Vísir Sunnudagsblað - 17.11.1940, Blaðsíða 1

1940
Sunnudaginn 17. nóvember
46. blaö
Frá Tóni Eggertssyni í Hergilsey
Eggert Ólafsson hafnsögu-
maður í Hergilsey átti margar
konur og fjölda barna. Elsli
sonur hans hét Jón. Hann flutt-
ist á unga aldri upp i Reykhóla-
sveit og reisti bú á Miðhúsum.
Bjó þar um nokkurra ára skeið,
var hreppstjóri og í góðu áliti.
En eftir að faðir lians endur-
reisti bygð í Hergilsey, um 1783,
fluttist Jón þangað til hans og
gengu eftir það ýmsar kátlegar
sögur af honum. — Hann gerð-
ist allmikill drykkjumaður, en
þoidi vin hverjum manni betur
og drakk sig nálega aldrei útúr
sem kallað er. Sagt var, að hann
gæti vakað heila viku í einu
væri hann við vin, en þyrfti svo
að sofa jafnlengi í einu þegar
af honum rann. Hann var ákaf-
lega hrekkjóttur og stríðinn,
einkum við vin, og komu glettur
hans oftast niður á höfðingjum
og lieldri mönnum. Vífinn þótti
hann og nokkuð. En margt var
Jóni vel gefið svo sem frændum
hans mörgum fyr og siðar.
Hann var hjálpsamur og ör á
fé við fátæka menn. Duglegur
til allra verka, ágætur sjómaður
og aflakló.
Sagnir um Jón Eggertsson
hafa lifað á vörum eldra fólks í
Breiðafjarðareyjum fram á
þennan dag. Hér verða nú nokk-
urar sagðar og liafa' sumar
þeirra verið birtar áður.
Kona Jóns hét Sigríður, og
voru með þeim hjónuxn góðar
ástir. Þegar hún dó, svaf Jón
hjá líkinu hálfan mánuð og
liafði konan þó verið líkþrá. Og
þegar loks var kistulagt, lét
hahn kistuna standa við rúm
sitt í mánuð.
Síra Tóxnas Sigurðsson var
þá prestur í Flatey og jai'ðaði
hann Sigríði. í kii'kjugarðinum
lágu tveir legsteinar sem prestur
átti og hann ætlaði að setja á
leiði vina sinna eða vandá-
manna þar í garðinum. — En á
meðan prestur talaði yfir kist-
unni í kirkjunni fékk Jón menn
til að hera steinana á grafar-
barminn, kvaðst ætla að krjúpa
á þeim við gröfina. En þegar
likmennirnir höfðu látið kist-
una síga niður í gröfina og
pi-estur hafði kastað rekunum,
hratt Jón báðurn steinunum
ofan í gröfina og hrópaði til
líkmannanna, að molca sem
fljótast yfir, og var svo gert, því
ekki vildu menn ganga á móti
Jóni í þessu eins og á stóð. —
Presti þótti þetta miður sem
von var og kærði fyrir Eggert,
föður Jóns. Sagði Eggert, að
skaði prests væri ekld bættur
með minna en 50 dölum. Eftir
þann xrrskui'ð kallaði Jón 50
dala kjaft á föður sínum. En
aldrei borgaði hann presti stein-
ana svo vitað væri. Þótti og
mörguxn sem síra Tómas gæti
látið grafa steinana upp ef hann
vildi.
Baula heitir sker út á milli
Flateyjar og Hergilseyjar. Það
var eitt sinn, þegar Jón sigldi
fi-am hjá skeri þessu, að hann
mælti: „Það má fui’ðu gegna,
að enginn gefur neitt Baulu.“
Tók við það nýjan hatt af höfði
sínu og kastaði í sjóinn og
kvaðst gefa hann Baulu. Slíkar
’foru tilteklir hans.
Baula fer í kaf uixi hvei’ja
flæði. Hjá Jóni í Hergilsey voru
tveir drengix-, er þóttu ódælir í
meira lagi. Eitt sinn biður Jón
drengi þessa að koma með sér til
Flateyjar. Þegar kemur að
Baulu, segir Jón að sér sýnist
selur liggja hinsvegar í skei’inu
og biður drengina að fara upp
og di-epa hann. Það létu þeir
ekki segja sér tvisvar. En þegar
þeir voru komnir upp á skeriðr
ýtir Jón bátnum frá og siglir
til Flateyjar, sem er rösk hálf
míla sjávar. Þar klárar hann er-
indi sín og fer svo af stað. En.
þegar hann kemur að Baulu er
sjór fallinn að fótUm drengj-
anna og voru þeir nær dauða en
lífi af hræðslu. Jón bað drengina
að vei-a hlýðna og þæga eftir-
leiðis, því annars mundi hann
liegna þeim með þessu og öðru
þvílíku. — Ekki er þess getið
hvort drengirnir létu sér segjast
við þessa dæmalausu áminningu
Jóns.
, V 'I
Til marks um veiðiskap Jóns
og' aflabrögð er sögð þessi saga.
Hann leiddi eitt sinn í tal við
Eggert föður sinn, sem þá var
orðinn gamall, að sér þætti sem
öll flyðra og annað góðfiski
væri að leggjast frá eyjum og
kendi um átuleysi. Fáðir hans
tók þvi ekki fjari'i, en sagði að
líklega væri ekki gott úr þvi að
bæta. Jón sagði það ekki tilreynt.
Við það greip hann væna kvígu,
sem faðir hans átti, réri með
hana skamt út frá eyjunum og
sökti henni þar lifandi. — Sagt
var að við þann niðxxrburð
drægi Jón á færi sitt um sumar-
ið 80—100 flyðrur.
Eitt sinn kom Jón til Guð-
mundar kaupmanns Schevings i
Flatey og bað hann að lána sér
ein leðui’skæði; sagðist ætla að
gefa þau sóknai’prestinum, hann
gengi svo að segja á berum fót-
unum og vantaði skæðaskinn.
Scheving sagðist ekki geta Iátið
skæðin því hann ætti ekki til
nenxa eina húð i versluninni og
þvrfti þegar að sxxíða hana nið-
ur lxanda nxönnum sínum. Jón
sagði það ósatt vera og bai'lóm
einn. Scheving bauðst þá til að
ganga með honum í búðarloftið
svo þeir gætu fullvissað sig urn
þetta. — Þegar þangað kom,
gi-eip Jóix húðina, kastaði henni
ofaxx af loftixxu, stökk niður stig-
ann á undan kaupmanni og
hljóp nxeð húðina til síra Tóm-
asar og sagði Guðnx. Scheving
gefa honum þetta smiáx’æði. Ekki
fóehfysv&ín. SkúlasoK..
nenti Scheving að x-ekast í
þessu frekar, og hélt prestur
húðinni.
Guðm. kaupm. Scheving átti
kaupskip er Svaixur hét. Eitt
sinn þegar það lá á höfninni i
Flatey bað Scheving Jón að
flytja sig fi-am i skipið, og var
Jón fús til þess. — Á var austaxx
vindur allhvass og vesturfall í
Hafnarsundinu. Þegar kemur i
mitt sundið, þar senx straumur-
inn er harðastur, læst Jón missa
út báðar árarnar sem hann reri
á, og segir við kaupmann að nú
hafi illa til tekist þar sem engin
aukaár sé í bátnum og muni þá
nú reka til hafs undan sti-aumi
og vindi. Segir að ekki séu nxx
önnur ráð fyrir hendi, en hann
hrópi og kalli svo sem hann hafi
róm til, ef vera kynni að skip-
verjar á Svan heyri til hans eða
þá menn úr landi. Scheving
kaupm., sem var orðlagður fyi*-
ir sjóhræðslu, lét sér ráð Jóns
að kenningu verða og tók til að
hrópa og kalla senx mest hann
nxátti, þar til skipverjar á Svan
heyrðu köllin og sóttu þá. — Af
þessu hafði Jón lxið mesta yixdi
og skopaðist að á eftir. Hann
vissi gerla um sjólxi’æðslu kaup-
manns og hinsvegar að hann
var óvorkunnlátur við menn
sína og atti þeim oft á sjó í mis-
jöfnum veði-uixi.
Þegar Guðm. Scheving bjó í
Haga og var settur sýslunxaður
i Barðastrandarsýslu, sendi
hann menn síxxa eitt sinn til
Flateyjar eftir matbjörg, þar á
meðal einni mjöltumxu. Þegar
Hagamenn komu i Flatey var
Jón i Hei’gilsey þar staddur sem
oftar. Og samtímis þeim voru
þar menn á bát úr Stykkishólmi
og áttu að sækja eina tunnu af