Vísir Sunnudagsblað - 18.08.1940, Blaðsíða 3

VÍSIR SUNNUDAGSBLAÐ
3
ers, sem hvert annað mik-
ilsvert heimildarskjal af stjórn-
miálalegri þýðingu. Þegar
Sir Roger Casement komst á
snoðir um þetta, varð liann æfur
af reiði, rauk inn á ríkisstjórn-
arfund í Wilhelmsstrasse og
reifst við ráðherrana. í dagbók-
ina sína hefir hann skrifað: „Það
eru einkennilegir menn sem
starfa i utanríkismálaráðuneyt-
inu. Það er ómögulegt að vita
hvað þeir ætlast fyrir.“
Það er líka ýmislegt annað en
Findlaybréfið sem vakti ó-
ánægju Sir Roger’s gagnvart
þýska u tanríkismálaráðuney t-
inu. Stjórnarskrifstofurnar í
Wilhelmsstrasse störfuðu liræði-
lega liægt, að honurn fanst, og á-
hugamálum hans miðaði svo að
segja ekkert áfram, enda þótt
Bethmann-Holhvegrikiskanslari
veitti honum áheyrn i eigin per-
sónu. Heilt ár leið, uns utanrík-
ismálaráðuneytið hafði tilbúna
áætlun í írlandsmálunum, en þá
var enska leyniþjónustan komin
á snoðir um allar þeirra fyrir-
ætlanir. Þann 10. febrúar 1916
veit njósnarstofnunin breska i
New-York, að írskir byltinga-
sinnar þar í borg búast við upp-
reisn í Irlandi fyrir páska, og
þeir vita það líka, að þangað er
von á þýskum vopnum. Njósn-
arstarfsemin vissi meira að
segja, að vopnunum átti að
koma á land i Limerick aðfara-
nótt föstudagsins langa. Þannig
vissi herstjórnin breska jafn-
skjótt um fyrirætlanir Þjóð-
verja og þícr urðu til i Berlín.
Enska leyniþjónustan hafði náð
í dulmálslykil Þjóðverja, og
næstum hvert einasta skeyti sem
barst á milli New-York og
Berlínarborgar komst í hendur
bresku njósnarstarfseminnar og
voru ráðin í leyniherbergjum
hennar í New-York. Tilætlun
Þjóðverja var sú, að senda upp-
reistarmönnunum írsku skot-
færi og vopn, þar eð uppástunga
Sir Roger’s um að stofna deild
írskra fanga og senda liana til
frlands, reyndist ekki. fram-
kvæmanleg. Að minsta kosti
lýsti flotastjórnin ]>ýska því yfir,
að ekki myndi vera liægt að
koma herliði á land, því til þess
væru bresku landvarnirnar of
sterkar og eftirlitið of gott. Hins-
vegar ákvað flotastjórnin að
senda kafbát með Sir Roger til
írlands, þar sem hann átti að
taka að sér stjórn uppreistar-
innar, en samtímis átti að senda
vopn og sk»tfæri þangað með
sérstöku skipi. Á ákveðnum stað
og ákveðinni stundu átti kafbát-
Urinn að hitta vopnaflutninga-
skipið. Áður en Sir Roger fór frá
Þýskalandi, tók hann tvo írska
félaga sina með sér, undirfor-
ingja og höfuðsmann, og það var
undirforinginn sem sveik liann
í hendur Englendingum.
I lok febrúarmánaðar 1916
komst breska leyniþjónustan
yfir skeyti frá þýska sendiherr-
anum í New-York til herstjórn-
ar sinnar. Það var á þessa leið:
„Irskur leiðtogi, John Devoy,
tilkvnnir mér, að uppreist brjót-
ist út í Irlandi um páskaleytið.
Yopnasending verður að komast
til Limericlc og veslurstrandar
Irlands aðfaranótt föstudagsins
langa eða nóttina næstu á eftir.
Ekki unt að bíða lengur. Gjörið
svo vel og sendið skeyti livort eg
get ráðstafað nokkurri hjálp.“
Það liðu eklci nema fáeinir
dagar uns svar þýsku stjórnar-
innar komst lil London, en ])að
var á þá leið, að milli þess 20. og
23. apríl færi skip inn á Tralee
flóann, er hefði um borð 20.000
byssur, 10 vélbyssur og skol-
færabirgðir.
Þannig var alt vitað jafnóð-
um í London. Breska leyniþjón-
ustan hafði himingnæfandi vfir-
burði yfir þá þýslcu. Fyrirtæki
Sir Roger Casement’s var fyrir-
fram dæmt til að mistakast.
Það sem skeði eftir þetta lík-
ist einna mest njósnarareyf-
ara. I fyrstu viku aprilmánaðar
1916 lét eitthvert dularfult skip
úr höfn i Lúbeck. Skipið liét
„Libau“ og var undir stjórn sjó-
foringjans Karl Spindler’s. Á
miðjú hafi dró skipið þýska
gunnfánann niður, en dró í þess
stað norska fánann að hún.
Nafninu á skipinu var breytt í
„Aud“, skipsskjölin hljóðuðu
upp á það nafn, og nú lagði það
i hina fífldjörfu fei’ð upp að Ir-
landsströndum. Um svipað leyti
fór Sir Roger Casement, ásamt
félögum sínum báðum í kafbát
fi'á Wilhelmshafen.
Skipherranum á „Libau“
tókst að leika á herskip Eng-
lendinga og lcomst með skip sitt,
nokkurum dögum fyr en tiltek-
ið vax*, upp að vesturströnd ír-
lands. I tvo daga samfleytt sigldi
hann fram og aftur meðfram
írsku ströndinni til að bíða eftir
kafbátnum, en sú bið var árang-
urslaus. Kafbáturinn lét hvorki
til sín sjá né heyra. En örlaga-
þungi þessa atburðar lá fólginn
í því, að kafbáturinn sá til skips-
ins og hélt að það væi'i enskt, og
flýtti sér sem ákafast á brott. Af
einhverri óskiljanlegri yfirsjón
bafði þýska flotamálastjórnin
gleymt að tilkynna kafbátsfor-
ingjanum frá nafni og einkenn-
um hex'gagnaskipsins, senx liann
átti að mæla. Það er líka lííí
skiljanlegt, að Sir Roger Case-
ment, sem sjálfur liafði ákveðið
allar merkjabendingar við skip-
herrann, skyldi ekki reyna eitt-
hvað af þessum dulskeytum til
vonar og vara. En hvað svo sem
þessu leið, náði kafbáturinn
aldrei sambandi við „Libau“ og
Sir Roger fór með félögum sín-
um á strigabát í land.
Lokaþáttur þessa harmleiks
fór fram með leifturhraða.
Englendingar, sem vissu um all-
ar fyrirætlanir Þjóðverja liöfðu
sérstaklega sterkan hervörð á
þessu svæði og nánar gætur á
öllu sem fram fór. Skömmu eft-
ir að Sir Roger lenli, höfðu þeir
upp á honum og tóku hann fast-
an. Hann gaf upp rangt nafn og
honum hefði sennilega tekist að
sleppa, a. m. lc. í bili, ef félagi
hans, undii'foringinn sem kom
með honum á kafbátnum, hefði
ekki ljóstað upp um hann og á
þann veg svikið liann í trygðum.
Hergagnaskipið „Libau“ sneri
aflur, er það fékk engin skeyti
og ekkert sem bent gæti til þess,
að það ætti að dvelja á flóanum
lengur. En það var ekki komið
langt áleiðis þegar það sá
sig umkringt af 20—30
breskum herskipum. Er engr-
ar undankomu var auð-
ið, lét skipstjói’inn draga þýska
gunnfánann að hún og sökkva
skipinu, en sjálfur var hann og
önnur áliöfn skipsins hertekin
og flutt um borð í eitt her-
skipanna til Englands.
Þannig lyktaði þessari fífl-
djörfu tilraun þýsku stjórnar-
innar til að stofna til uppreistar
í íi-landi og þannig lyktaði þessu
viðburðaríka einvígi milli leyni-
þjónustunnar bresku og þeirrar
þýsku.
« juim: