Vísir Sunnudagsblað - 05.01.1941, Blaðsíða 1

1941
Sunnudaginn 5. janúar
1. blað
(fPRtfF. tilIBBB. )
\Oltlii n l \I JÖBIMD
HVMDADACiAKOMUMCi
Dansleikur í Reykjavík 6. ágúst 1809.
Jörundur hundadagakonungur er aS dansa vi'S stúlku, en hún rek-
ur sig upp í ljósahjálminn, svo höfuöfat hennar krækist í hann og
fer af henni; er þá drósin sköllótt eftir, en Jörundur stendur á miöju
gólfi skellihlæjandi og bendir á höfuðbúnaöinn, þar sem hann hang-
ir á hjálminum.
(Eftirfarandi frásögn af Jör-
undi hundadagakonungi er tek-
in upp úr endurminningum
Hans Birch Dahlerups barúns
og sjóliðsforingja og segir frá
viðkynningu hans af Jörundi á-
samt ýmsu um hann, sem ekki
er sagt frá annarsstaðar en þar,
og ekki hefir verið kunnugt hér
hingað til, en er nógu fróðlegt.
Dahlerup þessi barún var
fæddur skamt fyrir utan Kaup-
mannahöfn 1790; gerðist liann
1806, 16 ára gamall, for-
ingi í sjóliði Dana og tók eftir
])að þátt í ófriðnum, sem Danir
rattu í við Breta, uns honum lauk
1813. Á þeim árum var liann
þrisvar herfangi á Bretlandi á
árunum 1808, 1810 og 1813. Að
ófriðnum loknum hafði Dahle-
rup eðlilegan framgang í sjóliði
Dana, en réðst 1849 í þjónustu
Austurríkis, til þess að koma
skipulagi á flotamálin þar, og
varð hann þá þegar aðmíráll í
flota Austruríkismanna. Þeirri
stöðu hélt hann til 1851, er hann
sneri aftur til Danmerkur og
dvaldist þar embættislaus, uns
hann á ný gekk á mála í sjóliði
Austurríkis 1861. Þar starfaði
liann í síðara skiftið til 1865, en
settist eftir það í helgan stein í
Danmörku. Hann lést 1872.
Meðan hann var á mála hjá
Austurríkismönnum, átti hann
mikinn hlut í töku Feneyjaborg-
ar, og var hann af þeim orsök-
um tekinn í tölu austurrískra
aðalsmanna með bárúnsnafni.
Ilann hefir ritað endurminn-
ingar sínar, og hafa þær verið
prentaðar i Kaupmannahöfn
1908 með heitinu „Mit Livs Be-
givenheder“, en þó*ná þær ekki
lengra en fram til 1848; liitt
iiggur enn óprentað i handriti.
Þcgar Dahlerup var fangaður
af Englendingum 1810, var
liann fvrst hafður i lialdi á
gömlu spönsku orrustuskipi,
sem hét „Bahama“ og lá á höfn-
inni i Chatham, smábæ við
Medwayfljótið, skamt frá Tems.
ármynni, en síðan var honum,
gegn drengskaparorði, leyft að
liafast við frjáls í smábænum
Reading, sem liggur í Berkshire,
svo sem núðja vega milli Ox-
ford og Aldershot.
1 þessari dvöl sinni á Eng-
landi kyntist hann Jörundi, og
fer hér á eftir frásögn hans á
því, en þó er slept frásögninni
af íslensku byltingunni, því
béeði er hún ekki allskostar rétt,
enda svo fljótt yfir sögu farið, að
á því er ekkert að græða.)
.... Eg og skipverjar mínir
vorum nú fluttir á htlum knerri
úr freigátunni, sem hafði flutt
okkur til Englands, upp eftir
Medwayánni til Chatham, og
vorum við ])ar látnir fara um
borð í gamalt spænskt orrustu-
skip, „Bahama“, sem nú var haft
undir fanga. Þar varð eg að haf-
ast við hálfsmánaðar tíma eða
svo, meðan skrifað var til Lund-
úna eftir pössum o. fl.
Þar eð fór mjög svipað um
mig þarna eins og gerði, þegar
eg var þar í þriðja og síðasta
sinn sem lierfangi, ætla eg að
sleppa að lýsa því, þar til þar
að kemur. Eg vil þó geta þess
eins, að þar sá eg fyrst mann
einn, er eg síðar hafði nánari
mök við, en það var hinn svo
kallaði „Islandskonungur“, og
var hann bróðir hins kunna úr-
smiðs Urhans Júrgensens.
Hann hafði stjórnað víkinga-
skipi, Niels .Tuel, með brigggerð,
sem gert var út af verslunar-
húsi í Kaupmannahöfn. Eftir
lýsingu að dæma hefir skip
þetta verið mesti óskapnaður.
Það var venjulegt kaupfar, en á
miðþiljum hafði verið komið
fyrir fallbyssum og liöggvin
vigskörð í kinnunginn. Sagt var,
að svo væri lágt á milli þilja, að
áhöfnin yrði að liggja á hnján-
um, þegar verið væri að þjóna
fallstykkjunum. Þau voru bæði
of þung og of mörg í skipið. Á-
höfnin var eins og á venjulegu
herskipi, eins og menn sjá á því,
að hún var um 100 manns, og
þessu gerviherskipi var komið
undir stjórn manns, sem eg veit
ekki til að hafi nokkurn tíma
verið stýrimaður, hvað þá lield-
ur stjórnað skipi.
Að því er liann sjálfur sagði,
liafði hann farið úr Efterslægts-
skólanum1) þrettán eða fjórtán
ára gamall og ráðið sig í skip-
rúm á enskum koladalli, en síð-
an hafði hann altaf verið í för-
um með enskum skipum, og
meðal annars brotið skip sitt í
suðurhöfum og orðið að liafast
við árstíma á kóralrifi. Þegar
lionum hafði verið bjargað það-
an, liafði hann verið með ensk-
^1) LærSur skóli í Kaupmanna-
höfn, sem var í einstakra manna
eigu, og enn er við líði. Þótti hann
og þykir í fremstu skóla röS.
um herskipum, en aldrei heyrði
eg neina samfelda frásögn eða
nefnt neitt einstakt atvik, sem
hægt væri að ráða af, að hann
hefði verið annað en óbrotinn
háseti, eða hvar hann liefði ver-
ið, áður en honum skaut upp í
Kaupmannahöfn skömmu fyrir
áfallið árið 1807.1 Þá er talið,
að hann liafi brotið upp á þvi
við nokkur verslunarhús þar,
að þau skyldu gera út skip til
suðurhafsferða undir stjóm
lians, og liafi hann í þeim er-
indagerðum meira að segja leit.
að til ráðherranna Schimmel-
manns greifa, Bernstorffs2) og
fleiri.
Ekki vantaði hann frekjuna
og talandann. En eg hlýt að játa
J) Hér er átt við árás Breta á
Kaupmannahöfn 1807, undir stjórn
Nelsons, sem skaut á borgina í
ágúst, óg kveikti í henni, en hafði
síöan flota Dana á burt.
2) Schimmelmann greifi var um
þessar mundir fjármála- og versl-
unarmálaráðherra. en Bernstorff
utanríkisráðherra Dana.