Vísir Sunnudagsblað - 04.02.1940, Blaðsíða 1

1940
5. blað
Sunnudaginn 4. febrúar
ÁRNI PÁLSSON PRÓFESSOR:
JÓHANN SlGURJÓNSSON
SKÁLD
JÓHANN SIGURJÓNSSON
I.
Haustið 1899 kyntist eg Jó-
hanni Sigurjónssyni fyrst. Hann
kom þá til Kaupmannahafnar
til þess að nema dýralækningar
við landbúnaðarliáskólann.
Hann liafði aðeins lokið fjórða-
bekkjar-prófi — lá svo mikið á
að komast út í heiminn, að hann
gaf sér ekki tima til þess að
taka stúdentspróf.
Það var eklci langrar stundar
verk að kynnast Jóhanni, að
minnsta kosti ekki að verða
málkunnugur honum. Hann var
ekki myrkur í skapi og dró lítt
dul á fyrirætlanir sínar, en þær
voru hvorki fáar né smáar. Nám
sitt ætlaði hann sér að stunda
og það gerði hann i uppliafi. En
framar öllu öðru ætlaði liann
sér að verða skáld, stórskáld!
Þar að auki hafði hann ýmsar
merkilegar uppgötvanir áprjón-
Unum, því að auðugur vildi
liann verða, stórauðugur! Mað-
urinn var i vígahug og einráð-
inn í því að láta heiminn vita af
sér og helst að ná honum öllum
á sitt vald, ef þess væri nokkur
kostur. Það sagði hann hverj-
um sem heyra vildi, og það var
lionum áreiðanlega miklumeira
alvörumál, en flesta mun hafa
grunað í fyrstu.
Hann var þá nít ján ára gam-
all, fluggáfaður, manna frið-
astur sýnum og sonur efnaðra
foreldra, sem unnu honum hug-
ástum og trúðu á liann. Aldrei
hefi eg þekt slíkt sjóðandi æsku-
fjör i nokkrum lifandi manni
sem honum. Eg vissi aldrei svo
dauflegt samsæti, að honum
gæti ekki tekist að vekja þar
glaurn og gleði, honum fylgdi
altaf andríki og hávaðí, vit og
vitleysa, einkanlega ef öl var á
könnunni. Hann gat faðmað
menn og flogið á menn af ein-
tómum óviðráðanlegum lífs-
þrótt og lífsgleði. Hann var
furðu knár maður eftir vexti, en
hitt bar þó frá, hvað snarpur
hann var á sprettinum —
miklu liraustari menn en liann
var stóðust honum eklti snún-
ing í sviftingum. Hann gat unn-
ið menn í einu vetfangi, með
merkilega lilýju og ástúðlegu
viðmóti, en líka hrundið mönn-
um frá sér með óvarkárni og ó-
nærgætni i orðum og athöfnum.
Þeir sem leggja út í lífið með
stórræði í huga og sterka trú á
sjálfa sig, eiga sjaldan óblöndn-
um vinsældum að fagna þegar
til lengdar lætur. Jóhann mun
og nokkuð liafa kent á því bæði
fyr og síðar, og er slíkt ekki
Umtalsmál. Hitt var meiri
furða, hvað margir urðu til
þess, að trúa á hæfileika hans,
löngu áður en liann hafði sýnt
þá í verki, svo að kalla mætti.
Þegar á fyrstu árum sinum í
Höfn hafði hann hirð um sig,
eða öllu heldur trúaðan söfnuð,
þar sem hann sjálfur var bæði
prestur og forsöngvari. Og
safnaðarmennirnir voru áreið-
anlega eldci hinir lélegustu
þeirra stúdenta, sem þá voru i
Kaupmannahöfn. Einn þeirra
var Guðmundur Benediktsson,
óvenjulega vel gefinn maður
„bæði til brjósts og bókar“ og
ógleymanlegur öllum, sem
hann þektu.
í
II.
Vorið eftir að Jóhann hafði
komið til Hafnar um haustið,
lýsti hann yfir þvi við vini sína,
að hann ætlaði sér að verða
leikritaliöfundur og semja rit
sín á dönsku. Mér er minnis-
stætt, þegar hann sagði mér
frá þessari fyrirætlan sinni. Og
ekki skal það orðum fegrað, að
í mínum augum var hann Don
Quixote, en eg var alráðinn í
því að verða ekki Sancho
Panza.
Eg spurði hann, hverju það
sætti að hann ætlaði sér að
verða leikritaliöfundur, því að
fram að þeim tíma hafði hann
eingöngu reynt sig sem Ijóð-
skáld. Hann sagðist vita, að
liann gæti samið betri leikrit en
nokkur maður í Danmörku! Eg
spurði hann þá hvort hann
treysti sér að semja rit á dönsku
svo að vel færi. Hann sagðist
vita, að hann gæti skrifað
dönsku eins vel og nokkur
danskur maður! Þá skildum við
að því sinni. —
Eg hygg að þeir sem nú eru
barnungir geri sér ekki ljósa
grein fyrir, hvað mikið Jóhann
færðist í fang, þegar hann afréð
að gerast rithöfundur á útlendu
máli. Hann braut ísinn og síðan
sigldu svo margir í kjölfar hans,
að nú þykir það ekki meiri tið-
indum sæta, þó að ungir íslend-
ingar gerist danskir rithöfund-
ar, heldur en þó að þeir hafi
skyrtuskifti. En þá var þelta ó-
þekt og óheyrð nýjung. Að vísu
hafa íslenskir fræðimenn ritað
margt á dönsku á síðustu öld-
um, og liafa jafnvel ekld látið
sér til hugar koma að rita á
móðurmáli sínu í thnarit, sem
þó fjalla mestmegnis um ís-
lenslca tungu og íslenskar bólc-
mentir, og eru boðin og húin til
þess að veita íslenskum ritgerð-
um viðtöku. En enginn fslend-
ingur liafði fram að þeim tíma
færst það í fang, að semja
skiáldrit á dönsku, þvi að ekki
er það teljandi, þótt einstaka
íslensk skáld eins og t. d. Jónas
Hallgrímsson, hafi orkt fáein
dönsk smákvæði. Það er líka
sannast að segja, að það er
meira en meðalmannsverk að
ná slíku valdi yfir útlendu máli,
að maður geti ritað það svo vel,
að sti’önguslu kröfum listarinn-
ar sé fullnægt. En þó mixn
það ekki Ixafa reynst Jóhanni
þyngsta þrautin. Hann náði
slíkum tökum á dönskunni, að
bestu ritdómarar Dana gei’ðu
orð á þvi. En ýmsar aðrar tor-
færur voru á leið hans, fult svo
erfiðar og ískyggilegar.
Það er ekki ofmælt, að það
voru ekki eintómar heillaspár,
sem fjdgdu Jólianni úr garði,