Vísir Sunnudagsblað - 24.03.1940, Blaðsíða 7

Samt lýsa hér eldar hins
aðkomna manns,
við arinhlóð glæddir föðurlands
i bygða og héraða lieitum.
Þetta bendir til þess, að ís-
lensk örnefni koma upp úr kaf-
inu. Þessi kona er t. d. kend við
Tindastól, fjallið skagfirska. —
St. G. St. verður klökkur, þegar
hann tekur Margréti í kjöltu
sína, fallna í valinn. Þá rifjast
upp fyrir honum alt striðið, sem
landntmarnir hafa kannað i
Vesturheimi.
En liðinn er margur sá hugur
og hönd,
sem heimilin festi og nam þessi
lönd,
og landnema lestimar þynnast.
Það kveður sitt hljóðfall í
hörpustreng minn.
tír hálffyltum grafreit eg
ómana finn
í visum, sem Margrétar minnast.
Sú frásögn er í Landnámu, að
kona lét gera skála um þvera
þjóðbraut og lét þar vera mat-
borð ókeypis. — Margrét land-
námskona hagar sér líkt því
sem fornkonan gerði.
Er islenskan valdi sér bygðir
og ból,
varð bær hennar Margrétar
f ei’ðamannssk j ól
og viðnám gegn veglúa meini,
því oft var þá geislinn frá
sumarsól
manns sveitunginn næsti við
Tindastól
og norðanhrið nágranninn eini.
Vegirnir voru þá ókomnir og
vörðumar ófæddar á vestrænu
sléttunum.
Og ágiskuð stefna var
þjóðbrautin þá
og þungkleifur straumur i
vaðlausri á
og andsvalt á auðnunum flötu.
In vestræna, strjálbýla
vegalengd
var vinarhúsleiðum um bæ
hennar tengd,
því gestrisnin lagði þar götu.
Það felst í jjessu, að Margrét
laðaði gesti. En hún var heimilis-
rækin, þó að hún væri gestrisin.
Svo segir skáldið:
Og af því að vinna heiinilis hag
með hlýlegri ái’vekni sérhvern
dag
varð bærinn æ bjartari og
hlýrri.
Og altaf var heimilið héraðsbót
þó húsaskjól fjölguðu og
vegamót
og bygð væru nágrenni nýrri.
VlSIR SUNNUDAGSBLAÐ , 7
Það felst í þessari frásögn, að
Margrét hélt virðingu sinni til
æfiloka. Ekki verður á betra
kosið en þetta hlutskifti. Það
fæst með ástundun, þar sem
mannkostir em fyrir. En þó að
Margrét hafi gert vel, hefir hana
þó skort tækifæri til að njóta
þeirra gæða, sem hún þráði, —
gæða mentunar og tómstunda.
Hver býr sig til fundar við
lærdóm og list
í landi, sem heimtar öll búverkin
fyrst?
En bros hennar leil eg því lýsa:
að það átti í sál liennar ættgengi
alt,
sem ört var og djarfmannlegt,
frjálslegt og snjalt,
skarpt gagnyrði, vel kveðin
visa.
Brosið getur verið mælskt,
þó liægt fari og hljótt sé. Þessar
tvær ljóðlínur:
Hver býr sig til fundar við
lærdóm og lisl
í landi, sem lieimtar öll
búverkin fyrst? —
þær opna í hálfa gátt margan
bóndakonu bæ, sem er litið ann-
ríki og þó stórt. Og skilningur
skáldsins á þessu er nærfærinn.
Stephan þekti af eigin raun
þetta efni; hann vissi vel, að
búsýsla gefur litlar tómstundir
til bókalesturs eða þeirra hugs-
ana, sem tilheyra listum. Hann
skilur aðstöðu Margrétar:
,En saml veit eg Margrét að
saga vors lands
mun svikja að flétta minningar
krans
um lífsstarf þitt hógværa,
hljóða.
Þetta er rétt. Veraldarsagan
fjallar mest um styrjaldarmenn
og hávaðafólk. Sagnaritarar
fara sjaldan á þá staði, þar sem
þögula sagan gerist:
Og eins þykir gagnslausl að
gefa þeim hljóð,
sem gengur um haustnótt og
flytur sín ljóð
við ókunnu leiðin og lágu. —
En vittu það heimur, að hér er
það lið,
sem hélt þér við, ættjörð, er
mest lá við
og stórmenni sögunnar sváfu.
Þarna er notalega drepið á
það, að alþýðan, sú sem sagan
þegir um, hefir lialdið við lífinu
í landinu, með iðju og þjóðar-
venjum, meðan stórbokkarair
æddu yfir grasrótina og tóku
strandhöggin til tjóns og skaða.
Hvort urðu ei tjón fyrir lýði og
lönd
röm lánsælda öftrun og
hugunum bönd
mörg þrekvirki er sett voru i
sögur ?
En þjóðarheill auðgar þó æfi
hvers manns
ef eftir liann liggur á bersvæði
lands
þarft handtak, hugi-enning
fögur.
Landnámskonan lætur eftir
sig mörg handartök þörf og bros
hennar báru vott um fagrar
hugrenningar, innan um bú-
verkin.
Svo má að orði kveða, að St.
G. St. geri bæn sina yfir land-
námskonunni, svo innilega sign-
ir hann Margréti í kvæðinu,
einkum þó í síðustu visu:
Eg kveð ei til frægðar og fæst
ekki um það,
en framtíðar söguna spyr þessu
að:
var kröftum þeim kastað á
, glæinn,
sem lýðþroska uppvexti léði
sinn vörð,
og landauðnir gerðu að
móðurjörð —
að heimili búlausa bæinn?
Landauðn gerð að móður-
jörð — hvílík útsýn og yfirsýn,
Þarna blasir við það mikla starf,
sem þarf til þess, að búslóðar-
laus bær verði að heimili, úti
þar sem óbygðin lá, frumskóg-
urinn og foröðin. Mikil saga
hlýtur að gerast, þótt lágt fari,
þar sem öræfin verða að ökr-
um og vegleysur að vináttu leið-
um. Sú barátta er oftast nær
engu þökkuð. Þarna kemur
þakklæti frá landnema, sem var
skáld, sá og skildi baráttuna og
gat komið þakklætinu í góðan
búning.
Bros Margrétar voru ekki
gerð fyrir spegilinn, þau voru
gerð fyrir lífið, eins og' bros
sólar.
Þess er ekki getið í þessu
kvæði, að Margrét hafi elskað
karlmann. Það skiftir mestu
máli, að Iiún elskaði mennina.
Verið getur að hún hafi átt
lítilmenni, sem hvarf við henn-
ar hlið. Það hendir stundum
kvenskörunga að bindast lítil-
mennum. Orsakir til þess verða
ekki ræddar í þessu erindi. En
Stephan drepur á það í öðru
kvæði, hverskonar menn kven-
skörungar elska:
Hver sköruleg konusál elskar
þann einn,
sem uppgaf el vörn fyrir
raunum.
Hafi Margrét verið ógifl,
mun hún hafa elskað þann mátt
i sjálfri sér, sem uppgaf ei vörn
fyrir raunum.
Sú sjálfselska er göfug.
Stephani fer vel úr liendi, að
leggja blessun sina yfir Mar-
gréti landnámskonu. Þar stend-
ur þroskamaður yfir hetju.
En honum ferst jafnvel eða
enn betur að blessa yfir meyna
Carly sem hann kyntist 30 ár-
um áður en hann gerir um hana
kvæðið og var mærin 6 vetra
er þau kyntust. Þess háttar
langrækni er mikilsháttar. Það
kvæði byrjar á nátlúrulýsingu,.
svo sem kvæðið um landnáins-
konuna. Skáldið vill hafa um-
gerð urn myndir sínar og eru
þær ekki af vanefnum gerðar..
Sem uppdregið skákborð svo>
skipuleg var
in skógrudda, þéttbygða sveit.
Hvert búandans óðal við alfara
veg
i inngirtum, ferhyrndum reit.
Þessi bygð mun hafa verið í
Bandaríkjunum Carly var ensk
mær.
En hlöðurnar dumbrauðar
hilti yfir jörð,
sem hraunborgir vítt yfir sveit.
Og vorlognið blákembdi
víðlendið alt,
og vorsólin stafaði Ireit.
í húsglugga lýsti úr lundi, sem
stóð
i IjTting við rennislétl frón
og honum var afdrep gegn
illviðrabyl
og almennings njósnandi sjón.
Svo er lýst skógi og vegum,
ökrum og útsýn. Landið verpur
,ljósi á Carly og hún bregður
birtu yfir landið.
Eg veit þessi ljóð eru svipur hjá
sjón
á sumarsins skáldmæru list
i sveit þinni og bæ þar sem
Karly mín kær
eg kyntist þér síðast og fyrst.. .
Landið ljómar við minning-
una um hana.
Og þín vegna Karly mín kvæðið
er gert
og kveðið i átthaga sinn.
Þinn skósveinn, eg man það
hvern morgun eg varð,
um miðdegið leikbróðir þinu.
\ heimilsorustum uppreisn gegn
þér
eg ótrauður merki þitt bar.