Vísir Sunnudagsblað - 12.01.1941, Blaðsíða 4

<
4 VlSIR SUNNUDAGSBLAÐ
Völlum, og konu lians, Þor-
bjargar Helgadóttur frá Gröf í
Víðidal. Eins og fyr greinir, var
jörðin í slæmu ástandi, meira
að segja í kalda koli. Var fljótt
liafist handa, bæjarhúsin rifin,
og viður sóttur á klökkum til
Skagastrandar, og bærinn end-
urhygður; stendur hann að
mestu enn. I peningshúsin varð
Björn að sækja viðinn á klökk-
um út í Nes, fulla 90 kílómetra,
þá eftir vegleysum. Túnið var
girt með grjótgarði og sléttað.
Á þessu sést, að aðstaðan var
erfið, en öllu var stjórnað með
gætni og festu, svo að ^fkoman
varð fyrirmynd.
Nú skulum við, lesari góð-
ur, lieimsækja — í anda — hús-
móðurina. Við komum neðan
fyrir túnið. Úti á hlaðinu sjáum
við konu á gangi. Hún er í fullu
meðallagi á hæð, beinvaxin og
fljót í öllum hreyfingum. Þetta
reynist húsfreyjan, þá orðin
roskin — fædd 1839 — en samt
virðist hún full af fjöri og lífs-
gleði. Við horfum yfir dahnn.
Útsýnin er dásamleg. Það er
töfraheimur, i hæfilegri fjar-
lægð frá niði fallvatnanna. Við
höfum gleymt okkur, en
lirökkvum við, er húsfreyjan
kallar að kaffið sé heitt. — Sam-
ræður vonu hinar fjörugustu;
sagði húsfreyja flest fólkið í
seli. Fanst okkur það myndi
erfitt yfir brattan fjallveg að
sækja. Eklci gerði húsfreyja
mikið úr þvi, það stælti kraft-
ana og kæmi dug í unga fólkið
að kynnast erfiðleikunum, enda
væri lífið fult af þeim, og til-
gangslaust að forðast þá. Það
væri heldur enginn sigur, ef
ekkert væri til að sigra. Þetta
sagði hún brosandi, og svo inni-
lega sannfærandi. Þarna er eg
lesari góður, búinn að sýna þér
einn þátt þjóðlífsins, eins og
hann var um síðastliðin alda-
mót, sýna þér hugsunarhátt
dalbúans, skoðun hans á mann-
lifinu, og hvernig mæðurnar
verkuðu á hugsanasvið barn-
amra, og hvert vegarnesti þeim
varð slíkur undirbúninguráleið-
inni gegnum lifið. Sást það á öllu
á Marðarnúpsheimilinu, að hús-
freyjunni var jafnsýnt um inn-
anbæjarstjórn og uppeldi barna
sinna: að skapa viðmót þeirra
og dug, er siðar kom fram á
liinum ýmsu sviðum1 mannlífs-
ins. AIIs voru börn þarna sex,
er komust til fullorðins ára, eitt
þeirra Guðmundur landlæknir.
Lengst af gegndi Þorbjörg
ljósmóðurstörfum í Vatnsdal,
af mannkærleika án launa, fórst
henni það svo úr hendi, að dal-
búar mintust þess á gullbrúð-
kaupsdegi þeirra hjóna í sept-
ember 1913. — Þorbjörg var ein
af þeim konum, er átti ítök í
öllum er hún kyntist og hélt
þeim til liinstu stundar. Mann
sinn misti hún i september 1927.
Var hún þá svo örvasa og elli-
móð, að liún gat ekki fylgt hon-
um til grafar. Hún dó 28. apríl
1929.
I nærfelt hálfa öld er eg
dvaldi í Vatnsdal minnist eg
sérstaklega tveggja daga, er
flest heimilin voru manlaus, en
það voru dagarnir, er þau Marð-
arnúpshjón voru til grafar bor-
in. Við fráfall þeirra hjóna er
brotið blað í sögu gamla höfuð-
bólsins. Það var siðar selt, og
allir afkomendur þeirra flultir
þaðan. En sögu Melagerðisins
var Iokið, hún var að eins einn
þáttur í sögu dalbúanna er lauk
á síðasta hluta 18. aldar.
III.
Lengra inni í dalnum að vest-
an, nær heiðinni, er Saurbær.
Þar bjuggu fyrir og um alda-
mót hjónin Jónas Jóelsson og
Elín Sigríður Benediktsdóttir*).
Mig langar til að sýna þér í anda
lesari góður, gamla vinkonu
mína, er um 10 ára skeið var ná-
granni minn, og sem benti mér á
svo ótal margt, er liin ærslafulla
æska festi þá ekki sjónar á. —
Það var vor, íslenskt dalavor.
Léttur blámi, hálf gagnsær,
hvílir yfir heiðinni og dylur
livað hinumegin býr. Það er
logn. Loftið er þrungið af
fuglaklið og niði fallvatnanna
sem eru í vexti. Við berjum. Til
dyra kemur grannvaxin kona,
lág vexti, glöð í viðmóti með
geislandi augu full af góðvilja.
Þessi kona er Elín Sigríður
Benediktsdóttir, fædd 1851.
Viðdvölin verður all löng. Sig-
ríður er glöð og létt í máli, því
að þá fyrir skömmu liafði liún
fengið Sunnanfara, sem farinn
var að flytja lcvæði Þorsteins
Erlingssonar. Opnuðu þau henni
í bjartara ljósi yfirsýn yfir kjör
einstaklinganna, dýranna, fugl-
anna og trúmálanna.
Við kveðjum hana og tjald
fortíðarinnar lokar fyrir inn-
sæið.
Sigríður var af góðu bergi
brotin í báðar ættir, eru báðir
ættbogamir alkunnir og verða
hér ekki raktir. Uppeldi og æfi-
kjör Sigríðar vora oft endur-
tekinn þáttur í lifi alþýðufólks
frá seinni hluta 19. aldar. Hún
liafði óvenjulegar gáfur og
næmleik, samvaxinn þrá á
*) Mjmd ekki fyrir hendi.
sannleikanum, en lífið hafði að
bjóða steina fyrir brauð, enga
mentun á uppvaxtarárum, ann-
að en einn 'vetrartíma, er hún
fékk tilsögn hjá síra Hjörleifi
Einarssyni, þá presti i Blöndals-
hólum. Með þetta vegarnesti
gekk hún út í lífið, lífið sem
hún lifði fyrir börnin sín og alla
er kyntust lienni, góðvilja henn-
ar og glöggsæi. Sigrí^ur las
mikið, oft með bókina i kelt-
unni, er hún vann eldhússtörfin.
Eiigan, hvorki karl né konu,
hefi eg þekt, sem liefir kunnað
annað eins af ýmsum alþýðu-
fróðleik, lausum vísum, kvæð-
um, jafnvel heijar rimur, fingra-
rim, gátur o. fl.
Eitt sinn minntist sr. Þorvald-
ur á Melstað á liana við mig.
Hafði hann eittlivað þekt til
hennar, sem eg spurði ekki um,
en ummæli lians voru þau, að
hún hefði betur átt heima ann-
arstaðar en við hlóðarsteininn.
Um síðastliðin aldamót leit
eg Sigríði í siðasta sinn heima í
Saurbæ*). Las hún þá fyrir
mig kvæðið „Bókin mín“ eftir
Þorstem Erlingsson, sem hún
*) Sigríður dó i Forsæludal
hjá Sigfúsi syni sínum 30. jan-
úar 1913.
liélt mikið upp á. Aldrei liafði eg
heyrt henni takast betur —
livað seinasta ljóðlínan túlkuð á
hennar tungu, lýsti ósegjanlegri
þrá eftir meira og bjartara ljósi.
Á einverustundum kemur
fyrir — jafnvel enn — að mér
finnst að eg heyri frá heimi
minninganna:
„Mig langar sá enginn lýgi
þar finni
sem lokar að síðustu bókinni
minni.“
Þorsteinn Konráðsson.
Þjónn (viS gest, sem situr úti
í horni) : HafiS þér beSiö um eitt-
hvaS ?
Gesturinn: Já, þaS geti þér reitt
ySur á! Eg baS um jarSarber og
rjóma. En sakir þess, aS langt er
um liSiS og önnur árstiS komin,
er líklega réttara, aS hafa þaS
kaffi og jólaköku.
— Er þaS satt, Gvendur, aS þú
sért trúlofaSur henni Veigu?
— Ekki neita eg þvi. ÞaS geng-
ur á mörgu núna í sláturtíSinm.
— HeilsaSu embættismanninum
með lotningu, kerling! Eg var kjör-
inn hundahreinsunarmaSur á fund-
inum í dag!
Það munu víst fáir trúa því, að stúlkan, sem sést hér á mynd-
inni, sé dóttir John Boles, ameríska kvikmyndaleikarans. En
þetta er „ótrúlegt en satt“. Stúlkan heitir Marceline, er 17 ára, og
ætlar sér að feta í fótspor föður síns.