Vísir Sunnudagsblað - 26.05.1940, Qupperneq 1

1940
Sunnudagin.ii 26. maí
21. blað
ODDBJARNARSKER
/linn 16. júlí í fyrra birtist hér í blaðinu.all ítarleg grein, er nefnd-
' ' ist „í veri í Oddbjarnarskeri fyrir 68 árum“, eftir Hermann S.
Jónsson, háaldraðan sægarp í Flatey á Breiðafirði. Vakti grein þessi
mikla athygli og þótti hin skemtilegasta. Að þessu sinni leyfir Vísir
sér að birta aðra grein um sjósókn á Breiðafirði, og snýst hún a^
nokkru leyti um Oddbjarnarsker, en höfundurinn, Pétur Jónsson frá
Stökkum, er gamall sjóvíkingur, prýðilega greindur maður og ritar,
kjarngott alþýðumál. Grein hans er ólík hinni fyrri að flestu leyti,
og má segja að Vísir hafi hjargað versiðum í Oddbjarnarskeri að
mestu frá gleymsku, með því að birta hana einnig, og vonar ritstjórn
blaðsins að margir hafi gaman af að lesa greinina. Slíkar greinar frá
ýmsum stöðum eru blaðinu kærkomnar, en þær þurfa að vera vel
ritaðar og ekki ýkja langar.
„Landnáma" getur þess, að
Þrándur mjóbeinn Jiafi numið
allar Breiðafjarðareyjar fyrir
vestan Bjarneyjaflóa, og búið í
Flatey. Hergils lmapprass, son-
ur lians, bjó í Hergilsey. Hefir
hann ef til vill þegið liana að
gjöf af föður sínum, og aðrar
úleyjar, sem síðar fylgdu Her-
gilsey. Eftir Hergils l)jó þar
Ingjaldur sonur hans, þar til
Börkur hinn digri gerði af lion-
um eyna fyrir bjargir við Gisla
Súrsson. Fluttist þá Ingjaldur
að Hlíð í Þorskafirði, sbr. L.n.
Hvort þá liefir lagsl af bygð i
Hergilsey og hún þá þegar ver-
ið lögð til Flateyjar, er ldcasl
til óvíst, en Flateyingar höfðu
þar lengi selstöð á sumrum.
1703 telur Árni Magnússon
liana með Flatey og segir, að
Flateyingar vilji eldvi byggja
Jiana sölíum selstöðvarinnar.
Öll eignin var þá metin 80
liundruð — jarðarhundruð
aulv nokkurs hluta, senv prest-
inum tilheyrði sórslal<lega. Þar
á meðal Sandeyjar og svonefnd-
ur Iíirkjuklettur.
Ujii 1780 bjó bóndi sá í Sauð-
eyjum, sem Eggert hét Ólafs-
son, ættaður úr Flatey; hann
var hinn mesti atorku- og afla-
maður enda þá orðinn svo vel
fjáður, að hann hafði keypt
meira en hálfar Flateyjareignir.
Fékk hann því þá til leiðar kom-
ið, að eignunum var skift til
helminga; skyldi annar hlutinn
Pétur Jónsson.
fvlgja Flatey en hinn Hergilsey.
Eggert fékk svo konungsleyfi
til að byggja upp í Hergilsey og
byrja þar búnað. Ilann liúsaði
bæ þar á eynni, sem talið var
að bær Ingjaldar liefði staðið,
og bjó þar síðan lil æfiloka.
Hann varð maður háaldraður;
komsl á tíræðisaldur. Var lianu
lalinn höfðingi mikill og göfug-
menni: auðsæll, vinsæll og kyn-
sæll. Margt merkra manna rek-
ur ætt sína til hans, bæði um,
vestanverðan Breiðafjörð, sunn-
anverða Strandasýslu og víðar
um landið. Matthías skáld Joc-
humsson og systkini hans voru
fjórðu ættliðir frá Eggert Ólafs-
syni. Eggert Jochumsson, faðir
þeirra séra Matthiasar í Gríms-
ey og Samúels skrautritara, hef-
EFTIR
PÉTUR JÓNSSON, FRÁ STÖKKUM.
ir sjálfsagt verið heitinn eftir
Eggert forföður sínum, enda
var Þóra Einarsdóttir, móðir
þeirra bræðra, i fóstri um nokk-
ur æskuár sín hjá Eggert lang-
afa sínum.
Eftir „Móöuharðindin" svo-
nefndu 1783 sótti mikill fjöldi
af bjargarlausu fólki að veiði-
stöðvum, til að leita sér bjarg-
ar, ekki síst á Vestfjörðum.
Voru það ekki aðeins karlmenn
og röskar konur, sem stundað
gátu róðra, heldur og gamal-
menni, börn og aðrir lasburða
vesalingar.
Um þær mundir var Odd-
bjarnarsker*, og liafði lengi ver-
ið, aflasælasta veiðistöðin víð
vestanverðan Breiðafjörð næst
Bjarneyjum, enda flyktist þang-
að vor eilt svo margt manna,
að hver búðarkofi var meira en
fullskipaður. Búðir munu þó
hafa verið þar um þær mundir
um eður yfir tuttugu. Talin er
það sönn sögn, að síðast liafi
Eggert Ólafsson hvolft stórum
áttæringi, er liami átli, og búið
svo um, að undir honum liafi
orðið nothæf vistarvera fyrir
svo marga, sem rúm leyfði.
Líka' hafi hann látið sjóða al'
sínum afla og gefið áttatíu
manns eina góða máltíð daglega
í lieilan mánuð, eður lengur,
liafi þá ætíð verið etið soð með
soðuingu. Fylgt liefir það líka
sögunni, að Eggert hafi átt
stóra hornskeið, liafi liann þá
gefið hverjum manni vel kúf-
aða skeiðina af smjöri með
hverri máltíð. Rausn þessi var
talin, að lialdið liafi lífinu í ör-
eigalióp þessum yfir þá vertíð.
Saga jiessi er sérstaklega
höfð eftir Guðrúnu Eggerts-
* Oddbjarnarskerið er tiðum
í daglegu tali nefnt „Sker“ og
þvi verður víða haldið hér.
dóttur, fóstru og ömmusystur
Snæbjarnar hreppstjóra Krist-
jánssonar. Hún mun hafa sagt
honum frá þessu; önnur heim-
ildin er frá Guðrúnu Guð-
'tnundsdóttui' húskonu í Skáleyj-
um, en hún liafði söguna eftir
móður sinni, Kristínu Péturs-
dóttur. Ólöf Jónsdóttir, sem,
kölluð var „skálda“, móðir
Kristínar, sagði dóttur sinni
líka frá þessu; mun hún, Ciöf,
liafa verið ein meðal þessara
gustukafugla Eggerts. Allar
þessar þrjár mæðgur voru stór-
merkar heiðurskonur, þótt fá-
tækar væru.
Óvíst mun vera nær Odd-
bjarnarsker var fyrst notað sem
verstöð. Efeki er ólíklegt, að það
liafi verið, er sjávarafli tregað-
ist innarlega í flóanum. En
hvað sem þvi líður, er það víst,
að þangað var sótt til aflafanga,
bæði úr öllum Flateyjarhreppi,
nema Bjarneyjum, og lifea úr
öllum hreppum alt frá Gils-
fjarðarbotni vestur til Barða-
strandar; eður alls úr rúmlega
5 hreppum allan fyrrililuta át-
jándu aldar og sennilega mikið
lengur. Árið 1703 telur Árni
Magnússon að verið hafi 27 ver-
búðir i Skeri og þá hafi gengið
þar 33 stærri og minni bátar til
fiskjar, þar af einn áttæringur
og eitt þriggja manna far. Hann
getur þess líka, að þá hafi verið
róið þaðan bæði að hausti og
vori. Sögusögnin um Eggert
Ólafsson bendir líka á, að svo
liafi enn verið um lians daga.
Margt fleira mætti um þetta
segja, ef rúm leyfði.
óddbjarnarsker liggur vestur
af Flatey um 12 km. og við-
líka langt frá Hergilsey, er það
vestasti grashólminn í Flatevj-
arhreppi. Er Flateyjareignufti
var skift, var það látið fylgja
Hergilsevjar-hlutanum, að öðru