Vísir Sunnudagsblað - 28.04.1940, Qupperneq 1

iK ,
1940
Sunnudaglnn 28. apríl
17. blað
!
cnomp cnn pnrinncmni
i:i< |||t BEBfiSVEIN XdtH ANOV
OHumn rnH DHfiiuHi
Frá Arna presti í
Hvallátrum.
Jón hét maður Björnsson, er
bjó á Flatey allri og Hergilsey á
BreiSafirði í lok 16. aldar. Hann
bjó stórt og hafSi ár hvert 30
húskarla á búum sínum og önn-
ur rausn var að því skapi. Tvo
sonu átti Jón bóndi auk annara
barna, og hétu þeir Finnur og
Árni. Finnur gerðist bóndi i
Flatey eftir föður sinn, en Árni
fór ungur utan til náms. Hann
lærði m. a. 4 vetur í Þýskalandi
og þótti lærSur og margfróður
er heim kom. Hann tók prests-
vígslu og varð fyrst prestur í
Tröllatungu en siðan í Flat-
eyjar og Múlaþingum og bjó i
HvaUátrum.
Fæð mikil var með þeim
bræðrum, Árna og Finni, sem
mun hafa orðið til út úr arfa-
skiftum eftir föður þeirra, þvi
hann var ríkur og andaðist með-
an Árni var við nám erlendis,
og réði þá Finnur mestu um
skiftin. — Það er sagt, að þegar
prestur söng messu í Flatey
kæmi hann aldrei til bróður síns,
heldur gengi beint af skipi í
kirkju og úr henni á skip aflur.
Bænheitur og bænrækinn þótti
Árni prestur, en all fornlegur í
háttum sinum og talinn fjöl-
kunnugur. Segir Finnur hiskup
í prestatali, að liann sé nafn-
kunnUr forneskjukarl og sagt sé
að fált komi honum á óvart.—
Ýmsar sagnir hafa gengið um
Árna prest og kunnáttu hans og
skulu hér nokkrar sagðar:
Hergilsey var i eyði um þær
mundir er Árni bjó í Hvallátr-
um og lá þá undir Flatey. Og þó
ekki færi vel á með þeim bræðr-
um, leyfði Finnur presti haga-
göngu þar fyrir naut sín. Einn
morgun á slætti lá prestur vak-
andi í rúmi sínu, kom þá hrafn
á glugga yfir honum og krunk-
aði ákaft. Prestur hlustaði um
stund eftir gargi krumma og
sagði síðan: „Ekki færð þú
nema augun úr honum“. Lét
hann síðan fara og vitja naut-
anna i Hergilsey. Hafði þá uxi
hans hrapað ofan fyrir Vað-
steinabjargið og sat krummi
þar á honum dauðum og kropp-
aði augun.
Sölvasker heitir skerjagarður
íyrir norðan Skáleyjar er yfir
flæðir um miðflæðar. Á þeim er
sölva- og kræklingatekja. Það
var um vor er karlar voru í veri,
bæði i Bjarnareyjum og Odd-
hjarnarskeri, að Árni prestur
kallar með sér 4 konur, setur of-
an bát og rær inn með Skáleyj-
um. Ekki dirfðust konurnar að
spyrja hvert eríndi hans væri
né hvert hann ætlaði. En þegar
hann kemur inn að Sölvaskerj-
um, stóðu þar 5 konur í sjó á
efstu steinum. Höfðu þær farið
til sölva og mist hátinn frá sér.
Bjargaði prestur þeim og hélt
síðan heim.
J
Sótt ein mannskæð gekk yfir
Iandið þegar Árni var prestur í
Hvallátrum. Prestur sá til sótt-
arblámans í loftinu, livar hann
færðist út yfir eyjarnar af landi.
Hann gekk þá í bænhús sitt,
lagðist til bænar og sneri andlit-
inu í austur móti sóttinni, og
komst hún þá ekki lengra en á
eker það, sem síðan er kallað
Sóttarsker, og er skamt austur
af bæjareynni í Látrum. Sagt er,
að á skeri þessu sæti venjulega
mildð af fugli og alt væri það
vaxið þangi. En eftir að síra
Árni stöðvaði á þvi sóttina,
eyddist af því alt þangið og fugl
allur féll dauður niður er á það
settist og hélst svo fram um
miðja 19. öld. — Eftir það fór
þang aftur að spretta á skerinu
og fuglum varð ekki meint af,
þó þeir settust á það.
Þegar Áx-ni prestur hlés niður
sóttina voru 5 menn dánir úr
henni i Skáleyjum, en aldrei
komst hún í Hvallátur, Svefn-
eyjar eða Flatey og þökkuðu
menn það andríki síra Árna.
í
■)
Það er í sögnum, að mýs flytl-
ust eitt sinn i Hvallátur og f jölg-
aði svo ört að þær urðu að skað-
ræðis plágu. Tók þá prestur kist-
il sem hann átti, lét liann ofan í
naust, breiddi voð yfir og bann-
aði öllum að snerta við kistlin-
um og þorði enginn að bregða af
hoði hans. Nokkuru síðar var
prestur úti um nótt, sem hann
átti vanda til, og var þá kistill-
inn horfinn að morgni. — Þar
í Hvallátrum er hóll einn er
Nónhóll heitir og þúfa á ofan.
Ætluðu menn að þangað stefndi
prestur músunum úr kistlinum
eða af allri eynni, því ei varð
þeirra vart síðan.
Árni prestur svaf venjulega i
rökkrum svo sem alsiða hefir
verið í sveitum á íslandi. — Eitt
sinn á miðri vöku á jólaföstu er
hann hafði lagt sig, reis liann
upp vonum bráðar, kipti skónx
á fætur sér og gekk ofan og út
allskjótlega. Hlákumyrkur var
á og kom prestur ei skjótt iixn
aftur. Talað var um að vitja
hans, en kona hans, Þórunn,
aftraði þvi og sagði: „Ei læt eg'
vitja Árna mins. Hann kemur
aftur með guðs hjálp“. Leið nú
enn eigi allstutt stund áður
menn heyrðu gengið um bæinn.
— Kom prestur þá inn og liélt á
svartri dulu undir hendinni og
var nokkuð innan i vafið; rétti
að Þórunni konu sinni og mælti:
„Taktu við Þórunn mín og
farðu með eins og þú liefir
kvennadygð til“. — í dulunni
var barn nýklakið, er síðan var
laugað og skírt og fóstruðu þau
pi-estshjón það.
Enginn dirfðist að spyrja
prest hvernig á þessu stóð, áður
hann sagði það konu sinni, er
þau komu í rekkju sína. —
Kvaðst hann hafa gengið inn í
Instabæ — sjálfur bjó hann i
Miðbæ á eyjunni — en þar
vissi svo við, að griðkona
ein, er Guðrún hét, var þung-
uð eftir húskarl prests. Hafði
lxún lilaðið framan á sig og
ætlað að farga barni sinu. —
Prestur spyr hvort allir séu inni.
Gunna er ei við, var svai’að. Yið
það gekk prestur inn á tanga,
þar hjallar eru og ldettar nær 9
álna háir og 2 hellar í, en neðaix
þeirra er sandur — kallaður
Hjallasandur. Þar fann pi’estur
Gunnu í öðrum hellinum. Hafði
hún þar barn alið, vafið innan í
svarta dulu og ætlaði að grafa i
sandinn. Prestur tók hax’nið, fór
til Innstabæjai', sagði til Gunnu
og bað fara vægilega með hana.
— Að engu lét liann sýsla með
mál þetta framar og féll það
niður. •—
Árni prestur átti mörg börn
með konu sinni. — Tveir synir