Vísir Sunnudagsblað - 10.11.1940, Blaðsíða 4

i
4 ' VlSIR SUNNUDAGSBL,AÐ
Smdsa.q.a. e.(ltL>i ttenlc uan ■H’a.d&m
ÞaS er ekki margt í þorpinu
sem dregur athygli ferðalangs-
ins aS sér. ÞaS er að vísu gam-
alt, ef til vill alt aS því sjö
hundruS ára, en þaS er ekki
neitt sérstakt viS þaS, því þaS
eru mörg þorp viS hollensku
landamærin sem geta taliS sér
áþekkan aldur til frægSar. ÞaS
merkasta í sögu þorpsins var
tvímælalaust þaS þegar þeir
sendu Spánverja blóSi drifna
til baka aftur, og aS lokum gat
þorpiS stært sig af því, aS ein-
hverntíma hafSi einn prinsanna
af Oraniu gist í „De Zilver-
vloot“-gistihúsinu.
En þaS eina sem skoSunarvert
var í þorpinu, var veggmynd í
tveimur hlutum, sem hékk uppi
í samkomuhúsi þorpsins, og
átti aS tákna heimsendi. En viS
myndina hafSi aldrei verið lok-
ið. Hún var rúmlega hundrað
ára gömul, litirnir voru farnir
aS fölna og liugmyndin sjálf
var.ákaflega frumstæð og gam-
aklags. Það var auðséð, að það
var byrjandi í málaralistinni,
sem þama hafði verið að verki.
En ennþá — eftir nærri 120 ár
—: lifir í minningum og sögnum
þorpsbúanna hneykslismáliS
sem komst af stað i sambandi
við þetta málverk.
Málarinn hét Floris Dirks-
zoon. Faðir lians var mikils-
virtur bóndi, en honum geðjað-
ist illa að málaradútli sonarins
og var það hreidasti þymir i
augum. En Floris komst með
þrautseigju og sjálfslijálp, og
án þess að njóta kenslu, niður í
undirstöðuatriðum málaralist-
arinnar, og að lokum fékk liann
leyfi föður síns til að reyna
kunnáttu sína og getu á auðum
veggjum samkomuhússins.
Floris Dirkszoon var í mök-
um við Aafje Timmermans,
dóttur járnsmiðsins í þorpinu.
BrúSkaupsdagurinn þeirra var
þegar ákveðinn — en til hrúð-
kaupsins kom aldrei. Hálfum
mánuði fvrir liið væntanlega
brúðkaup, lenti Floris án nokk-
urs verulegs tilefnis, i orða-
sennu við bróður Aafje, á sam-
komu einni í þorpinu. Deilan óx
koll af kolli, loks gripu þeir til
hnifa sinna og áður en langt
leið, lá bróðir Aafje liðið lík á
jörðunni. Morðinginn lagði
sh'ax á flótta og eftir það spurð-
ist aldrei til hans meir. En
hneykslið í sambandi við morð-
ið hélst við lýði meðal þorpsbú-
anna, kynslóð fram af kynslóð,
í öll þessi hundrað og tuttugu
ár.
Það var fyrst og fremst mál-
verkið eftir Floris Dirkszoon
sem hélt þessari ömurlegu
minningu hans á lofti, enda
þótt litir myndarinnar fölnuSu
í
i-
ár frá ári. En jafnhliða endur-
minningunum um morðið, hélst
einnig fullur fjandskapur milli
beggja ættanna, uns Dirkszoon-
ættin dó að áttatíu árum liðnum
að fullu út. Og fjörutíu áfum
siðar voru ekki til aðrir afkom-
endur Timmermansættarinnar
en ein ung stúlka. Hún hét Aaf je
og var kennari í þorpinu. Húsið
sem hún hjó i, bar ártalið 1543,
meitlað í vegginn fyrir ofan
dyrnar. Aftur á móti svaraði
innrétting hússins alls ekki til
hins ytra útlits, því það var með
nýtísku húsgögnum, og öllu
breytt í húsinu samkvæmt kröf-
um nútímans. Hið ytra var hús-
ið gamaldags með liárri burst
og litlum gluggum með græn-
um aldagömlum rúðum. Það
var þess vegna ekki að furða
þótt menn alment teldu húsið
hennar Aafje annað skoðunar-
verðasta fyrirbrigði í þorpinu.
Svo bar það við fyrir nokkur-
um árum, að ókunnur maður
kom í þorpið. Hann var með
tösku í hendinni, en á bakinu
bar hann málarabretti og brett-
isfætur. Hann talaði hollensku
með sérkennilegnm útlenskum
hreim og mörgum enskuslett-
um þegar hann var að biðia um
herbergi í gistihúsinu „De Zil-
vervloot“. I gestabókina skrif-
aði hann sig Floris Vlucht frá
Leiden til mikillar furðu fyrir
gestgjafann, sem taldi víst að
hann hefði Englending fyrir
framan sig. Maðurinn var Ung-
ur, með vingjarnlegan andlits-
svip og lýtalausa framkomu, en
annars fáskiftinn og þögull.
Hann kvaðst vera í sumarleyfi
—- meira sagði hann ekki.
Daginn eftir fór hann út með
málningatæki sín á bakinu.
Honum varð litið á horpsgötuna
gömlu, á kirk jukrílið, æfagömlu
linditrén og samkomuhúsið.
Þegar hann var búinn að finna
hentugan kima, byrjaði hann
að teikna. Eftir fáeina daga var
óktmni maðurinn búinn að
draga mjög laglega mynd upp
af þorpinu, sem hreif alla þá
sem sáu hana. Þeir spurðu hann
einskis og hann þá ekki heldur.
Hann brosti öðru hvoru framan
í drengi og telpur sem söfnuðust
í kring um hann. Þau sögðu
honum líka frá málverkinu í
samkomuhúsinu.
Hann fór daginn eftir að
skoða myndina. Keesje Donkers,
sonur meðhjálparans fylgdi
honum.
Þessi nýja mynd var aðeins
fegurri i litum og heilsteyptari
í byggingu.
„Dásamlegt,“ kölluðu þorps-
búai'nir upp yfir sig af hrifn-
ingu þegar þeir komu hver á
fætur öðrum inn í samkomu-
húsið að skoða málverkið.
Dag nokkurn, um það leyti
„Hún er rnikið farin að mátst,“
sagði Keesje, „en þér verðið að
athuga það, að myndin er þegar
orðin 120 ára gömul.“
„Svo-o-o-o,“ tautaði málar-
inn og hiS langdregna blístur-
hljóð gaf til kynna að liann var
ættaður frá Amsterdam, en al-
inn að rneira eða minna leyti
upp í Ameríku.
„Hann hét Floris Dirkszoon,
maðurinn sem málaði mynd-
ina,“ sagði Keesje og sagði jafn-
framt söguna um þorpshneyksl-
ið sem vakið hafði svo djúpt og
óbrúanlegt hatur rnilli ætt-
kvíslanna tveggja.
„Svo-o-o-o,“ sagði ókunni
maðurinn aftur, „hann var
morðingi“. Hann stóð lengi með
hálflokuð augu fyrir framan
mjög svo máða myndina af
Iieimsendi, eins og að hann sæi
eitthvað sérstaldega athyglis-
vert í þessari frumstæðu mynd
eftir Floris Dirkszoon. Loksins
opnaði liann augun aftur og
bað Keesje að fylgja sér til bæj-
arstjórans. Og sama kvöldið
kvisaðist það út um þorpið að
málarinn hefði boðist til að end-
urnýja og fullgera veggmynd-
ina í samkomuhúsinu.
Strax morguninn eftir sást
hann fara inn í samkomuhúsið,
klæddur hvítum málarakirtli.
Hann byrjaði þegar að skafa,
þvo og þurka eins og hann hefði
ekkert annað gert á sinni æfi.
Að lokum var næstum ekkert
sjáanlegt eftir af myndinni. Þá
tók málarinn upp sirkil og
kvarða og byrjaði að mæla út
hlutföll myndarinnar. Hann
hristi höfuðið öðru hvoru ó-
ánægjulega eða eins og hann
væri í vafa Um, hvað liann ætti
að gera. Keesje stóð hjá og rétli
málaranum það sem hann
þurfti á að halda. Hann veitti
hverri hreyfingu hans nána at-
hygli og augu hans voru full
aðdÁunar og lotningar.
Þegar málarinn var búinn að
þvo og skafa málverkið eftir
geðþótfa, málaði hann undur-
fagra mjmd á veggflötinn, en
liélt slg að öllu leytí við hina
upprynglegu mynd pnálarans.
sem myndin var nærri fullgerð,
vaknaði athvgli málarans á því,
að hann heyrði hljóðskraf á bak
við sig. Keesje stóð við hliðina
á ungri stúlku í salnunt. Hún
var bláeýg og ljóshærð. Málar-
inn leit á hana, svo dró hann
augun í pung eins og liann var
vanur að gera þegar hann horfðí
á málverk. Hann horfði á hana
lengi og hann liélt sig vera að
dreyma. Svo reis hann á fætur,
en þá roðnaði stúlkan og flýtti
sér í burt, því henni fanst sem
hún hefði truflað málarann i
starfi hans.
„Hver var þetta?“ spurðí
harin undrandi.
„Ungfrú Timmermans,“
sagði Iieesje, „Aafje Timmer-
mans, kenslukonan okkar. Hún
er ættingi stúlkunnar hans
Dirkszoons . . . . “
Málarinn kinkaði kolli. Hann
mintist sögunnar. „Á hún heima
hérna?“ spurði hann.
„Já, litið eitt utan við þorpið,“
svaraði Keesje og málarinn tók
til við starf sitt aftur.
Eftir kvöldverðinn fór málar-
inn út úr þorpinu og gekk eftir
veginum sem lá til hússins með
ártalið 1543 fyrir ofan dyrnar.
Það var heitt í veðri og þorps-
húar héldu sig mestmegnis utan
dyra. Málarinn hélt á teikni-
Iiefti úndir hendinni og þegar
hann kom á móts við hús Aafje
Timmermans, nam hann undr-
andi staðar. Aafje stóð í dyrun-
um til að njóta kvöldfegurðar-
innar úti. Þessi sýn virtist
hafa heillað málarann svo mik-
ið, að hann stóð kyr í sömu
sporum og gat sig ekki hreyft.
í fyrstunni virtist Aafje ekki
veita þessu háttalagi sérstaka
athygli, og ekki finna neitt at-
hugavert við það, en þegar liann
hélt áfram að einblina á hana,
gerði hún sig líklega til að
draga sig i hlé. Þá var eins og
hann kæmi til sjálfs sin aftur.
Hann tók ofan hattinn og gekk
til hennar. „Má eg tala ofurlitið
við yður?“ spurði liann og þessi
orð hljómuðu eins og auðmjúk
bæn dauðvona manns. „Þegar
að eg sá yður í dag, fanst mér eg