Vísir Sunnudagsblað - 20.10.1940, Side 1

1941
ES
Sunnudaginn 20. október
42. blað
mm—ammM
von BERGMANN.
Það er kunnara en frá þurfi
að skýra, hversu þýðingarmikið
það er, að læknar kunni þá list
vel, að aðgreina sjúkdóma. —
Hafa mistök á því sviði iðulega
orsakað örlagamikla atburði,
hæði í lífi einstaklinga og af-
drifum heilla þjóða. — Það er
auðsfcilið mál, — svo að dæroi
séu nefnd, — að miklu skiftir,
hvort illkynjuð mein þekkjast
'á fyrsta stigi veikinnar, eða þá
fyrst, þegar öll hjargráð eru
gagnslaus. Eigi hér hlut að rnáli
menn, er hafa örlög heilla þjóða
í hendi sér, vekja slík mistök
enn meiri eftirtekt. — Þetta eru
því sífeld umræðu- og rann-
sóknarefni meðal allra lækna.
Saga síðari ára greinir frá
nokkrum slíkum athurðum, og
fjallar þetta erindi mitt um að-
draganda og endalyktir eins
þeirra.
Fyrir nokkrum árum var eg
staddur í Þýskalandi seinni
hluta sumars. Var það í þann
mund, er vonir manna um for-
ingjann þýska, Adolf Hitler,
voru í hvers manns huga. Hitler
er — sem, kunnugt er — mikill
mælskumaður, og kann vel að
beita rödd sinni og setja á liana
blæbrigði, eftir því sem þörf
gerist. — Þetta sumar kvisaðist
það manna' á meðal, að foring-
inn myndi vera alvarlega veik-
ur. Töldu margir sennilegt, að
hann gengi með illkynjað mein
í hálsinum,. Orsökin til þessa
gruns var sú, að rödd hans hafði
þá um ísumarið breyst nokkuð,
var áberandi hás og auðheyrt á
^ónas cDveínsson ífeknít:
\
Örlagarík
læknastyrjöld
öllu, að hann lilífði lienni meir
en vant var. — Þetta fór þó
öðruvísi en ætlað var, því við
nánari rannsókn reyndist or-
sökin til liæsi kanslarans þýska
vera smá mein, góðkynjað, á
öðru raddbandi hans. Var auð-
velt að nema það i burtu.
Orsakirnar lil ótta ahnenn-
ings í Þýskalandi þessu viðvíkj-
andi munu m. a. hafa átt rælur
sínar að rekja til sorglegs at-
burðar, sem ef til vill hefir átt
sinn þátt í því, eins og oft vill
verða, að breyta gangi verald-
arsögunnar til muna frá því,
sem annars hefði orðið. — Og
ef til vill væri Adolf Iiitler ekki
nú einvaldsherra Þýskalands,
hefðu ekki örlaganornirnar þá
gripið inn i rás viðburðanna á
mjög eftirminnilegan hátt, fyrir
liðugum 50 árum síðan. — Og
er sú saga á þessa leið:
Eins og kunnugt er, var upp-
gangur Þjóðverja mikill á ár-
unum eftir 1871, er þeir höfðu
sigrað Frakka, og Vilhjálmur
konungur hinn fyrsti var orð-
inn keisari yfir öllu Þýskalandi.
Sonur hans var Friðrik, er sið-
ar var keisari aðeins i þrjá mán-
uði. Og þegar þeir atburðir
gerðust, er hér verður skýrt frá,
var Friðrik keisaraefni liðlega
sextugur að aldri.
í fjölmennri veislu haustið
1887 átti keisaraefnið að flytja
ræðu. Var hann glæsimenni liið
mesta, og orðlagður mælsku-
maður. Hafði hann, nokkrum
dögum áður, kent lasleika i
hálsi, og er liann ætlaði að
byrja á ræðu sinni, gal hann
engu orði upp komið vegna
hæsi. Þótti þetta undarlegt og
ills viti, og var mikið um það
rætt. Þannig stóð á um þessar
mundir, að Vilhjálmur keisari
var orðinn liáaldraður maður,
en hinsvegar var sonur Friðriks
ríkiserfingja, Vilhjálmur, síðar
kallaður Vilhjálmur II., ungur
og óreyndur.
Hálssjúlcdómur rikiserfingj-
ans ágerðist nú svo mjög, að
leitað var í skyndi til eins kunn-
asta læknis í Þýskalandi, var
það Karl Gerhard, prófessor. i
lyfjafræði við liáskólann í Ber-
lín. — Fann hann fljótlega, við
hálsspeglun, dálítið mein á öðru
raddbandinu. Brendi liann það
burtu og réði Friðriki keisara-
efni að leita sér frekari heilsu-
bótar á kunnu lieilsuhæli i
Þýskalandi.
En brátt kom í ljós, að háls-
mein þetta ágei’ðist, þrátt fyrir
aðgerð þá, er gerð hafði verið,
og var þá liins kunna skurð-
læknis, próf. von Bergmanns,
leitað. — Var hann um þessar
mundir aðalskurðlæknirinn við
ríkisspítalann í Berlín, talinn
maður varfærinn með afbrigð-
um og í miklu áliti. — Fékk
hann nú með sér kunnan háls-
sérfræðing, þýskan, til þess að
athuga hvernig sjúkdómi rikis-
erfingjans væri í raun og veru
háttað. Kom þessum þýsku
læknum öllum saman um, að
þar eð meinið hefði tekið sig
upp aftur, mætti telja örugt, að
um illkynjað mein væri að
ræða. Töldu þeir sjálfsagt, og
réðu til, að gera tafarlaust stór-
an hálsskurð, er i þvi væri
fólginn að nema burtu það
raddbandið, sem meinið var
vaxið við.
En þar eð þetta var væntan-
legur keisari Stór-Þýskalands,
var málið ekki svo einfalt. Af-
leiðing slikrar aðgerðar var ó-
umflýjanlega sú, að keisaraefn-
ið yrði að mestu raddlaus, a. m,.
k. alvarlega hás, það sem eftir
var æfinnar.
Á þessum árum var tæknin
til þess að greina góðkynjuð
mein frá illkynjuðum ekki jafn
fullkomin og nú gerist, og má
vel vera, að von Bergmann hafi
verið i dálitlum vafa, um rétt-
mæti jafn örlagaríkrar aðgerð-
ar. — En væri hér hinsvegar
um illkynjað mein að ræða,
varð tafarlaust að nema það
burtu þegar á byrjunarstigi,
hverjar svo sem afleiðingarnar
annars kynnu að verða.
Þegar alt var undii’búið til
hinar miklu aðgerðar, skarst
kona ríkiserfingjans i leikinn.
Hún var skörungur mikill og
elsta dóttir Victoriu Englands-
drotningar. — Lagði hún til, að
fenginn væri til ráða einn
kunnasti hálslæknir Englands,
Morel Mackenzie frá London,
\ og skildi hann segja álit sitt um
þennan alvarlega sjúkdóm rik-
iserfingjans þýska. Og með þvi
hefst einmitt hinn örlagaríki
þáttur þess liarmleiks, er svo
mjög markar mót í sögu Norð-
urálfunnar síðustu 50 árin.
Hinn enski læknir skoðaði nú
rikiserfingjann, og eftir ítarlega
rannsókn komst liann að þeirri
niðurstöðu, að engin ástæða
væri til stórrar og áhættumik-
illar skurðaðgerðar. — Og eins
og gengur, og skiljanlegt er,
greip keisaraefnið þessa fregn
fegins liendi, likt og druknandi
maður grípur hálmstráið.
Prófessor Bergmann leist
ekki vel á, livernig málum var
nú komið, þóttist viss í sinni
sök, að hér væri hver dagurinn
dýrmætur, ef ná ætti fyrir ræt-
ur hins illkynjaða meins, og bar
fram þá tillögu við Mackenzie,
að reynt væri að klippa stykki
úr hinu sjúka raddbandi og
senda það til hins heimsfræga
læknis, próf. Virkows, til vefja-
rannsóknar — Vefjarannsóknir
voru þá nýtt vopn i höridum
lækna, til þess að ákveða hvort
um illkynjuð mein væri að
ræða eða ekki, og var próf. Vir-
kow lang frægasti brautryðj-
andi í þeirri grein læknisfræð-
I