Vísir Sunnudagsblað - 30.06.1940, Blaðsíða 6
6
VlSIR SUNNUDAÍiSRLAÐ
uöu sumardýröinni íslensku
með fagnaðarópinu: „Cielo
ita!iano!“ (ítalskur himinn).
Menn get ráðið það af ritgerð-
inni um „dáleiðslu og svefn-
göngur"i) * 1) í Iðunni, hver auður
það hefði orðið tungu vorri að
eignast meira frumritað eða
þýtt frá sr. Þorvaldi.
Hann var mjög vændlætinga-
samur fyrir hönd móðurmáls-
ins og tek eg hér brot úr bréfi,
þar sem hann er að tala um
hina vel sömdu grein sr. Frið-
riks Bergmann í Aldamótum,
er hét „Sársaukinn í lífinu“:
„Nafnið eitt saman skemmir
í mínum augum mikið. Eg held
að sársauki sé aldrei hafður í ís-
lensku, nema þegar um líkam-
leg sárindi ræðir. Þetta sem
hann er að stíma við, sem sárs-
auka í lífinu, getur ekki verið
annað en meinin og bölið. Af
því að mér er illa við útlend
orð, þá vil eg byggja út bæði
optimismus og pessimismus sr.
Bergmanns, og hafa í staðinn
þölblindni og meinskygni; op-
timistinn er bölblindur; hann
getr ekki séð bölið, sem þó er
til; pessimistinn er meinskygn;
hann sér ekki — eða vill ekki
sjá neitt í heiminum nema
meinin, en það er svo guði fyrir
að þakka, að það er ekki minna
af góðu. Viltu gera þessi orð
gjaldgeng þannig skilin ?“
Eg flyt þá ósk hans nú, þótt
seint sé; orðið bölblindni tel eg
fyrirtaks nýgerfing, hitt orðið
siður. Visast nú of seint, því að
orðið bjartsýni og svartsýni
hafa fengið nolckra hefð, en
ilmlaus þykja mér þau og „illa
flosuð“ íslenskan, alténd á öðru
þeirra: „að sjá svart“, þótt góð-
ur sé faðirinn að orðinu, Jón
rektor Þorkelsson. En hann var
að rima á móti orðinu „bjart-
sýni“, sem sr. Helgi lektor hafði
áður myndað, eins og marga
aðra nýgerfinga við siðfræði-
fyrirlestra sína.
Gaman hefði verið að hafa
sr. Þorvald í samvinnu við nýju
þýðinguna á Biblíunni, en ein-
ráður hefði hann eigi mátt vera.
Hann bar þýðinguna mjög fyrir
i) Iöunn VII. bindi 1889. í
þeim árgangi ISunnar eru ekki
færri en fimm atSrar greinar þýdd-
ar af sr. Þorvaldi, þessar: „Heilsu-
fræöin fyrr á tímum“, „Heilsu-
fræðin nú á tímum", „Hinrik
Pestalozzi“, „Sókrates", „Henry
Morton Stanley“ og í IV. árg.
sama tímarits (1886) greinin
„EySing Jerúsalemsborgar“. All-
ar eru ritgerSir þessar eftir merka,
erlenda höfunda og. fjalla um
merkileg, eftirtektarverö efni. —
Þá er og í Andvara 1881 Æfisaga
Jóns Guðmundssonar málafærslu-
manns og ritstjóra í Reykjavík
eftir sr. Þorvald.
brjósti, og þess bað hann, að
fara varlega í breytingarnar,
þar sem Sveinbjörn Egilsson
hefði lagt að sínar meistara-
hendur, enda hefir þýðendun-
um reynst svo, er breyta þurfti
í ritunum, sem Sveinbjöm hefir
yfir farið, til rétts skilnings á
frumtextanum.
Harmsaga er það, að jafn-
miklar gáfur og þær er voru
hjá sr. Þorvaldi, fengu svo lítt
að njóta sín. Sök á hann á því
sjálfur, brast eljan og þrek, en
lífskjörin eru eigi siður i sök-
inni, fátæktarbaslið og einangr-
unin. Og samtíðarmenn hans
eiga þar og sök á, að örva eigi
slíkan andans kraft, og leggja
verkefni fyrir hann, því að tekið
mundi hann hafa brýningunni.
Lundareinkenni hans koma vís-
ast fram í þvi, að á hvorugu
þýdda ritinu, sem áður er get-
ið, skuli slanda nafn hans.
Ljúfastur er lifsferillinn, þar
sem meir gætir viljans og dáð-
anna til framsóknar og félags-
heilla, en sjálfra gáfnanna. En
hugljúf er samt saga sr. Þor-
valdar Bjarnarsonar, ástúðleg
minning hans fjölda vina, og
hann er og verður ljúflingur ís-
lenskrar tungu og íslensks þjóð
ernis.“
Vorið 1906 reið sr. Þorvaldur
sem oftar norður á Blönduós í
félagslegum erindum fyrir
sveitunga sína. Þegar hann hélt
heimleiðis, var í för með hon-
um frændi hans, er Jón hét og
var bóndi þar í austursýslunni.
Þeir fóru frá Hnausum í kalsa-
veðri sunnudaginn 6. mai sið-
degis og ætluðu á ís yfir
Hnausakvísl, en svo er Vatns-
dalsá nefnd þar sem liún renn-
ur niður hjá Ilnausum. Ætluðu
þeir að stytta sér leið með því
að ríða yfir kvíslina á ísnum, í
stað þess að fara á Skriðuvaði
nokkru ofar. Prestur hafði tvo
hesta, annan söðlaðan en hinn
lausan. Teymdi hann lausa hest-
inn á undan úl á kvíslina, en á
miðri kvíslinni brast isinn og
féllu þar báðir niður, prestur
og reiðskjótinn, og týndist þar
hesturinn. Sagt er að Jón bóndi
væri mjög undir áhrifum áfeng-
is, er þetta gerðist. Hann rétti
presti svipuól sína og hugðist
að reyna að aðstoða hann, en
er prestur tók í ólina, losnaði af
hólkurinn og hélt þá sinn hvor-
um hluta svipunnar, prestur ól-
inni og Jón skaftinu.
Klukkan 3 um nóttina kom
Jón heim að Hnausum og voru
þá báðir hnakkhestar þeirra ié-
laga komnir þangað á undan
honum. Sagði hann frá slysinu,
en vegna ásigkomulags síns gat
hann enga grein gert fyrir þvi,
hvar í ánni þetta hefði orðið.
Sofnaði hann síðan út frá liálf-
sagðri sögu.
Heimamennbrugðu við skjótt
og fóru að leita, en fundu ekk-
ert. Daginn eftir fanst prestur
svo helfrosinn í vökinni. Hélt
hann á svipuólinni í hendinni
og hafði breitt kápuna fram yf-
ir axlir sér. Vökin, sem prest-
ur fanst í, var mjög litil,
en nokkru ofar var önnur vök
stærri, sem ætlað var að hest-
urinn liefði farið í. Milli vak-
anna var ekki meira bil, en sem
svaraði beislistaum. — Hand-
leggir og herðar stóðu upp úr
vatninu, en skörin liafði sigið
nokkuð undan olnbogunum og
hvilftin, sem við það myndað-
ist, fylst af vatni og krapi, þvi
um nótlina var norðan kafald
og allmikið frost. Mátti sjá að
prestur hafði ætlað að hefja sig
upp úr vökinni, en ekki tekist,
en getað haldið sér á skörinni
þar til fötin frusu við ísinn.
Þegar komið var að, hafði fent
yfir og sást ekki nema húfan.
Þannig lauk þá æfi þessa
merkilega manns. Ekki verður
með vissu sagt, livers vegna
hann valdi þessa örlagaríku
leið yfir ána. Segja sumir, að
hann muni vegna ofurkapps
sins að koma samferðamanni
sinurn heim — en hann átti
lieima skamt frá ánni hinum
megin—-ekki hafa gætt varúðar
gagnvart ísnum, en aðrir ætla,
að hann hafi sjálfur einnig ver-
ið nokkuð við vin, * og þess
vegna ekki dottið i hug, að ís-
inn kynni að vera viðsjáll.
Þetta var, eins og áður er
sagt, aðfaranótt 7. maí 1906, og
var sr. Þorvaldur þá tæpra 66
ára gamall og liafði verið prest-
ur 38 ár.
„Fordlandia“.
Undanfarin 12 ár hefir Ford var-
ið 9 milj. dollara til gúmmíræktar
í Brasilíu, en ennþá hefir hann ekki
fengið þaðan eitt pund af gúmmíi.
Hann er þó ekki af baki dottinn,
heldur ætlar hann að verja enn 20
milj. dollara til þess að gróðursetja
2.4 milj. gúmmítrjáa. Búist er við
að framleiðslan hefjist 1942—43.
Skringileg lög.
1 höfuðborg Montana-fylkis i
Bandaríkjunum, Helena, er eftir-
farandi bannað með lögum, þótt þau
séu svo gömul, að þeim er aldrei
framfylgt:
Það er bannað að veðja um kosn-
ingaúrslit, veðreiðar eða hnefaleika,
en allskonar fjárhættuspil eru leyfi-
leg.
Það er bannað að flissa.
Það er bannað að tjóðra hest við
brunaboða.
Það er bannað að eiga nieira en
26 húsdýr innan lögsagnarumdæmis
borgarinnar.
Á tímabilinu nóv.—mars, má eng-
in telpa undir 16 ára aldri vera
úti eftir kl. 7 á kvöldin.
FRÁ LITLU AMERÍKU.
Þessi mynd getur vel táknað fortíð og nútíð í heimsskautaleið-
angrum. Fremst á myndinni eru hundarnir, sem áður varð ekki
komist af án, þegar ferðast var á ísauðnum heimsskautaland-
anna og aftar nýtisku flugvél, sem nú sér um alla hina löngu
f'utninga og ferðalög. — Myndin er frá Suðurskautsleiðangri
Byrds aðmíráls.