Vísir Sunnudagsblað - 24.11.1940, Blaðsíða 3

VÍSIR SUNNUDAGSBLAÐ
AÐ LIÐNUM DÖGUM.
Á síðastliðnu vori ferðaðist höfundur þessara lína til
New York og Kanada. Kafli sá, sem hér fer á eftir, er
skrifaður upp úr dagbókarblöðum frá þeirri ferð. —
I.
Fimtudaginn 2. maí klukkan
11 eftir miðdag, staðnæmdist
„Goðafoss“ úti fyrir hafnar-
minni Sheet Harbour, Nova
Scotia. Innsigling þar er þröng
og vpndfarin, en liafnsögu-
manns var ekki að vænta um
horð, fyr en ária næsta niorg-
unn. Eg stóð á þiljum uppi, en
vélagnýr skipsins þagnaði; vit-
ar sáust á hæði borö og ljósblik
frá ströndinni sendu græna
geisla gegnum þagnarrótt næt-
urhúmið, út til skipsins. Hér
var kyrð ogfriður,óútmálanlega
andstætt hávaðasömu götulífí
heimsborgarinnar er við kom-
um frá (New York). Ók'yrð
hafsins, er verið liafði á leið
okkar mestan hluta dagsins var
hjöðnuð. Dætur Ránar, sem
löngum liafa látið ærsl sín og
ógnir dynja um strendur Nýja
Skotlands, móktu nú kyrlátar
hungri og vesaldómi. — En við.
athugum ekki við hvaða skil-
jrrði íslenska alþýðan átti að
búa á 17. og 18. öld. Þá varð
fólkið að bjargast við sitt eigið
miklu meira en við þekkjum.
Með lélegum tækjum varð að
leita sér bjargar á sjó og landi
og var því ekki nema von að
afkoman yrði erfið, og margur
hafi þá mætt vetrinum varbú-
inn með björg fyrir menn og
skepnur. Þá var ekki, eins og nú,
hægt að leita til verslana með
úrbót, því að öll verslunarhús
stóðu lokuð }’fii' veturinn, svo
þai* var ekki björg að fá, þó til
hefði verið, og sldp komu sjald-
an til landsins fyrr en seint að
vorinu og fyrir kom það, að
sigling kom ekki til landsins
fyrr en um liöfuðdag (mánaða-
mót ágúst—sept.), og má þá
nærri geta, að þröngt hafi verið
í húi hjá allri alþýðu, og þegax-
svo ekki komu nema tvö eða
þrjú skip til landsins, eins og
stundum kom fyrir, geta menn
hugsað sér hvaða birgðir slíkt
hafa verið fyrir þjóðina.
Eg er ekki fjarri því að álíla
að þegar við erum að æðrast
yfir ýmsurn erfiðleikum, höfuni
við ekki nerna gott af, að rifja
einstöku sinnum upp einhverja
af þeim örðugleikum, sem ís-
lenska þjóðin hefir ált við að
stríða á umliðnum öldum.
og dreymandi við vorfaðm
Jandsins.
II.
Slieet Harbour er fremur lítið
þorp — nál. 1500 íbúar — um
75 mílur norður frá Halifax.
Tvær ár renna til sjávar, sín
við livem enda þorpsins. Milli
þeirra er vegalengd, sem vera
mun fast að enskri rnílu. Sög-
unarmylla er við aðra ána, —
frá henni liafa íslendingar
fengið nokkuð af viði í seinni tíð
—- en pappírsmylla við hina.
Ár þessar flytja trjáboli^ til
strandar frá skógum langt upp
í landi, og veita einnig orku til
iðnaðar og lýsingar. Laxveiði,
sérstaklega í annari ánni, er
mikil. Umhverfi þorpsins er hið
fegursta: sígrænn greniskógur
þekur vogskorna og hæðótta
ströndina, en eyjar liggja fyrir
landi.
m.
Morguninn 6. maí, er „Goða-
foss“ beið enn eftir afgreiðslu,
gekk eg langt á land upp. Ár-
dagsstund þessi var ein hinna
ilmiþrungnu unaðsstunda, sem
vordagar Kanada erU svo auð-
ugir af, í hinu víðáttumikla
skóga- og vatnaveldi landsins,
þar sem Ijúft er að njóta ró-
samrar hvildar, umvafinn
þagnardjúpu næði og mætti
hins gróandi lifs. Nátturufeg-
urð heillar mig, en ekki hallir
stórborganna; friðsæll skógar-
lundur veitir skapgerð minni
dýpri svölun, en „guðshús" úr
stáli og steini. -—■
í þetta sinn staðnæmdist
hugur minn við gamalt islensld
ævintýri er gerðist á þessUm
slóðum: Æfintýrið um 80 is-
lenska Iandnema, er fyrir 65 ár-
um fluttust þangað sem Moos-
Iand nefnist, en sem íslending-
ar kölluðu Elgsheiðar. Þessi ís-
lenski landnemahópur kom
bangað félaus og svo til mál-
vana á tungu landsins. En ör-
eigagangan sú, var þó studd
sterkri sjálfbjargarþrá og björt-
um vonum, sem ávalt fylgia
þeim er ný lönd nema. En
surnir draumar mannanna ræt-
ast ekki, aðrir að nokkru en
örfáir að öllu levti. Héraðið
sem þessir íslendingar fluttust
til er hæðótt hálendi, ófrjótt til
akurvrkju, en skóglendi er þar
víðáttumikið. Lifsskilvrði þessa
fólks urðu því erfið, og þar að
kom, eftir 5 ára baráttu, að
nauðsyn knúði þessa landnema
til — ásamt því fólki er síðar
bættist við upprunalega liópims
— að yfirgefa lieimili sín, er
flest báru íslensk bæjarnöfn, og
hverfa til annara íslenskra ný-
lendna, er þá voru nýstofnaðar
eða í myndun, vestar í landinu
eða sunnan landamæra Kanada.
En þetta íslenska Elgsheiðar-
ævintýri er að ýmsu leyti merki-
legt og markar spor, er stefndu
iil þess er síðar rættist. Mitt í
þessu litla íslenska „ríki“, svo
óralangt frá ættjörðinni, þró-
uðust ]iær dygðir er siðar hafa
einkent íslendinga vestan hafs:
framsækni og þrautseigja,
bróðurleg umhyggjusemi fyrir
þeim er vant var lifsnauðsynja
er annar mátti án vera, og síð-
ast en ekki síst, mentunarþrá. I
þessari nýlendu var fyrsti skóli
bygður fyrir íslensk börn í
Kanada, og með því framtaki
stjórnarvalda landsins, hlúð að
þeim draum hinna isl. land-
nema, að þeir fengju veitt æsku
kvnstofns síns sem besta ment-
un.
Fáa mun hafa órað fyrir þvi
þá, er íslensku Elgsheiða-börn-
in gengu fyrstu sporin til skóla
síns, hversu glæsilega náms-
sigra íslensk ungmenni áttu þá
eftir að tileinka sér i framtíð-
inni, við hinár ýmsu menta-
stofnanir hinnar miklu vest-
rænu álfu. Hljótt mun hafa
verið um stórræðadrauma
tveggja íslenskra drengja er
þenna skóla sóttu, er þeir bolla-
lögðu sín i milli hvað þeir ætl-
uðu að verða, þegar þeir væru
„orðnir stórir“. Þeir liafa máske
verið fyrstir íslenskra harna
vestan hafs, er settu sér hátt
markmið, keptu að því, gegn
örðugleikum öreiga-áranna og
sigruðu að Iokum. — Annar
drengjaiina vildi verða dómari.
Hann varð síðar nafnkendur
lögmaður og átti lcost á dómara-
embætti með voldugri þjóð.
Hann er nú dáinn. Hinn dreng-
ui'inn vildi verða rithöfundur.
Hann tók að skrifa er honum
óx þroski, sögur, kvæði og ynd-
isleg ævintýri. „Vorriætur á
Elgsheiðum“ ófu þræði rósamr-
ar míldi um skáldgáfu hans og
„Haustkvöld við hafið“, dul-
mögnUð og drevmandi, spunnu
töfra ævintýranna um ímynd-
unaraflið, en ræktarsemin við
íslenskt þjóðerni átti grunntón-
inn, fyrst og síðast. —
3
Ásgeir Ingimuridarson,
í sextiu og fimm ár hefir
tíminn grafið spor íslensku
landnemanna á Elgsheiðum
dýpja og dýpra í móðu þess
liðna. En enn breiða Elgsheið-
ar skógaríki sitt um minningu
liins íslenska landnáms, er
merkilega sögu geymir úr ný-
lendulífi liinna fyrstu vestur-
fara. —- Drengurinn íslenski,
sem dreymdi þar urn rithöfund-
arbraut, hefir séð draum sinn
rætast. — Hann á nú heima
mitt í sólríkri víðáttu hinnar
miklu kanadisku sléttu og hefir
öðlast þá hamingju, að vera
elskaður og virtur af öllum er
til hans þekkja. Islensk fjóla
heldur heiðursvörð um hús hans
og hneigir blámadjúp blöð sín
mót brosi hixxs silfurhærða öld-
ungs: J. Magnúsi Bjarnasyni.
Ásgeir Ingimundarson.
Leisurés Gessip:
í hernumdu landi.
Á vegunum skriSdrekar skrölta,
skothvellir dynja við,
í fylkingum geisar fráneygt
hið fóthvata, járngráa lið.
Við hafsrönd ber háa mekki,
er herskipin ösla lá
á verði um vistaskipin,
sem velkjast um þrútinn sjá.
Þó dragi á himininn dökkva
og dimmleit óveðursský,
um háloftin flugvélar fljúga
flashratt, með þungum gný.
Hvar sem um götur og grundir'
er gengið, nótt eða dag,
vopnaðar sveitir sveima
syngjandi hérgöngulag.
Er kvöldar, úr kimum heyrist:
Come, my dearest sweetheart,
I love you. Lognværri nóttu
lofdýrð er sungin óspárt.
Og meyjarnar lijúfra sig hljóðar
að hermannsins khaki-barm,
þær skilja ei málið en mannsins
máttuga og stælta arm.
í fámennið fjarst í norðri
forlögin litu í náð,
og létu oss finna til flaumsins,
sem fejlur, er styrjöld er háð.