkan
sem kom í bæinn, varð
bóhem, drakk brennivín, skrifaði
fyrstu söguna sína eiginlega óvart
— og sló í gegn.
Sunnudagskvöld til mánu-
dagsmorguns er frægasta smá-
saga sem skrifuð hefur verið á ís-
landi. Hún birtist í tímaritinu Lífi
og list árið 1951; þá var Ásta lið-
lega tvítug. Seinni tíma mönnum
kann að þykja kynlegt að þessi
smásaga skyldi setja allt á annan
endann í Reykjavík. Saga af fyll-
eríi og slarki. Jú, og nauðgun. En
þá verða menn líka að reyna að
skilja smáborgarabraginn á
og grimmur veruleiki
Reykjavík. Ásta var ögrun við allt
og alla. Hún klæddi sig öðruvísi,
hegðaði sér öðruvísi, talaði öðru-
vísi, skrifaði öðruvísi. Og hún
drakk.
Friðrika Benónýs hefur skrifað
einstæða ævisögu. Hún gengur á
hólm við goðsögnina um Ástu og
dregur upp mynd sem ekki er
alltaf geðfelld en alveg áreiðan-
lega eins sönn og framast er unnt.
Sagan er sögð úr hugskoti Ástu
þótt hún sé í þriðju persónu. Það
þarf mikla fimi til að þræða það
einstigi. Friðrika notar ffásagnar-
aðferð sem ekki hefur verið beitt
áður við ævisagnagerð hérlendis.
Það gengur upp með miklum
glæsibrag. Stíllinn er knappur,
ljóðrænn og vandaður.
Ásta varð fórnarlamb goð-
sagnarinnar og hún náði aldrei að
rjúfa vítahringinn sem hún lenti í
kornung. Einhvers staðar sagði
Halldór Laxness að Jóhann Jóns-
son, sem orti Söknuð, hefði verið
gersneyddur rithöfundarhæfi-
leikum. Það á ekJci síður við um
Ástu þótt eftir hana liggi nokkrar
sérkennilegar bókmenntaperlur.
Hún var skáld innblástursins,
hún gat ekki — eða kunni ekki
— að vinna eins og rithöfundur.
Fór ekki Laxness sjálfur alltaf á
fætur klukkan sex á morgnana og
byrjaði að skrifa hvað sem tautaði
og raulaði? Ekki Ásta, það er víst.
Ótvíræðir og óvenjulegir hæfi-
leikar fóru að mestu í súginn.
Þetta er öðrum þræði saga um
basl og reiðileysi; saga konu sem
missti fótfestuna, fór úr einu ást-
arsambandi í annað og gat aldrei
hætt að drekka. Hún mætti fyrir-
litningu og andstreymi, börnin
voru tekin ffá henni, vinirnir gáf-
ust upp.
En í gegnum þessa grimmu
sögu skín lflca mynd brothættrar
og fallegrar persónu sem skildi
örlög sín kannski aldrei til hlítar.
Hrafrí Jökulsson