Vísir Sunnudagsblað - 08.12.1940, Page 1

1940
SuLnnudaglnn 8. desemberj
49. blað
Winston Churchill:
T. E. LAWRENCE -
HINN ÓKRYNDI
KONUNGUR ARABIU.
Frægasti æíintýramaður 20« aldar.
Eg komst ekki i kynni við
Lawrence fyrr en styrjöldinni
var lokið. Það var um vorið
1919 þegar friðarsamningarnir
stóðu yfir í París og sigurvíman
var ekki enn runnin af Eng-
landi. Svo mjög voru verkefni
styrjaldarinnar knýjandi, svo
umfangsmikil yoru þau og svo
yfirgnæfandi liinar miklu or-
ustur í Frakklandi, að eg hafði
aðeins óljósa liugmynd um þann
þátt sem uppreist Araba ótti í
herferð Allenbys á hendur
Tyrkjum. Um þetta leyti sagði
einhver við mig: „Þú ættir að
hitta þenna merkilega unga
mann. Afrek lians verður skráð
í sögunni“. Þetta varð til þess að
hann snæddi með mér hádegis-
verð. Um þetta leyti, hvort sem
hann var í London eða París,
var hann klæddur búningi Ar-
aba til þess að gefa til kynna
fylgi sitt við Feisaf kojaung og
málefni Araba, sem þá stóð
hörð barátta um. Við töluðum
um daginn og veginn en ein-
T. E. Lawrence varö heimsfrægur í styrjöldinni 19lí
—18 fyrir það að sameina Araba til liðveislu við Breta.
Afrek hans liefir verið kallað mesta æfintýri 20. ald-
arinnar. Bandamenn höfðu lofað Aröbum ýmsum fríð-
indum fyrir liðveisluna, en efndirnar urðu ekki þær
sem Lawrence liafði búist við. Þessi grein Churchills,
—- sem er nokkuð stytt — fjallar um kynni hans af Lawr-
ence eftir að ófriðnum lauk. Ein besta bók, sem rituð
hefir verið um Lawrence er eftir Lowell Thomas og týs-
ir æfintýri hans í Arabíu, enda var höfundurinn þar sjón-
arvottur. Bókin er nýkomin út í íslenskri þýðingu
La^rence oíursti
hver sem nærstaddur var, gerði
það af hrekk, að segja sögu af
framkomu Lawrence á kon-
ungsfundi nokkrum vikum áð-
ur.
Mér skildist að hann hefði
neitað að taka á móti heiðurs-
merki, sem konungur ætlaði að
sæma hann við opinbera athöfn.
Eg var hermálaráðherra, svo eg
lét strax þau orð falla að þessi
framkoma væri mjög óviðeig-
andi, óréttmæt gagnvart kon-
ungi og afar óvirðuleg gagnvart
honpm sem þjóðhöfðingja.
Hver og einn hefir rétt til að
neita heiðuremerkjum og titl-
um, öllum er heimilt að skýra
frá þeim ástæðum er liggja til
grundvallar slíkri neitun, en að
nota tækifærið þegar konungur
var að sinna skyldum sínum
sem þjóðhöfðingi, væri stórlega
vitavert. Sökum þess að Law-
rence var gestur minn gat eg
ekki sagt meira, en vegna stöðu
minnar gat eg heldur ekki sagt
minna.
Það er skamt síðan eg frétti
hið sanna í málinu. Neitunin
átti sér stað, en ekki við opin-
hera athöfn. Konungur tók á
inóti Lawrence 30. október
(1918) til viðtals. Hans hátign
álpit að þetta tækifæri væri
heppilegt til að afhenda honum
heiðursmerki sem þegar höfðu
verið ákveðin. Um leið og kon-
ungur ætlaði að afhenda lion-
um heiðursmerkin, bað Law-
rence um leyfi til a¥i mega hafna
þeim. Að.rir en konungur og
Lawrence voru ekki viðstaddir.
Lawrence gerði enga tilraun
til að draga úr þvi sem eg sagði
eða afsaka sig. Hann tók ofaní-
gjpfinni brosandi. Hann kvaðst
engin önnur ráð hafa haft til
þess að vekja athygli æðstu em-
bættismanna rikisins á þvi að
þjóðarheiður Breta væri í veði
ef Arabar fengi ekki réttláta
lausn sinna mála. Hann sagði
að það yrði ógleymanlegur
blettur i sögu vorri ef Frökkum
væri fengin í hendur yfirráð í
Sýrlandi.
Eg verð að viðurkenna, að
samtal þetta vakti hjá mér
löngun til að kjmnast því sem
raunverulega liafði gerst í þeim
ófriði sem háður var í eyði-
mörkum Arabíu, og mér varð
ljósara en áður hvaða tilfinn-
ingar ólguðu í brjóstum Araba.
Eg bað um skýrslur og athugaði
þær. Eg talaði við forsætisráð-
herrann. Um þetta. Hann sagði
að Frakkar ætluðu sér að fá
Sýrland og stjórna því frá Dam-
askus. Ekkert gæti þokað þeim
frá þeirri fyrirætlun.
Eg sá Lawrence i París nokkr-
um vikum siðar. Hann var
klæddur sem Arabi og hinn
sterki* höfðingssvipur hans
naut sín til fullnustu. Hin alvar-
lega framlcoma hans, hinar
meitluðu skoðanir hans, víð-
feðmi og viturleiki samræðu
lians, alt sýndist vaxa óvenju-
lega vegna hins glæsilega ara-
biska höfuðbúnaðar. Sveipaður
hinum viðu klæðum, naut sín
til fullnustu göfugmannlegur
svipur hans, fagrar varir og eld-
snör augu. Hann sýndist það
sem hann var — einn mesti
stórhöfðingi frá náttúrunnar
hendi. I þetta skifti kom okkur
betur saman og mér fór að
verða ljós krafturhansog'mann-
dómur sem eg hefi síðan ekki
gleymt. Hvort sem hann síðar