Vísir Sunnudagsblað - 24.11.1940, Qupperneq 2

2
VÍSIR SUNNUDAGSBLAÐ
ÞaS er sjaldgæft, aS raikiS vetrarríki komi yfir Danmörku, en þó kemur þaS öSru hvoru fyrir og þá geta énjó- og ísmyndanir 'engu
síður orSiS fallegar þar en hér.
um öðrum og þá næsta ófull-
komnir og ekki munu þar aðrir
en „fyrirfólkið“ notið „ónhit-
ans“. Þá mun íslensku þjóðinni,
sem og oft endranær, þótt „löng
þorradægrin“, er tæplega hefir
getað talist líft fyrir kulda í
hreysunum. Og einkum mun þó
líf alþýðunnar hafa verið ömur-
legt, er út leið á veturinn og ekk-
ert lát varð á hörkunum, en
peningur tók að falla af fóður-
skorti, og matbjörg lieimilanna
mjög að sneiðast. Enda lögðust
í eyði „yfrið mikil jarðagóss“
um vorið og næstu ár á eftir, því
um sumarið var grasleysi mik-
ið og fisldeysi og því mjög
hart manna á milli hinn næsta
vetur, sem vegna hungursins,
sem stafaði af peningsfellinum
og fiskleysinu var kallaður
„Píningur“, dó þá margt fólk
úr hungri. Þá hefir það og borið
frá, hve vorið 'eftir „Lurk“ hefir
verið kalt. Er ekki ástæða til að
rengja frásögn Péturs á Ballará,
um að riðinn liafi verið sjóvar-
ís á Hvammsfirði í fardögum,
eða gengið úr Steingrímsfirði á
Vatnsnes á sama tíma, því ekki
þarf að efa að liann hefir sinar
heimildir frá þeim, er vel
mundu þessa atburði, þó liann
sjálfur geli tæplega hafa munað
veturinn 1602 glögglega, þar
sem hann telur sig liafa verið 5
ára. Þó mun hann hafa munað
óljóst eftir kuldunum, því börn
muna oft lengi eftir ýmsu slíku.
Öðru máli er að gegna um
Björn á Skarðsá, sem þá er
kominn nær þrítugu (fæddur
Í574), er þvi frásögn hans um
veðráttufar 1602 öli ábyggileg,
það sem hún nær, en veðráltu-
farsskýrslur í annállianseruoft-
ast stuttorðar. Björn á Skarðsá
segir, að engir bændur af Norð-
urlandi hafi riðið til Alþingis
sumarið 1602, en nefnir til
nokkura sýslumenn, er riðið
hafi suður Holtavörðuheiði. Má
áf þvi marka, að ófæra hefir
þótt að leggja á eystri leiðirnar,
sem venjulega voru farnar, er
riðið var til Alþingis og því
fylgt bygð alla leið til Holta-
vörðuheiðar, sem styst er fjall-
vega þeirra, er leið liggur um
milli Suður- og Norðurlands.
Mun þar liafa komið til, að jarð-
bann hefir verið á öllum fjall-
vegum sökum snjóþyngsla, en
hestar illa færir undan vetrinum
til þess að leggja með þá í fjall-
ferðalög, ekki sist þar sem gera
má ráð fyrir, að fóður hafi ekki
verið til að flytja með lianda
þeim.
Það má við bregða lífsþrótti
íslensku þjóðarinnar, að liún
skuli liafa staðið af sér slikan
fimbulvetur, sem „Lurk“, og
það á þeim tímum þegar að-
flutningar til landsins voru af
skornum skamti og sigling litil.
Það er eftirtektarvert, að
einmitt þetta sama ár, 1602,
liefst upp einokunarverslun
Dana á íslandi og mætti því
„Lurkur“ teljast forboði henn-
ar, ekki óverðugt, því þótt hörk-
ur og hríðar „Lurks“ gengju
nærri þjóðinni, mun þó ekki
minna liafa um hana nætt
kuldi og hroki liinna dönsku
einokunarkaupmanna:
Við, sem nú lifum, getum tæp-
lega getið okkur til um þrautir
þær, er forfeður okkar áttu við
að húa í liörðum árum. Við
reynum að halda okkur sem
mest i hlýju þegar eitthvað
kólnar í veðri og' þykir kuldinn
úr liófi keyra þegar frostið er
komið upp í 7—10 stig. Hvað
mundi úr okkur verða, ef við
ættum eftir að lifa annan
„Lurk“? Okkur hefir vei’ið dá-
litið gjarnt á að tala um aum-
ingjadóm íslenskrar alþýðu
fyrrum, er lnin hrundi niður úr
í fyrravetur voru í Ameríku og Evrópu miklir vetrarkuldar. Þessi mynd er af Niagara-fossinum.
Bandaríkjamegin viS fossinn er rafmagnsstöð og varS hvaö eftir annaö að sprengja ísinn þar til
þess að vatnstraumurinn til stöðvarinnar stöðvaðis.t ekki.