Vísir Sunnudagsblað - 28.07.1940, Blaðsíða 2

2
VÍSIR SUNNUDAGSBLAÐ
hinir, sein bornir eru til liósæt-
ismetorða. En þó að það sé ját-
að, að Kristur vildi bæta úr
mánnfélagsmeinum, má ekki
gleyma því, að bans ríki var að
mestu leyti í þeirri álfu, sem er
handan við veldið, sem hag-
skýrslur og verðlagsskrár ná
yfir. Vera má, að su álfa sé ver-
öld skáldskapar og drauma. En
hvers virði væri lífið, ef drauma
nyti eigi, né þeirrar fegurðar,
sem felst í skáldskap og fögr-
um listum? Það spakmæli er
þó enn í fullu gildi: að maður-
inn lifir ekki á einu saman
brauði. — ekki því lífi, sem
heitið getur lif. Spakmælið er í
gildi á hátíðum og tyllidögum,
a. m. k. þá.
St. G. bætir þessu við, um
um bróðurinn, sem undirokar
náunga sinn:
Sem grimd og lymsku lengst
til ver,
að láta aðra þjóna sér.
Sú yfirdrotnan er sú hin
sama, eða þvílík, sem uppi var
á bugi fyrir 19. öldum. Svokall-
að lýðræði er tæplega til —
nema á pappír og 4 munni
þeirra gapuxa, sem málefna-
froðu bera á vörunum, sjálfum
sér til stundlegra hagsmuna og
upphefðar. Það skiftir litlu,
hvort þeir heita Pétur eða Páll,
eða hvaða flokksheiti þeir bera,
úr því að þeir liafa komið ár
sinni fyrir borð þannig, að á
þeim sannast það, sem St. G.
segir í einu kvæði, að „hugstola
mannfjölda vitsmuni og vild er
vilt unx og stjórnað af fám, þar
liggur örbirgð á knjám,“ segir
skáldið. Mannssonurinn eða þá
guðssonurinn kendi:
Ifann kendi að mannást,
heit og brein
til himins væri leiðin ein.
Guðspjöllin nefna einnig
barnslega trú, efalausa, ein-
læga.
Sú einfalda kenning hefir átt
örðuga leið að bjarta og höfði
mannsskepnunnar, og á enn.
Það er að vísu óútkljáð manna
meðal, i hverju mannástin er
fólgin. Sumir kalla mollukenda
meinleysu því nafni — mein-
leysu, sem svo er skaplaus, að
hún getur ekki barið í borð, né
sagt ákveðið nei. Sú mannást er
varla betur æltuð en svo, að
hún kynni að mega kallast
hálfsystir kærleikans. Eristur
gat litast um með reiðisvip og
baft svipu á lofli, þegar hon-
um bauð svo við að liorfa, að
reka réttar guðs. Nú hefir svo
gengið langa hríð, sem kurin-
ugt er, að jafnvel kirkja og
kennimenn liafa látið undan
síga, um ár og aldir, fyrir höfð-
ingja þessa heims, vegna mein-
leysis eða einurðarskorts. —
Vegna þess flóita er ákæran i
næstu vísu sannmæli, sém
stefnir á harðsvírana:
Og bókstafsþræl og kreddu-
klerk
hann kærði fyrir myrkraverk,
sem þrá ei ljós né andans auð,
en yfirráð og stærra brauð.
Þessi ákæra stefnir fyrst og
fremst á kennidóm Gyðinga,
þann sem stóð andspænis Kristi.
En undir niðri er selbiti gefinn
klerkdómi allra alda, sem verið
hefir gráðugur í mat og fé og
ásælinn til valda.
St. G. hefir opin eyru og augu
fyrir yfirburðum Krists, þó að
hann telji liann einungis spá-
mann, sú aðdáun felst m. a. í
þessum 1 j óðlínum:
Því bugi fangar háleit sál,
þó liljómi rödd sem dulinsmál.
Það er goít og blessað og
æskilegt þegar svo tekst til, að
háleit sál fangar liugi. Hitt er
hönnulegt og veldur þjóðaböli,
sem oft vill verða, að loddara-
sálir fanga hugi fjölda manris
og fara með þá eins og for-
maður báts handleikur þorska,
þegar hann seilar þá aftan í
bát. Slikir aftaníossar heitar á
sæmilegri íslensku taglhnýting-
ar og bera nafn af lestahestum,
sein tengdir voru i taglið hver
á öðrum, meðan lestaferðir
voru við lýði. Slik auðsveipni
manna stafar af meinleysi eða
þá vanvisku — nema hvoru
tveggja sé til að dreifa. Ein-
staklingseðlið virðist vera í
hnignun, siðan félagslund færð-
ist í aukaria. En það var einstak-
lingseðlið, sem gerði Islendinga,
t. d. á söguöld, að miklum
mönnum í orði og verki. Sú
menning, sem lætur einstakling
svo að segja hjaðna niður, eða
hverfa inn í hópsálina, er mein-
gölluð menning eða ómenning.
Þó að almenn mentun, svoköll-
uð, þ. e. a. s. þekking færi út
kvíarnar og mati sálirnar svo
að segja á mjólk og hunangi,
gengur svo og gerist á almanna-
færinu, að ófyrirleitnir menn
og misendis jarðvöðlar ná tang-
arhaldi á almenningi og liafa
hann á valdi sínu bæði á þjóð-
málasviðinu og á víðavangi trú-
arbragðanna. Skrumarar og
skjallarar seila sálirnar og
draga þær á eftir sér upp eða
niður í þaralátur. Trúgirni
manna og nýjungagirni lætur
telja sér trú um, að hér og þar
sé leiðtogi á næstu grösum, sem
bæta muni vistina á jarðríki
og opna kunni fyrir þá himna-
riki.
Ástæðan til þessarar undir-
gefni og dekurs, er að vísu auð-
skilin. Þorri manna nennir ekki
að hugsa fyrir sig og hefir þess
vegna litla eða enga sjálfstæða
skoðun. Gáfur einstaklinganna
eru að vonum takmarkaðar.
Allir hafa eitthvert vit, sagði
gamall nágranni minn, sem
þótti vera sérvitur. En hvað sem
því líður: engum er alt gefið.
St. G. St. harmar það, hve
sljóvir áheyrendur meistarans
voru og fráhverfir honum, sum-
ir af óvisku, aðrir af þjóðremb-
ingi.
Hve áhrifalaust orð hans lá
á anda lýðs, hann glöggvast sá,
er gagnstætt allri hugsun hans
liann hylla vildi konung lands.
Og þó liafði hann sagt ský-
laust: að sitt ríki væri ekki af
þessurn heimi og að hann hefði
ekkert saman að sælda við höfð-
ingja þessa heims.
Að svo mæltu liggur leið St.
G. St. út að krossirium — þó
aðra leið gangi en Hallgrímur
Pétursson.
Að geta’ ei friðað bræðra böl
varð beiskjan í hans dauða kvöl
— af slíkri ást og andans þrá
hvað áhrifin þau virtust smá.
Þ. e. a. s. niðurstaða kenn-
inga hans og lífernis, sem fórn-
aði sjálfum sér i orði og verki
— hún varð næsta lítil.
Skáldið segir ennfremur:
„Að geta ei læknað bræðra böl,
var beiskja i hans dauða kvöl.“
Þegar að krossinum kem,ur
fer málið að vandast.
St. G. er stórskáld, en trúir
ekki á ódauðleik sálarinnar.
Hallgrímur Pétursson er
einnig stórskáld, en liann trú-
ir á annað líf. Svo óvíst sem
margt er um Krist, er það víst,
að hann trúði á eilíft líf. Vera
má, að hann hafi haft þekking
á því, sem stóð jafnfætis trúnni.
GLEYMDI BEYGJUNNI. — Myndin hér að ofan er af hraðlest milli Chicago og New York,
sem hljóp af teinunum fyrir skömmu. 250 farþegar voru með lestinni og voru margir í fasta
svefni, er slysið varð. Þrjátíu biðu bana, en 100 særðust.