Vísir Sunnudagsblað - 17.03.1940, Blaðsíða 3

VISIR SUNNUDAGSBLAÐ
S
eg kveö ekki i hefndanna
hugmóði eg skil,
að hlutfalh beggja þú réðir
í vil:
að það varð mér gæfa, sem fór
hélt eg fyrst,
að fyrir það hef eg nú glófa
þinn kyst.
t
t
Skáldið kyssir þannig Hlað-
gerði að lokum. Stephan kyssir
hana — ekki á munninn, sem
tilbúnu tennurnar hnipra sig
inni í, ekki á smurðan vanga né
iroðna kinn, ekki á fingurna.
Hann kyssir á glófann og þakk-
ar hamingju f\TÍr að hún réði
þvi fyrrum, að þau fóru sina
leiðina hvort.
Hver stendur þarna og litast
:um? Er þessi orðhæfni maður
sljóskygn, nöldurseggur, út-
brunninn karlfauskur. Fjarri
fer því. Þessi maður er hauk-
skygn, sér uin alla jörð og heyi’-
ir skóliljóð aldanna. Hann
stendur við borð lífsins og horf-
ir á lággildi og Mgildi á spila-
horðinu. Hann sér yfirborð og
lítur i barminn þeirra sem spila.
Gleymir þann þá engu, sem
snertir Hlaðgerði, fulltrúa tísku-
bráðanna? Jú hann gleymir fót-
um hennar. En sú gleymska
sakar ekld.
Frúin sú, sem auglýsir við-
gerð á holdi og liamsi, getur
bætt úr skákinni. Þegar Hlað-
gerður snýr sér frá speglinum,
getur hún farið rakleitt til
konunnar, sem mjókkar fætur
og lagt þá inn í verslun þá,
sem selur rauðar eða hvit-
ar lcinnar og mjókkaða fæt-
ur. Þar heyrist ekki ómur af
kvæði Stephans G. Stephanson-
ar. þar er sú vélamenning — sú
iegund hennar, sem dregur stall-
systur Hlaðgerðar á tálar.
En úti frá ómar dómsorðið:
„Þú valdir þér alt, sem var
utan á lagt.“
Og uppskeran svarar til sán-
ingar.
Stephan lætur þess ógetið um
Hlaðgerði, hvort hún hefir verið
manni gefin eða ekki. Það ræð-
ur að líkindum, að hún liafi ver-
ið einhleyp. Hlaðgerður er tven t
í senn, ef eg skil kvæðið rétt —
einstök brúða og allsherjar-
snót. iHún er kven-snift, sem
heima á í öllum löndum, sem
menningin hefir undir sér.
Skáldið segir: „Eg mætti bér ná-
lega i sérhverjum bæ.“ í þeirrt
Ijóðlínu er það ákveðið, að
Hlaðgerður er ímynd freinur en
einstaklingur,
Hlaðgerður er fulltrúi eða
tegund þeirra kvenna, „sem
yeija sér ait sam pr lUsu 4 iagt'*
og spegillinn ávaxtar með end-
urkasti. Stephan hefir gert
kvæði um þá tegund kvenna,
sem óskar þess að skáldin geri
um sig lofkvæði. Sú liégóma-
dýrð sést ekki í spegli, en lum-
ar á óskum sinum með liægð-
inni i hálfum liljóðum.
Það byrjar þannig:
„Þú baðst mig frænka að kveða
kvæði um þig
en hvorki mátti hrós né last það
vera.“
Eg held nú að svona hógvær
kvenlymska sé fremur fágæt.
En þó má gera ráð fyrir henni.
Víðförlir menn kynnast ýmsu
ótrúlegu. Og svo má gera ráð
fyrir, að frásögnin sé ýkjum
blandin. En skáldið kinkar kolli
og leggur undir flatt:
Já svona bón er bagalaus við
mig,
en biddu skáldin aldrei slíkt að
gera,
því trúðu mér, eg alveg satt það
segi,
1k> sjálf þau vildu, gætu þau það
eigi.
Næsta vísa er um það, að
skáld megi ekki vikja frá hug-
sjóninni, það verði að ýkja svo
að listarinnar gæti og efniviðinn
hilli. Sama lögmál gildir um
konur. Það kvæði um konu, sem
væri loflaust og laust við ákúr-
ur, mundi verða gersamlega
bragðlaust. Hálfvelgjan á ekki
heima þar. Skáldið tekur dæmi
um gildið, sem ýkjurnar hafa
til brunns að bera i skáldslcap,
og bregður sér í skóginn. Til
dæmis er þau lýsa lindihól, er
laufin sölna á hausti eins og við
vitum, þau draga upp skóg við
skýjalausa sól og skreyttan öll-
um friðarboga litum.
Skáldin leyfa sér þetta.
En þau um laufin sneiða hinu
hjá,
:sem hver þó veit, en öllum þætti
særing:
þau séti bara bleik og rauð oi>
' gi’á
«>g beri lit af hitasótt og tæring.
Skáldið fer nærri um það, að
frænka þessi vill fá gott kvæði.
bó að hún fari bessa leið. Og
Stephan veit ráðið til að hugnast
henni; ráðið er betta: að hafa
við hana r-ömu aðíerð sem við
skóginn, lýsa fegiirð sém ei
liugsuð, hvað sem veruleikan-
um líður,
En þina bón eg gjarna gera vil
m fiPl jþöð líka, fúfsf sUind ofi
timi.
Eg er ei skáld, þar skal nú meira
til,
en skrifa stutta blaðagrein í
rími.
Þetta svar er reyndar út í
hött.
Þó einhver hafi meira sagt um
mig,
það meinlaust er og ekkert við
því hggur.
Og maður brosir hýrt og hneigir
sig,
og hugsar sitt og viljugt lofið
þiggur.
Og þú fær bráðum biðla og
slíkt að reyna,
sem betur fer og skilur hvað eg
meina.
M. ö. o.: Mér, skáldinu, gerir
ekkert til, þó að eg sé lofaður
fyrir ljóðagerð. Það lof er á sinn
liátt eins og hólið sem þú fær
hjá biðlunum. Slíkt og þvilikt
verður sjálfdautt á sínum tíma,
þess háttar Iof.
Þér leiðist sjálfsagt, líklegt væri
það,
að lita ei nokkra hending um
þig gerða.
þú ert vist myrkhærð, inóeygð
eða hvað?
Á þessu skopi er ekki götu-
vísnabragur. Hverju skiftir um
hárið, hvaða lit það ber? Hverju
skiftir urn lit augnanna, þegar
ekkert er bak við augnalitinn
sem máli skiftir og enginn at-
hafnamáttur né vilji undir hár-
inu.
Eg óska þér svo, þú munt skilja
mig,
eg þekki ei nokkuð öllu
sæmilegra,
að eitthvert skáldið skrifi bók
um þig,
með skáldum tel eg þá er
sannleik fegra,
úr augum þínum ástarsögu
spinni,
og æfintýr i lokkum þínurn
finni.
Þarna þarf þó að fegra saiin-
leikann og gera lokkana að æf-
intýrastöðvum. Það lætur að lík-
indunt, að þessi kona, sem er
nafnlaus og einkennalaus, muni
ekki geta komið skáldi i upp-
nám né hitað því innanbrjósts.
En eg hef gleymt að leggja
ofninn í,
svo \rfir horðið hangi nærri
freðinn.
Já, lengi beiðstu, liúfa, eftirþvi.
En loksins er þó visan um þie
kveðin.
Og þarna dró §g isu oni stólinn.
Adíu. frfinskf, (óg leikfn þér nm
Eg gat þess, að ekki væri götu-
vísnabragur á þessum háðkvæð-
um St. G. St. Hann drepur alls
ekki á kynóra né myrkra-æfin-
týri, sem algengt er að sjá og
heyra i götubrögunum sem
sungnir eru og lærðir. Stephan
er ekki i skáldskap sinum á
hnotskógi eftir föllnum konum.
Nýlega lilustaði eg á ungt skáld,
sem las upp til útvörpunar
kvæði um stúlku. Það lyktaði
þannig, að hún varð skækja. Nú
rifjast það upp fyrir mér, að
Sigbjörn Obstfeller, norskt
slcáld, sem dó á unga aldri,
gerði kvæði sem hét skækjan.
ÍHöfundurinn mætir kvenmanni,
sem var götustelpa og hann seg-
ir frá þvi, að hann gráti yfir
henni og viti þó ekki livers
vegna hann gráti.
Stephan veit betur áttirnar en
svo. Hann veit vel hversvegna
hann yrkir háðkvæði um
frænltu sína og Hlaðgerði. Og
hann velur sér þær, af því að
hann vill ekki yrkja um þær
bersyndugu. Honum mundi
þykja þeirra örlög of ógeðfeld
og of raunaleg til þess að sýna
þau í hillingum skáldskaparins.
Hugur skálda sést af efnis-
vali. Stephan velur sér efni
þannig oftast nær, að hann yrk-
ir um' mannrænu og manngildi,
gróanda. Annmarkana tekur
hann til þess að lumbra á þeim,
taka þá í hnakkann, Stephan
gefur tildurkonum selbita i
gletni; það á svo að heita, að
hann blaki við þeim. Hann hefir
orkt kvæði svo að hundruðum
skiptir, en þessi tvö einungis um
hispurs-konur. Marka má á
þessu, hve óvant lionum er að
fást við þær.
Hefðarkonurnar tekur hann
i skáld-faðm sinn og lyftir þeim
upp i Ijósan dag. Honum er á-
nægja að því viðfangsefni. Eg
ætla nú að gaumgæfa meðferð
hans á hefðarkonunum og láta
hann sjálfan tala í öðru orðinu
en í öðru orðinu legg til skýring-
ar. yfir það sem dult er kveðið.
Islensk skáld hafa öldum saman
kveðið mansöngva — rimna
skáldin. Þau gerðu mansöng
fyrir hverri rirnu. Man er sama
sem kven — mansöngur sama
sent kvensöngur.
Framh.
í Ameriku eru smíSaSar sér-
stakar bifreiSar fvrir gullleitar-
menn. Þær eru útbúnar raftækjr
um fyrir boráhöld, ennfremur er
í þeim lítil rannsóknarstofa með.
öllu tilheyrandi, svo 'hægt sé. á-
stundinni a'S rannsaka þær steiu:
tegundir, er finnast, í jöröu,