Vísir Sunnudagsblað - 07.07.1940, Síða 2

2
VISIR sunnudagsblað
Jóastmajxn. QubnumeLjon:
Reikningsskil
• Y. '1
Þeir sátu hvor á sinni þóttu, í
litlum bát langt úti á hafi. Þeir
voru gamlir félagar, vinir, bræð-
ur í striti og neyð, og þeir voru
fjandmenn.
Enn var logn og sléttur sjór,
en frá landi heyrðust dunur
brimsins og stormþytur úr f jall-
skörðum. Himininn var svartur,
svartur og k>rr — ennþá. Mj'rk-
ir kólgubakkar risu við sjónar-
rönd, og hvítir tindar óðu skýja-
húmið.
Snæþakin fjöll umkringdu
Vikina, litla fiskimannaþorpið
þar sem þeir áttu heima. Drep-
sótt hafði geisað þar, óveður
dunið, Ragnarök! Flestir full-
vaxta menn í plássinu lágu enn
rúmfastir, margir lágu á líkbör-
unum. Hungursneyð stóð fyrir
dyrum, þvi ekki var hægt að
manna bát á sjóinn loksins þeg-
ar gæftir komu.
Iiungursneyð fyrir dyrum, og í
sjónum var björg að fá. Þess
vegna mættust þeir morgun einn
við naustin,Sigurður í Kviumog
Jón i Bási, einu fullorðnu menn-
irnir í þorpinu, sem voru á fót-
um og verkfærir. Þeir skiftust
ekki á kveðjum, litu varla livor
á annan, en settu orðalaust
fram f jögurra manna farið lians
Ólafs heitins vökuskarfs og réru
af stað út á mið.
Þeir höfðu fiskað prýðilega,
dag eftir dag kom báturinn
drekkhlaðinn í land, og hung-
Ursneyðinni var afstýrt. Brátt
myndu fleiri karlmenn komast
á flot og enginn þurfti að svelta
í Víkinni úr því, þetta árið.
Enn höfðu þeir ekki mælt orð
frá vörum, alla })essa daga sem
þeir höfðu verið á sjónum sam-
an. Báðir voru þrautreyndir sjó-
menn, höfðu lifað flesta daga
sína á skipsfjöl, engum orðum
þurfti að eyða við vinnuna, hvor
gerði sína skyldu og samtaka
voru þeir, ems og einn heili réði
verkinu. Þó var eins og hvor
þeirra um sig væri einn á hátn-
um, eins og hvorugur þeirra sæi
liinn. Þessir þöglu, skinnklæddu
menn, í sauðvestum með mikil
dökk og úfin skegg, líktust svip-
urn löngu dáinna sækappa, svo
einir og yfirgefnir voru þeir í
litlu bátskelinni sinni úti á reg-
inhafi. Dimmur jámkaldur
himininn hvelfdist yfir þeim,
það leið að kvöldi og stormur í
aðsigi.
Y r — -V \r'•
.w
•»
Stormur í aðsigi! Engum gat
dulist það, brimhljóðið og veð-
urdunumar úr landi töluðu
skýru máli. Og nú féll á myrkur.
Hversvegna drógu þessir fiski-
menn þá ekki upp færin sín og
hröðuðu sér heim? Fiskurinn
var hættur að bíta, þeir höfðu
ekki fengið neitt í heilan
klukkutíma. Og þeir höfðu þeg-
ar fengið nægilegan afla; eftir
hverju voru þeir að bíða? Átta-
vita höfðu þeir engan í bátnum,
ský byrgðu tungl og stjörnur;
það var röskur klukkutíma róð-
ur í land og ljósin i Víkinni sá-
ust ekki yfir tangann sem húsin
stóðu undir. Hvers vegna héldu
þeir þá kyrru fyrir meðan geig-
vænlegt miðsvetrarrökkrið þétt-
ist í kringum þá, eftir liverju
voru þeir að biða?
En eins og þeir liöfðu áður
verið við verk sitt, voru þeir og
samtaka nú, í aðgerðaleysinu og
hinni óskiljanlegu bið. Þeir sátu
rólegir og þöglir á þóttum sín-
um með færið í botni; það
dimdi óðum, eins og himinsort-
inn sigi niður í hafið, og veður-
dunurnar úr landi jukust stöð-
ugt, í f jöllunum var þegar kom-
inn ógurlegur bylur. Á miðun-
um var enn stillilogn, en það
gal ekki staðið lengi, — það var
þegar orðið of seint að halda til
lands!
Er aldimt var orðið, tók ann-
ar maðurinn til máls: — „Nú
hugsa eg að það líði ekki á löngu
áður en hann skellur á.“
Það var Sigðurður i Kvíum,
mesti bjargólnamaðurinn i Vík-
inni og sá duglegasti. — Bátsfé-
lagi lians, Jón í Bási, var aftur á
móti fátækastur allra i plássinu.
Hann svaraði:
„Hann skellur á — þegar þar
að kemur.“
Rödd beggja var róleg en hás
og dimm. Einu sinni voru þessir
menn vinir og leikbræður, einu
sinni voru þeir óaðskiljanlegir.
Nú voru þeir fjandmenn. Og
þetta voru fyrstu orðin, sem
þeir höfðu skifst á í fjölda
mörg ár.
Myrkrið í kringum þá var
orðið svart og órjúfanlegt, þeir
sáu ekki lengur hvor annars
andlit.
„Ertu að hanka upp?“ spurði
Sigurður i Kvíum. Hinn svar-
aði ekki. — Þá byrjaði Sigurður
að hanka upp sitt færi lika. „Við
erum kanski orðnir nokkuð
seinir fyrir?“ sagði hann
áherslulaust.
„Eg skil ekki í því að þú þurf-
ir að flýta þér lieim? Nú bíður
þó enginn eftir þér lengur!“ —
Rödd Jóns var háðsk og lirana-
leg.
„Nei, satt er það,“ ansaði Sig-
urður i Kvium, með sömu ró-
seminni og áður. „Við þurfum
víst hvorugur að haska okkur
heim, Jón minn. — Það er nú
svo. Drepsóttin tók Laufeyju;
— það er alt tekið frá okkur,
líka það sem við aldrei feng-
um“.
„En þú fékkst liana þó! Og' þú
áttir hana í fimtán ár!“
„Satt segir þú. Eg fékk hana.
Það hefir þú aldrei getað fyrir-
gefið mér. Og eg vann hana á
óheiðarlegan hátt. Það hef eg
aldrei getað fyrirgefið þér!“
„Þú vanst hana með svikum
og lygum, Sigurður! Þó liefði eg
getað fyrirgefið þér það — og
gleymt þér, þurkað út úr lífi
minu, eins og hvern annan ó-
þverra, ef þú hefðir ekki gert
meira. En þér var ekki eitt ó-
dæðið nóg, heldur ásóttir þú
mig, eins og illur andi, settir
mér stólinn fyrir dyrnar, altaf
og alstaðar! Það varst þú sem
tókst brauðið frá munninum á
blessuðum börnunum mínum,
og það var þér að lcenna aðaum-
ingja konan mín sálaðist úr tær-
ingu á miðjum aldri! Og svo ert
þú að tala um að eg hafi ekki
getað fyrirgefið, — nei, ekki
einu sinni í himnaríki gæti eg
fyrirgefið þér!“
„Eg hafði nú ekki hugsað mér
að biðja þig um það heldur.“
Sigurður í Kvíum glotti. „Það
er alveg satt að eg hef verið þér
erfiður í skauti; mig hefir lang-
að til að auðmýkja og eyðileggja
þig. Samt var það ekki mér að
kenna hvað þér geklc illa. Við
vorum báðir jafnsnauðir i
fyrstu, hefðirðu tekið mannlega
á móti örðugleikunum og barist
eins og eg, þá er ekki séð hver
hefði orðið ofan á. En þú varst
letingi og Iydda, sem lagðir ár-
arnar inn, hvað lítið sem á mó ti
blés; þér varð ekki við bjargað!
Og þú giftist kvenmanni sem
var sama aumingjarolan og þú
sjálfur. Já ekki var nú ástin til
Laufeyjar meiri en svo hjá þér,
að þú hljópst upp um hálsinn
á annari strax árið eftir að þú
mistir hana! — Nei, þú varst
vesalingur og altof létt að ráða
niðurlögum þínum; það var
engin hefnd í því — og ekkert
sem eg gat gert þér, á móti því
sem eg varð að líða þín vegna!“
Jón í Bási svaraði, rödd hans
var dimm og ryðhlaupin: „Þú
kallar mig aumingja og lyddu.
Manstu þá ekki lengur þegar við
rérum saman i æsku okkar; þá
léstu þér oft þau orð um munn
fara, að eg væri duglegasti sjó-
maðurinn í Víkinni. Þá vorum
við vinir. Og eg var dugandi
maður þá. En þú veist ekki hvað
það þýðir að missa alt sem mað-
ur hefir bygt líf sitt á, ást, vin-
áttu, trú og von, missa það alt á
einni og sömu stundu. Að sjá alt
sem var heilagt og órjúfanlegt
troðið niður í saurinn fyrir sér.
Eg var engu lakara mannsefní
en þú, en þegar þú tókst Lauf-
eyju frá mér, þá misti eg alla
löngun til að komast áfram. En
í dag er mér óskiljanlegt að liúrt
skyldi geta svikið mig, eg helí
hugsað um það hvern dag síð-
an. — Þú varst betur farinn, sem
varst ekkaður af henni. — Og
síst allra manna ættir þú að
brigsla mér um ótrygð; ekki
veist þú hvað það er að liggja
andvaka nótt eftir nótt, viku eft-
ir viku, mánuð eftir mánuð, og
hugsa í sífellu aðeins um þetta
eina: Hún sveik þig, og: Hvers
vegna? Þú veist ekki hvernig
það er, þegar geðveikin réttir út
loðnar krumlur sínar úr hverju
horni í næturmyrkrinu og ein-
manaleikinn hringir eins og
líkaböng fyrir eyrunum á þérf
— Eg elskaði ekki konuna mína,
en við vorum hvort öðru góð.
Hún var aldrei hraust til vinnu,
en hjarta hennar var fult af ást-
úð og samúð. Og aldrei kvartaði
hún yfir neinu, þó okkur vantaði
oftast flest það sem talið er til
lífsnauðsynja.Altaf var hún mér
elskuleg og góð, þó hún vissi að
eg var sífelt að hugsa um aðra
konu. Þegar skorturinn og tær-
ingin drápU hana, þá óskaði eg
þess eins að fara líka, — en í
staðinn dóu börnin mín. Svo
var eg eiun eftir.
Þú segir að hefnd þin hafi ver-
ið lítil, á móts við það sem þú
hafir orðið að líða, mín vegna!
— Já, eg veit að þú þoldir illa
þær fáu glennur sem eg gat gert
þér á stundum. Að eg sagði fólki
sannleikann um þig, hverskonar
náungi þú værir og kom því i
skilning um hvaða maður hyggi
í þér! Þér tókst ekki að verða
hreppsstjóri í Víkinni, ónei! Og
svo var nú þegar eg vitnaði á
móti þér í netaþjófnaðarmálinu!
Það bráði af mér í bili þá, — þvi
þá varstu ekki langt frá tukthús-
inu, Sigurður. Eg hUgsa að hún
hafi kostað þig skilding, sættin
sem þú fékkst og sem forðaði
ærunni fyrir þér, — að nafninu
til! Eg vissi nú reyndar ofboð
vel, að þú hafðir ekki stolið net-
unum; það var nefnilega eg
sjálfur, sem gerði það. Og það