Vísir Sunnudagsblað - 16.02.1941, Blaðsíða 5

VÍSIR SUNNUDAGSBLAÐ
5
Bendir og ítalska orðtækið:
„Bella la vita, brutta la morta!“
Fagurt er lífið, ljótur dauðinn;
til þess, að svo sé. (Er þar vafa-
laust að einhverju leyti að finna
ástæðuna fyrir því, hve ítalir
virðast tregir til að fórna hinu
„fagra lífi“ fyrir málstað
Mússólinis). Vera má að Frökk-
um finnist dauðinn fegurri en
lífið. — Því víst er um það, að
þeir deyja glaðir og fúslega ef
þörfin krefst þess — eins og
Grikkir.“
Blaðamennirnir liöfðu orðið að
fara úr járnbrautarlestinni á
Bar-le-Duc stöðinni, en þar
blöstu við brotnar rúður og rof-
in þök. Þessi járnbrautarstöð
sem bafði orðið hin síðasta svo
mörg þúsund franskra ber-
manna. Þar sáu þeir timbur-
skúrinn, þar sem heimferðar-
leyfisbréfin voru árituð. —
Heimferðarleyfið, með þeim
unaði og livíld, sem það veilti
hinum franska hermanni. Frá
Bar-le-Duc-stöðinni urðu þeir
að fara i bifi'eið til Verdun, eftir
sundui’gröfnum og illfæi-um
vegum, því eftir að járnbraut-
arkerfið milli þessara staða var
orðið eyðilagt, óku hvorki meira
né minna en 3000 bifreiðar fram
og til baka eftir þessum vegi
á bverjum sólai’hring í mai’ga
mánuði. Um þennan veg, sem
Frakkar kölluðu „Via Saci-a“,
veginn lielga, voru á viku bverri
fluttir 90 þúsund hermenn og
50 þúsund smálestir af ber-
gögnum, skotfærum og matvæl-
um, 66 franskar lierdeildir (Di-
visioner) urðu að fara þessa
leið — þennan lielveg. Einungis
á þann bátt var auðið að vei'ja
Verdun.
Er blaðamennirnir óku fram-
iijá Saint-Mihiel, barst í tal bin
lietjulega barátla Bandai’íkja-
liersveitanna, sem böi’ðust þar,
og einnig minntust þeir á skop-
teikninguna frægu, eftir Reá-
maker, þar sem Vilbjélmur
keisai’i er látinn standa og
spyi’ja sjálfan sig: „Hvernig
hafá allar þessar hersveitir
komizt yfir Atlantsliafið?“ —
Þá svarar rödd: „Þær komu
með Lusitaníu!“ — En eins og
kunnugt er, sökklu Þjóðverjar
hafskipinu Lusitania 7. mai
1915. Vakti sá verknaður ó-
bemju grernju i Bandaríkjun-
um ,og mun liafa átt nokkurn
þátt i þvi, að Bandaríkin sögðu
Þjóðverjum sti’íð á bendur 4.
apríl 1917. Þö hinn ótakmark-
aði kafbátahernaður Þjóðverja
bafi vei’ið látinn beita ástæðan
fyrir því.
Fremst i „Dagbólc Raynal
majórs“ eru nokkur drög að
æfisögu lxans. Hann fæddist i
Bordeaux 6. marz 1867, og var
af gamalkunnu hermannabergi
brotinn; faðir lians liafði tekið
þátt í styrjöldum með Napole-
on 3. 1891 gengur Raynal í
franska Afríkuherinn, þennan
stranga liermennsku og lífs-
reynslu skóla, og þokast upp á
við til meiri og hærri metorða.
Hann tekur þátt í Mame-orust-
unni frægu, sæi’ist þar litillega,
er brátt aflur á vigvellinum,
fær sprengjubrol í lærið, en vill
ekki láta bugast, og er í fjóra
mánuði á vígvellinum nxeð
bráðabirgða umbúðir, en getur
að síðustu ekki lengur gengið,
liggur hann þá í nokkura mán-
uði á sjúkrahúsi, fær allgóðan
bata, fer enn á ný til vígstöðv-
anna, en er hann hafði vei’ið
þar í þrjá' daga, fær liann kúlu
í gegnum nárann og aðra sem
brýtur * mjaðmarbeinið. Eftir
langa sjúkrahúslegu kemur
hann til vígstöðvanna í maí
1916. Sóknin í Verdun er í al-
gleymingi. Rajmal sældr um
fasta stöðu, þar sem hann á örð-
ugt um gang. Honum er falin
yfirstjórnin í víginu Vaux, sem
er eitt hinna 11 virkja í virkja-
röðinni við kastalaborgina Ver-
dun.
Er Raynal kom til Verdun,
höfðu Þjóðverjar náð víginu
Douaumont á sitt vald og voru
orusturnar geysi harðar. Það var
nóttina milli 23. og 24. maí, sem
Raýnal var falin yfirstjórn i
víginu Vaux, en örlög þess virt-
ust þá vera orðin nokkuð aug-
Ijós; fremsta víglína Þjóðverja
var ekki í meira en rúmlega 150
metra fjai’lægð, og var landslagi
þannig háttað, að þeir voru í
lægð, sem ekki var hægt að
skjóta til úr sjálfu virkinu.
Raynal varð þess fljótt áskynja,
að ástandið var ekki gott. Vii’kið
var meira og minna eyðilagt
eftir stórskotahríð Þjóðvei’ja,
fallbyssustálhlífarnar sundur-
skotnar og loftið í víginu því
nær óþolandi vegna rotnaðra
líka og skanis í virkisgröfun-
um. Skotfærabirgðirnar voru
fátæklegar og skotvopnin ónóg
og úr sér gengin. Nóttina milli
1. og 2. júní sendi Raynal boð
um hvers við þyrfti, en það kom
fyrir ekki, -— eftir 2. júní voru
þeir algerlega einangraðir. —
„Við hefðum getað,“ sagði
Raynal, „ritað yfir innganginn
að því víti, sem vii’kið átti eftir
að verða, þessi oi’ð Dantes: „Þið,
sem hér gangið inn, skiljið von-
ina eftir fyrir utan!“
Sá kafli i dagbók Raynals, er
fjallar um þessar orustur, lieit-
ir: „Vítisvikan“. — Hann segir
að engin oi’ð séu til sem fái lýst
ástandinu eins og það var. Stór-
skotahríðin var einhver sú
mesta, sem vitað er um í nokk-
urri orustu. Á nokkurra kíló-
metra langri víglínu liöfðu
Þjóðverjar á þriðja þúsund
fallbyssur, og meiri lilutann
nýjustu og beztu fallbyssur sem
þeir áttu. Landslagið gei’breytt-
ist, — björgin klofnuðu, hæð-
irnar rifust upp og byltust um,
og lægðirnar l'ylltust. Skógar-
lendur hverfa og mennirnir
myljast niður með svipuðum
hætti, og þegar húsfreyja er að
mylja tvíbökur í skál.
„Við erum í helvíti, við erum
fyrirdæmdir!“ — segja her-
mennirnir. — Tíu til tólf
klukkustundir samfleytt og
hvíldarlaust vei’ða þeir að lu'ekj-
ast um í þessu ódáðahrauni
sprengjugíganna; þeir geta ekki
lengur sofið eða matazt, — Jxeir
reyna að styrkja varnirnar lít-
ilsháttar með því að raða upp
líkum hinna föllnu, en þeir
hirða ekki lengur um að sækja
særða félaga og veita þeim
hjálp en biða dauðans með
kæruleysislegu kuldaglotti. —
Þvi nær allur franski herinn
varð að þola þessa ógnvekjandi
eldraun.
Það var að morgni dags hinn
2. júní, sem Þjóðverjar hófu úr-
slitaálilaupið á virkið Vaux. —
Alla nóttina hafði stórskota-
hríðin dunið látlaust, þúsund-
um sprengikúlna rigndi á
klukkustund liveri’i vfir virkið,
en rétt fyrir dögun þagnaði
slrothríðin skyndilega, og þá
bófst álilaupið, — áður en
Frakkar liöfðu áttað sig, höfðu
Þjóðverjar náð efri hluta virk-
isins, og leikui’inn barst niður í
neðanjarðargangana. Þar hefst
svo hin ákafasta orusta með
handspi-engjum, liríðskotabyss-
um og eldsprautum. Það eru allt
í einu orðnir tveir fyrii’liðar í
þessu eina og sarna virki, sem
leilast við af öllum mætti að
yfirvinna hvor annan. — Loftið
er óþolandi af svitaþef,
sprengjureyk og sviðalykt af
fötum og breiindu lioldi, lifandi
og dauðra inanna. Það var aug-
ljóst hvernig fara myndi þar
sem Frakkar voru einangraðir,
en Þjóðvei’jar geta bætt í skörð-
in hjá sér, en eigi að siður börð-
ust Fralckarnir af frábærri
hreysti.
Raynal segir að eitthvað það
skelfilegasta sem fyrir sig hafi
kornið hafi verið það, að honum
var tilkynnt að þeir væru orðnir
vatnslausir. Hann segir að allt í
einu liafi sér birzt sú ógnvekj-
andi sýn, að hermaður ryðst inn
til hans, særður og blóðugur,
með nakinn efri búkinn, nema
þar sem bann liafði Vafið lín-
dúk um sig til að stöðva blóð-
Myndin sýnir franskt þorp á vígstöSvunum, þar sem barist var í fyrrasumar — 25 árum eftir aö
þessar sömu þjóðii’, Frakkar og ÞjóSverjar, IxöfSu borizt þar á banaspjót.