Vísir Sunnudagsblað - 30.06.1940, Page 1
1940
Sunnudaginn 30. júní
26. blað
AGÉSTA BJÖMNDÓTTfK:
ÞÆTTIR ÚR FERÐASÖGU
HEIIK
AÐ
I
Hólar í Hjaltadal.
HOLUH
Yið hjóluðum lieim að Hólum,
hinu fornfræga höfuðbóli og
merkasta sögustað Norður-
lands. Þegar farið er fram
Hjaltadalinn er fyrst bærinn
Viðvík á hægri hönd; er þar
prestssetur. Á dögum Grettis
bjó í Viðvík Þorbjörn öngull,
sem ásamt móður sinni, en hún
var fölkunnug mjög, átti drýgst-
an þáttinn í niðurlögum Grettis.
1 Grettissögu er frá því skýrt, að
eftir víg Grettis, hafi Þorbjörn
öngull flutt höfuð hans með sér
heim í Viðvík, og geymt það þar
í útibúri veturinn næsta á eftir.
Hafi búr það síðan verið nefnt
Grettisbúr. — Vegurinn fram
dalinn, sem er all grösugur, var
ágætur, að minnsta kosti til þe
að fara liann á hjóli. Á vinstri
hönd takmarkast dalurinn af
löngum en lágum ás, sem skilur
hann frá Kolbeinsdal. Eftir endi-
löngum dalnum fellur Hjalta-
dalsá, þar til hún sameinast Kol-
beinsdalsá framundan ásnum;
lieita árnar úr þvi einu nafni
Kollca. — Þokunni var farið að
létta og var okkur það mikið
gleðiefni og um það leyti, sem
við fyrst sáum heim að Hólum,
brosti kvöldsólin blíðlega gegn-
um skýjaþykknið. Það er ein-
staklega staðarlegt að líta heim
að Hólum, og að baki hinna
reisulegu hvitmáluðú bygginga,
rís Hólabvrða, hátt fjall og tígu-
legt, — gróður teygir sig nokkuð
upp eftir hlíðunum, en ofar taka
við hamrar, þétt sundurgrafnir
af giljaskorningum, en í þeim
liggja langir snjóskaflar. Vest-
an Hóla eru rennisléttar gras-
flatir, sem nefndar eru Víðines-
eyrar, milli Hjaltadalsár og lít-
illar ár annarrar, sem fellur of-
an hæðina hjá bænum Viðinesi.
Var sá kafli leiðarinnar einna
erfiðastur. Komum við heim að
Hólum um 10 leytið og hittum
livassbrýndan eldri mann fyrir
utan skólahúsið, og spurðum
hann, hvort unt yrði fyrir okkur
að fá gistingu. Maður þessi var
mjög langt frá því að vera alúð-
legur, virti hann okkur fyrir sér,
næstum með tortryggnislegu
augnaráði og rannsakandi, eins
og hann hefði átt óvina von,
spurði síðan heldur hranalega,
hvaðan við værum. Þrátt fyrir
alt, hefir honum liklega ekki lil-
ist mjög f jandmannlega á okkur,
þvi þegar við höfðum sagt hon-
um hvaðan við værum og hvað-
an við komum, bauðst hann til
þess að „orða“ þetta við skóla-
stjórann, hvarf síðan inn og
skelti aftur hurðinni. En sú að-
koma! Þannig hefði eg vel getað
ímyndað mér aðkomu að Hól-
um á dögum Gvendar góða eða
Jóns Arasonar, en alls ekki á þvi
herrans ári 1939!! Þegar við
höfðum staðið um stund í mesta
ráðleysi á tröppunum, kom til
okkar ungur, geðugur maður,
sem við fyrst í stað héldum að
væri skólastjórinn, bauð liann
okkur að ganga inn, hann skyldi
„græja“ þetta alt fyrir oldcur,
enda þótt hann væri ekki skóla-
stjóri. Var okkur borinn kvöld-
verður i ibúð skólastjóra, sem
er hin þokkalegasta; húsbúnað-
ur allur er þar látlaus, en snotur,
dreglar og húsgagnaáklæði tir
heimaofnum dúk i mjög smekk-
legum litum. Þegar við vorum
að ljúka við kvöldverðinn, kom
skólastjóri, Kristján Karlsson,
inn i stofuna, og sagði að húið
væri að ganga frá svefnherbergi
okkar. Vísaði hann okkur siðan
til svefnherbergisins, sem var á
2. hæð hússins, og snéri mót
austri (þ. e. a. s. herbergið).
Skólastjóri bauð siðan góða
nótt, og fór. — Úr glugganum á
herbergi okkar höfðum við
ágætis útsýni fram dalinn. Aust-
an Hólabyrðu sem á fyrri tím-
um hét Raftahlið, tekur við hátt
fjall, Hagafjall, þá Hafrafell,
sem er fyrir dalbotninum.
Fremst á Hagafjalli erU þrír
tindar, og heitir þar Þrihyming-
ur. Milli fjalla þessara er fremsti
hluti Hjaltadals og liggur þaðan
fjallvegur um Hjaltadalsheiði,
yfir i Hörgárdal i Eyjafirði.
Eftir vísu þeirri, sem hér fer á
eftir, liefir vegurinn yfir Iljalta-
dalsheiði líklega ekki altaf þótt
sem bestur:
Hjaltadals er heiði níð,
hlaðinn með hverskyns lýti.
Fjandinn hefir á fyrri tið
flutt sig þaðan í víti.
Vísuna gerði sr. Jón Þorláks-
son á Bægisá. — Það var unaðs-
legt að horfa fram dalinn þetta
kvöld, kvöldsólin gylti allan
dalbotninn, fyrst lcvaddi hún
sléttar grundimar, og að síðustu
kysti hún blíðlega hæstu fjalls-
tindana. Þokuslæðingur kom
utan úr dalnum og læddist
hljóðlega fram með hlíðunum;
á skömmum tíma breiddi þokan
úr sér og huldi fjöllin um stund,
en brátt þéttist hún afturimjótt,
hvitt belti,sem lagðist yfir hliðar
f jallanna miðja vegu milli brúna
og róta. Það var undurfögur
kvöldstund, sem við áttum á
hinu fornfræga höfuðbóli.
Og morguninn eftir, ekki var
hann síðri! Sólin ljómaði í heiði,
og fuglarnir kváðu ljóðin sin.
Við klæddumst þegar, fórum
niður ogborðuðum morgunverð.
Síðan fórum við að skoða okk-
ur um á staðnum. Það var líkasl
því, að niður lækjarins, þyturinn
i trjám skrúðgarðsins og kvak
fuglanna, vildi hvisla að okkur
og minna á gamlar sagnir frá
þessum stað, minna okkur á þá
fjölmörgu, áhrifaríku atburði,
sem við staðinn eru tengdir,
minna okkur á þann veglega
sess, sem hann, frá öndverðu,
hefir skipað i sögu lands og
þjóðar, minna okkur á þau ár,
sem staðarins dýrð og veldi stóð
í mestum blóma, þegar Hóla-
stóll, meðal annars, var talinn
eiga um 350 jarðir, og klukkur
kirkjunnar voru 12 að tölu,
minna okkur á dapurlega niður-
lægingarár staðarins, og að lok-
um endurreisnarár hans, sem
gert hafa að vex-kum, að enn í
dag geta Hólar talist meðal
fremstu höfuðbóla landsins. Og
enn þá skín sólin yfir dalnum,
skrýðir sömu fjöllin og grund-
irnar, enn þá fellur áin eftir
dalnumog niður hennar er ávalt
hinn sami, lækirnir hoppa og
hjala sem altaf áður og út um
móinn syngja fuglamir sömu
ljóðin og þeir liafa gert ár eftir
ár og öld eftir öld. —
Saga Hólastaðar er mjög yfir-
gripsmikil og margþætt, og
margt merkilegt liefir verið rit-
að um hina ýmsu biskupa og
fræðimenn, sem þar hafa setið.