Vísir Sunnudagsblað - 26.05.1940, Blaðsíða 4

4
VlSIR SUNNUDAGSBLAÐ
VaösteinabjargiS í Hergilsey. ÞaS er stuðlabergsbjarg er rís þver-
hnípt og formfagurt úr sjó. Er þess að nokkuru getið í Gísla sögu
Súrssonar,
Væri um þorsk að ræ'ða, eður
ýsu, var því skift eftir hvern
róður. Þorskurinn var hnakka-
flattur og hertur é rám í hjöll-
um, en ýsa oftast höfð til soðs
ný eður sígin.
Á árabili því, er hér uin ræðir
— 1875—1900 — munu 8—12
bátar hafa gengið i Skeri árlega
að haustinu. Flestir voru þeir
haustin 1881 og 1882. Þá gengu
þaðan 14 bátar um nokkurn
tíma. Tvær skipshafnir lágu þá
við tjöld. Voru þá um 80 ver-
menn í Skeri; voru það flest alt
menn á léttasta skeiði, frá 18
ára aldri til fertugs, og fáeinar
röskvar stúlkur á sama aldri, og
svo nokkrir æruverðir öldungar,
frá fertugu til fimmtugs eður
eldri.
Samkvæmt áður sögðu, var þá
allþéttbýlt á þessu litla landi, því
þá hefir einn maður komið á
hverja 100 fermetra að meðal-
tali hér um bil. Þó hefir verið
þéttskipaðra 1703, því þá telur
Á. M. að 167 vermenn hafi vei-ið
i Skeri, og nokkrar þjónustur
að auki.
Oft var glatt á hjalla hjá Sker-
piltum, eldci síst í landlegum,
sem að líkindum lætur. Margir
hagyrðingar voru þá meðal
þeirra, sem létu stundum f júka í
kviðlingum; þar á meðal Hall-
björn B. Bergmann, sem var
manna fyndnastur og hagorður
prýðilega, en þótti stundum all
bersögull.
Yst á Skerinu er dálítil slétt
grind, sem kallast „Fit“, hún var
höfð að leikvelli.
Sjálfsagt þótti að glíma um
sýslu á hverju hausti. Fór kapp-
leikur sá ætíð fram á Fitinni.
Keppendur voru þeir einir, sem
reru i fyrsta sinni í Skeri*). Lög
mæltu svo fyrir, að sá skyldi
hljóta sýslumannstignina, sem
mestur reyndist amlóðinn og
engan nýliðann gat lagt í tveim-
ur glímum af þremur.
Lika þektist að þreyta ýmsa
aðra útileiki, svo sem að fara i
ofanreið, skjaldborg, höfrunga-
hlaup, og að sækja smjör í
strokk og fleira. Leikir þessir
voru ætíð þreyttir á Fitinni.
Oft voru lesnar sögur, og þó
einkum kveðnar rímur að kvöld-
inu í sumum búðum, er land-
legur voru. Völdust ætið til þess
bestu kvæðamennirnir. Var þá
jafnan húsfylli af tilheyrendum,
eins og þá kirkja er best sót! á
hátíðum. 1 flestum búðum voru
Iesnir kvöldlestrar, og sunginn
) Leikur sá, að glíma um
sýslu, þektist raunar I flestum
öðrum vöiðistöSum, aS minsta
Hostí é Yestfjöreurai
sálmur fyrir og eftir, er liðnar
voru veturnætur, eins og þá var
alsiða á hverju sveitaheimili.
Á þeim árum var ekkert vín-
hann á landi hér, enda gerðu
sumir Skersarar sér stund-
um dagamun í landlegum
og glöddu sig á góðri stund á
víntári með kunningjum sínum.
Almennur drykkjuskapur ótti
sér þó ekki stað, né kom nokk-
urn tíma að gjaldi í sjóferðum,
sem þó voru oft og tíðum all-
djarflegar. Það, sem hér hefir
verið sagt af vermannalífi í
Oddbjarnarskeri á siðari hluta
19. aldar á, að flestu leyti, líka
við um Bjarneyjar, Siglunes og,
ef til vill, um fleiri veiðistöðvar
við Breiðaf jörð á sama tíma.
Að lokum skal sagt hér frá
einni sjóferð Snæbjarnar Krist-
jánssonar haustið 1883.
Haustið 1883 gengu 12 bátar
úr Oddbjarnarskeri. Voru þar
þá margir dugandi formenn.
Meðal þeirra var Jón nokkur
Jónsson úr Hergilsey, að auk-
nefni Sauðeyingur. Var hann
hinn kappsamasti sjósóknari, og
það svo, að tíðum þótti við of;
hann var og bráðheppinn afla-
maður. Hann fór siðar til Amer-
íku. Annar atkvæðamesti for-
maðurínn þar var þá Snæbjörn
hreppstjóri Kristjánsson, þá fná
Svefnevjum. Hjá honum þótti
fara saman kapp með forsjá,
sem og' flestir aðrir sjómanns-
hæfileilcar, svo að orð var á
gert. Þriðji formaðurinn, sem
kemur við sögu þessa var Krist-
ján Jónsson frá Hergilsey, faðir
Snæbjarnar, og hinn fjórði var
Sigurður Ólafsson frá Hólsbúð í
Flatey, nafntogaður formaður á
Hellissandi um fjörutiu vetur
og vor. Hinir átta Skersfor-
mennirnir koina ekki við sögu
þessa.
Á nefndu liausti, laugardags-
morgun einn skömmu eftir vet-
urnætur, að vestan hryðju veð-
ur var á og ekki gott útlit, og
alhnikill sjór. Þó um dægramót-
in fréttu menn, að .Tón Sauðev-
ingur væri að fara á sjóinn og
svo Snæbjörn; sagt var að þeir
ætluðu suður i Bjarneyjar-ál.
Þangað eru sennilega um 9 sjó-
rnilur, en voru raunar taldar
fjórar vikur sjávar. Um full-
birtuleyti kemur Sigurður ÖI-
afsson inn í búð sína og segir:
„Fyrst eg segi það, eg skal á-
byrgjast“ — bað var orðtak
hans — „fyrst Snæbjórn eltif
Jón Sauðeying, má eg elta Krist-
ján. Hann er róinn, Farið þið að
fara i, drengir.“ Jón og Snæ-
björn reru nokkuru fyrir flóð,
en Krísíján er lítið eitt var brost«=
iði Ef þeip Sigufður eg mm
lians komu til skips fylti hjá
Kristjáni skamt frá Frussælu.
Hann sneri þá aftur, og ekkert
varð af róðri hjó neinum um
sinn. Veður fór heldur liægj-
andi, svo að allir réru um liálf-
fallinn sjó, til eins kasts, suður á
svonefndar „brúnir“ suður af
Skerinu. Er langt var liðið á
vesturfallið segir Sigurður:
„Við skulum taka lóðina, dreng-
ir. Við verðum að ná heim um
fjöruna og sækja okkur vatn
áður en fellur í laugina.“ Þelta
var gert, enda komu allir að um
fjöruleytið.
Með aðfallinu gekk vindur alt
i einu i austur og hvesti með all-
miklu kafaldi. Er nokkuð er
fallið að, kemur Jón Sauðeying-
ur siglandi; var þá lítið eitt byrj-
að að dimma, en Snæbjörn kom
ekki. Kvöldið leið, vindur og
kafald fór heldur vaxandi. Snæ-
björn kom ekki. Jóni sagðist svo
frá, að þegar liann liafi siglt úr
Álnum, hafi mönnum sinum
sýnst Snæbjörn leggja frá niðri-
stöð,
Nóttin leið. Ekki kom Snæ-
björn. Þá fór mönnum í Skerinu
ekki að standa ó.sama, Kristján
faðir hans bar sjáanlega harm i
liuga þótt hann talaði fátt. Á
sunnudaginn var norðan bál-
garður. Þó kom bátur úr Flatey
út i Sker. Ekki hafði Snæbjörn
lcomið þar og ekki kom hann
þann dag i Sker. Næstu nótt, að-
faranótt mánudags, hélt Krist-
ján einn til í.búð Snæbjarnar
sonar síns. Sumir gátu þess til,
að liann hefði viljað vita, hvort
hann yrði nokkurs var.
Á mánudagsmprguninn voru
menn árla á fótum; var þá kom-
ið gott sjóveður, pg allir biusg'J
síg i róður, en með birtingunní
sást bátur koma siglandi heiman
úr Sauðeyjum. Það var Snæ-
björn. Er Snæbjörn lenti, var
Sigurður ólafsspn uð se.tja lil
sjávar. Einn Iiáseta hans höilsaði
Snágþír-nt íasnandi,
segir: „Eg bjósl nú tæpast við i
fyrrakvöld, að eg myndi heilsa
þér hérna á sandinum núna,
karl minn.“ Hinn segir: „Eg er
nú að fara á sjóinn. í kvöld kem
eg til þín í búðina og fæ mér
fréttir."
Um kvöldið, er lokið var
fjöruverkum, fór þessi um-
ræddi kunningi Snæbjarnar að
finna hann og drengi lians og
spyrja tíðinda.
Þeim sagðist svo frá: Við
fyrstu austurfalls upptöku voru
þeir háðir að draga lóð sína, Jón
og Snæbjörn. Þegar Snæbjörn
var nærri kominn að niðristöðu,
segir einn af hásetum hans:
„Nú leggur Jón frá niðristöðu.“
„Þá leggjum við lika frá niðri-
stöðu,“ segir Snæbjörn, „ekki
fer eg á undan Jóni.“ Þetta var
gert. En er þeir höfðu lagt lóð-
ina, sigldi Jón. Fallið harnaði
svo þeir Snæbjörn nóðu ekki
lóðinni fyrr en strauminn linaði.
Duflin hafa líkast til sokkið.
Þeir vildu ekki yfirgefa lóðirn-
ar. Vindur fór vaxandi, og tók að
dimma bæði af kafaldi og nóttu.
Þeir vissu að veður var gengið
til austurs, því straumur lá und-
ir vind. Er linaði straum náðu
þeir lóðinni. Var svo undið upp
segl og siglt norður. Er þeiv
höfðu siglt nær klukkustund
höfðu þeir landkenningu af
lágu skeri, þá feldu þeir segl og
athuguðu skerið og þeklu, að
það voru svo nefnd Oddleifs-
sker. Þau eru liálfa viku sjávar
austur af Oddbjarnarskeri og
liggja undir Flatev. Snæbjörn
segir þá við menn sína: „Hvað
sýnist ykkur nú ráð, drengir?“
Þeir báðu liann fyrir sjá. Hann
segir: „Eg þori ekki að lensa út-
eftir, er ekki viss unt að hitta
sundið. Við skulurn heldur reyna
að sigla vestur, ef v.erða mætti
að við kæmumst í hlé við Sauð-
eyjai', eður þá í nauðstilfelli, að
sigla upp iá BarSaströnd. Eg
vona, eg sé nú nokHurnveg*