Vísir Sunnudagsblað - 08.12.1940, Blaðsíða 3

I
VlSIR SUNNUDAGSBLAÐ
3
Fjallganga á
EFTIR
THEÓDÓR DANÍELSSON.
Mývatnsöræfum
A NámaskarSi
Ljósm.: Hall-
dóra GuS-
mundsdóttir.
Á þeim byltinga tímum, sem
nú geisa yfir heiminn, þegar'
loftið er mettað af fregnum
blósúthellingar og böls, á tím-
um ‘raforku og yfirleitt þess,
sem kallað hefir verið menn-
ing, þegar heyra má á öldum
ljósvakans kvalastunur þjáðra
vesalinga hinsvegar af hnettin-
um, þá finnst mér heimur sá,
er við lifum í vera orðinn of
smár. Eg þrái einveru og frið.
Eg óska mér þá stundum, inn
1 heim þagnarinnar, burt frá
menningunni, þangað sem eg
get einn og ótruflaður nolið
friðar hinnar tilkomumiklu ó-
snortnu náttúru, þangað, sem
mannvitið hefir ekki náð að
hefta í viðjar móður jörð, sér
og sínum til framdráttar. Þá er
liolt að eiga sér fósturjörð út
á hjara lieims, og vita,»að inn á
öræfum Islands er þennan frið
að finna. Vegna þess, að eg
liygg, að einhverjir muni hugstl
eittlivað svipað og eg og fyndu
sér fró í þvi að láta hugann um
stund hvíla inni í heimi þagn-
arinnar, hef eg tekið mér fyrir
hendur að draga úr djúpi
minninganna og færa í lelur
frásögn af einni öræfaferð. Það
var að vísu engin skemliferð í
þess orðs éenjulegu merkingu,
heldur aðeins norðlensk vor-
ganga inn að hjartarótum
landsins, en þrált fyrir vöku og
erfiði, vaka þó áhrif og minn-
ing þeirrar farár, sem miðnæl-
ursól á í hugarheimi minum.
Það er siður í Mývatnssveil
að sleppa geldfé á fjöll á vorin,
og eins og gefur að skilja, verð-
ur þá að smala ])ví aftur sanian
til að ná því úr ull, Svæði það
er umræddar göngur voru gerð-
ar á, liggur alllangl fyrir aust-
an b'yggðina, líklega 6—8 klst.
lestagang, og takmarkast að
austan af Jökulsá á Fjöllum, en
að vestan af Nýjahrauni og er
umrætt leitarsvæði þar á inilli
og nær langt suður í óbyggðir.
Leitarsvæði þetta heitir „Vegg-
ir“, og er það réttnefni, þvi að
vestan er Nýjahraun, ófærl
hverri skepnu áreiðanlega
illfært gangandi manni. Það er
apalhraun, algerlega ógróið
og svo brunnið, að það molnar
og marrar undir fæti, hvar sem
stígið er. Það er yfir að ]íta
einna likast úthafi, þegar ber-
serksgangur hefir runnið á Ægi
karl, að öðru en því, að það er
svart á lit, að minnsta kosti til
að sjá.
Að austan takmarkast svo
svæði þetta af móður Dettifoss
gamla (þ. e. Jökulsá á fjöllum)
og þýðir livörki mönnum né
skepnum að etja kappi við
hana, nema á ferju eða ís. Leit-
arsvæðið er geisistórt, víðast
livar gróðurlausar auðnir, en þó
eru hér og hvar graseyjar íþessu
sandhafi, mólendi með valllend-
isgróðri og svæði með mel-
hnausum. Melurinn er svo sem
kunnugt er, mjög kraftmikil
jurt og harðger og eru flestar
skepnur mjög sólgnar í hana.
Við fyrstu sýn virðist manni
sem hér séu auðnir einar, en
manni lærist brátt, að liér er
einmitt hið ákjósanlegasta beiti-
land. Hér liður sauðkindinni
vel, hér er hún frjáls og óháð
öllu nema sínum eigin dutlung-
um.
Það er lagt af stað úr bvgð
snemma morguns. Við erum
víst 12 saman, allir vel ríðandi
og flestir með tvo til reiðar,
hundur fylgir hverjum manni.
Við erum vel nestaðir og reið-
uin með okkur hey handa liest-
unum, því búist er við að
livergi sé kominn gróður handa
þeim.
Foringinn lieitir Pétur, full-
tíða maður, þéttur á velli og
öruggur foringi. Hann er þaul-
vanur fjallamaður og kann
ýmsar fjallasögur, sem hann
skemtir með. — Pétur ríður
skjóttum eða öllu heldur skjöld-
óttum eða skrápóttum hesti,
sem Glæsir lieitir, ekki miklum
á að sjá, en líklega seigum, því
liann er einhestis; mig minnir
sá cini i hópnum, cn ekki gafst
Glæsir upp.
Er nú haldið af stað og farið
hægt í fvrstu, því bæði er leiðin
löng og því ekki vert að mæða
bestana, og hinsvegar er vegur-
inn fremur ógreiður, yfir
hraun að fara, þar lil komið er
að lágum fjallgarði, er Náma-
skarð heitir. Þegar haldið er
upp brekkuna dregst athygli
manns að ódaun miklum, er
leggur á móti manni, en skýr-
íngin á því fyrirþrigðj er nær-
tæk, þvi þegar upp á brúnina
er komið, fer maður að verða
var við smágígi, sem rýkur upp
úr. Við nanari athugun reynast
þetta vera brennisteinshverir;
við erum sem sagt komnir að
brennisteinsnámum. Hér var
brennisteinn unninn fyrir all-
löngu, og það mun vera á þess-
um slóðum, sem brennisteins-
vinsla er hafin á ný.
Við nemum ekki staðar til
þess að virða þessi náttúrufyrir-
brigði fyrir okkur, enda hafa
víst flestir farið hér um áður,
nema eg. Og allir vilja áreiðan-
lega komast sem fyrst burt frá
ódauninum.
Af Námaskarði opuast mikið
og vítt útsýni. Ef horft er til
baka sést yfir alla hina töfrandi
Mývatnssveit, með spegilgljá-
andi vatninu, skrúðgrænum
flæðiengjum, braunum og hin-
um einkennilega fjalla og heiða-
bring. En nú er ferðinni heitið
burl úr bygðinni, i faðm öræf-
anna, og þá borfir enginn til
baka.
Framundan blasa nú við ör-
æfin. Austurfjöll heitir það einii
nafni, en að nefna það fjöll, fell-
ur ekki i kram Breiðfirðingsins,
hann á þvi að venjast, að fjöllin
líti öðru vísi út. Framundan er,
fljótt á litið, ein samfeld víð-
áttumikil háslétta; fjallahring-
urinn, sem. umlykur Mývatns-
sveitina, er nú lagður að baki.
Ferðinni er nú haldið áfram
austur af Námaskarði. Þegar
kemur niður af því, verðum við
fyrir óvæntum fundi. Þarna
eru komnir nokkrir Þjóðverjar
með eínbverjar vítisvélar, sem
þó við nánari athugun reynist
vei’a dauðmeinlaus kvikmynda-
vél. Það er ekki að orðlengja
það, við erum nauðugir viljugir
kvikmyndaðir þarna, eins og við
komum fyrir af skepnunni .
Og mér er sem eg sjái þá
kvikmynd, þennan sundurleita
hóp manna, hesta og hunda-, á-
samt farangri, sem bæði er
reiddur fyrir aftan sig og svo
bundinn á bakið, t. d. er einn
með bæði primus og kjetil á
bakinu! Yið urðum svo að síð-
ustu að hleypa hestunum, en nú
voru þeir eins misjafnir og þeir
voru margir, sumir latir, aðr-
ir viljugir, en enginn lcnapanna
vildi siðastur verða, hvað sem
reiðskjótanum leið. og var þvi
neytt allra bragða til að hvetja
gæðingana. En hræddur er eg
um, að sumir hafi barið fóta-
stokkinn nokkuð óþyrmilega,
og efast get eg urn að þeir, sem
myndina kunjna að sjá, lífist
íslenskir reiðmenn. beint ridd-
aralegir á hestbaki, ef dæma
skal eftir henni.
En hvað sem þvi líður, þá
varð þó þetta atvik til þess að
hleypa gáska í mannskapinn,
þó glatt væri fyrir. Yoru nú
dregnar upp myndir af útliti
livers um sig, á meðan á mynda-
tökunni stóð, en ekki vil eg á-
byrgjast, að þær myndir hafi
allar verið sannlcikanum sam-
kvæmar.
Ferðinni var svo haldið áfram
og loks staðnæmst á svokölluðu
Eystraseli. Þar er graslendi tals-
vert og svo lækur. Er þetta þvi
tilvalinn áningarstaður, en þó
dálítið úr leið. Þarna hefir ein-
hvern tima verið sumarsel frá
Reykjahlíð, og minnir mig að
þar sjái fyrir einhverjum tóft-
arbrotum. Þarna yay sprett af