Vísir Sunnudagsblað - 19.01.1941, Síða 1

#
1941
Sunnudaginn 19. janúar
3. blaö
QubyrimAwi
(fji iðjójnsjcm:
Hann fer á víð og dreif —
hugur þess manns, sem hefir
þó fyrir sig að bera innri augu.
Ef svo fer, að miskviðir verða
í þessu máli minu, færi eg fram
þá vörn, að eg sé eigi til að
skrifa nema með gleraugum,
sem svo eru gerð, að annað
gleraugað gerir mig nærsýnan
en hitt fjarskygnan. Þess vegna
verð eg í aðra röndina með því
marki brenndur, að viðfangs-
efnin hillir, en á hinn hóginn
lít eg smám augum á sumt, sem
öðrum þykir mikilvægt. Hver
og einn verður að koma til dyr-
anna eiris og liann er klæddur,
eða gleraugum búinn. Og læt
eg þessar afsakanir gilda.
Eg byrja þá á Sölva Helga-
syni.
Tveir merkishöfundar hafa
nú lilaðið undir Sölva með 1000
blaðsiðum papjiírsins, og er
Sölvi með þvi móti orðinn
þeirrar náðar aðnjótandi, sem
eyjarnar bera frá borði, þær
sem hillir svo, að þær eru heit-
meyjar loftkastala. Bólu-
Hjálmar afgreiddi Sölva með
ódýrara hætti — einni f jögurra
lína vísu, og mun hann hafa
ritað hana með krít á óheflaða
rúmbrík, pappírslaus þá, sem
oftar. Þess vegna segi eg nú —
með Þorlialli biskupi: „Eg sé
eftir pappírnum.“ En vísa
Hjálmars var og er enn ódýr.
En hún mun þó seint fyrnast
eða aldrei, af því að hennar
sannleikur hittir naglann á höf-
uðið eða liitti markið með ör,
sem ekki kunni að geiga á flug-
inu:
Heimspekingur hér kom einn
í húsgangs ldæðum,
með gleraugu liann gekk á
skíðum,
gæfuleijsið féll að síðum.
Þessi dæmalausa lýsing, eink-
anlega sú, sém felst í síðustu
Ijóðlínunni, gerir grein fyrir
því, að Sölvi liafi verið smið-
ur sinnar (ó)gæfu. Þarna vant-
ar þó Júllu í bakpoka Sölva,
til þess að lýsingin sé fullkom-
Á VIÐ OG DREIF.
in. Formáli Daviðs að skáldsög
unni um þennan heimspeking,
er að vísu listaverk. En Hjálm-
ar hefir með einni ör hitt þann-
ig í markið, miðdepil þess, að
eigi verður á betra kosið.
Ekki vex vegur lieimspekings-
ins við það, að bera á bakinu
um refilstiguna kvenkyns-hálf-
vita, sem er frilla hans. Mér
virðist sem merkilegar skáld-
gáfur taki niður fyrir sig og
kasti verðmætum á glæ, þegar
30.000 króna eða þar um bil er,
„kostað upp á“ Sölva, það er,
skoðað frá skynseminnar sjón-
arhól, varliugavert að stinga
sneiðar bjargálna bændum fyr-
ir það að taka umrenningum
dræmt. Bændur í landi voru
hafa orðið sjálfbjarga með
einu móti: harðri æfilangi’i
vinnu og þrautseigri sparsemi.
St. G. þekkir vel að búskapur-
inner: „Nurl á landi“. Þar ber-
ast al dr ei höpp upp í hend-
ur. —
Flækingar þjóðar vorrar
voru allir í augum iðjubænda
landeyður. Þjóð vor hefir lif-
að gegnum ótal hörmungar
fyrir lilstilli ráðdeildarbænda.
En húsgangsmennirnir rýrðu
möguleikana til þess að þjóðin
gæti tórt — svo ekki sé fast-
ara að orði kveðið.
Gáfuðu flakkararnir verða
ekki varðir með þeirri rök-
semd, að sérgáfur þeirra liafi
verið þess valdandi, að þeir
gátu ekki sætt sig við algenga
vinnu. Margir sérgáfumenn
liafa orðið að hrjóta odd af of-
læti sínu með iðjuhöndum:
Stærðfræðingurinn i Þórorms-
tungu var bóndi og vann með
hörðum höndum. Bólu-Hjálm-
ar tók einyrkja búskap fram
yfir flakk — og var hann eitt
hið mesta og sérkennilegasta
skáld, sem ísland hefir alið —
eða svelt —. Svo mætti lengi
telja. Sölvi, Níels slcáldi, Helgi
fróði og allir hinir gátu unnið
eigi siður — likamlega vinnu
— en Jón í Þórormstungu og
Hjálmar, og þvi fremur, sem
þeir voru eigi nema annarar
handar menn stærðfræðingsins
og skáldsins. Vesalings „gáfna-
flækingarnir“, sem Matthias
nefndi svo, eru betur geymdir
undir mosanum en i bókmennt-
unum. „Gæfuleysið féll þeim
að síðum“ fyrst og fremst
vegna þess, að þeir vildu ckki
leggja á sig olc áreynslunnar.
En allir menn verða „þann
djöful að draga“, sem orðið
geta menn með mönnum,
hvaða fótfestu, sem þeir kjósa,
vilja eða sætta sig við.
*
Merkilegasta efni, sem borið
hefir á góma i ú'tvarpinu langa-
Iengi, er að mínu viti frásögn,
sem Sigurður Einarsson las
upp úr Rauðskinnu síra Jóns
Thorarensens, um Kristján for-
mann í Kotvogi — vinnumann
— formann — sem var mikil-
menni, hjá bónda, sem var
mikilmenni, og áður þjóðkunn-
ur. Kristján þessi var formað-
ur í hálfa öld, allsendis sjálf-
lærður (ef til vill ólæs) í sjó-
mannafræði, aflasæll, misti
aldrei mann eða skip, speking-
ur að viti, veðurglöggur, fríður
sýnum og forvitri. Sagan er
jafnvel orðuð sem efniviður-
inn var góður. Eg sat lengi
hugsi, eftir að sagan var sögð,
og hugsaði margt, m.a. á þessa
leið:
Því eru svona menn aldauða
nú —- stórmenni slik sem Ketill
í Kotvogi og Kristján formað-
ur, menn sem menntunin hlóð
ekki meira undir en það, að
varla lærðu að stafa né draga
til stafs. Þó urðu þeir mikils-
liáttar menn í sjón og raun,
hetjur og hugumstórir. Eða er
því til að dreifa, að þeir sé
margfaldaðir í frásögninni —
látnir hilla í blámóðu fjarsk-
ans?
★
Grimur á Bessastöðum kveð-
ur:
Undir liðið afrek hillir,
oft það mönnum sjónir villir.
Jóhann Sigurjónsson endur-
segir þetta sama i Fjalla-Ey-
vindi, vængjar liugsun Gríms
með bláum fjöðrum, ef svo
mætti að orði kveða:
„Fjarlægðin gerir fjöllin blá
og mennina mikla.“
Sigurður Nordal skákar sjálf-
um sér og Jóhanni undir lög-
mál bláa fjarskans i athyglis-
verðri ritgerð nýlega, sem tíma-
rit Máls og menningar flytur.
Hann setur m. a. fram þá liugs-
un eða skoðun, að Jóhann hafi
fengið Ijóðagerðargáfu i vöggu-
gjöf, fremur en hæfileik til
sjónleikagerðar.
Mér er kunnugt um, að Jó-
hann reyndi leikritagerð á
barnsaldri, áður en hann
reyndi ljóðagerð. Á þeim tima
kunni hann enga grein á höf-
uðstöfum né stuðlasetning. En
þann föðurarf hafði Egill
Skallagrímsson á liraðbergi
fjögurra vetra að aldri. En Jó-
hann var kominn á 10. eða 12.
ár, þegar liann nam á Laxa-
mýri að vinnumanni þar, vís-
indi ljóðagerðar. Krókur skáld-
gáfu Jólianns bejrgðist allra
fyrst að leikritasmíð. Og þar
með er það nokkuirn veginn
vist, að hann var fyrst og
fremst leikritaskáld.
En Jóhann hefði aldrei orð-
ið leikritaskáld, ef setið hefði
alla æfi á heimahögum eða
lilotið erfiðisvinnu-hlutskipti
Bólu-Hjálmars, St. G. St. eða
annara skáld-bænda. Og það
er vafamál, livort hann hefði
orðið ljóðskáld í þeirra sporum
staddur. Jóhann hefir að vísu
gert 2 eða þrjú smákvæði, sem
eru perlur — á þroskaárum
sínum. En erfðagáfa lians í
þeirri grein var eigi ríflegri en
svo, að á skólaárum (tvítugs-
aldri) kvað hann bláþunna
góðtemplarasöngva, sem lesa