Vísir Sunnudagsblað - 23.02.1941, Blaðsíða 1
1941
8. blaö
Sunnudaginn 23. febrúar
lll lllllllllllia 'I .JIIHUUMCTHCT——
w
Rithöfundurinn
Nig:urðiii> E^g^eræ.
Sigurður Eggerz.
I.
SigurSur Eggerz, bæjarfógeti
á Akurcj ri er löngu þjóSkunnur
stjórnmálamaSur og forystu-
maSur í baráttu þjóSar vorrar
fyrir fullu sjálfstæSi sínu. Hefir
iiann meS starfsemi sinni á þeim
vettvangi greypt nafn sitt stóru
letri í sögu hennar.
Hinsvegar er það ekki fyrr en
á allra síðustu árum, að hann
liefir haslað sér völl í íslenzkum
bókmenntum, þó aS vinpm hans
hafi lengi veiáð það kunnugt, að
liann er óvenjulega bókmennta-
hneigður maður og listrænn.
Þeim kom þessvegna eigi á ó-
vart, er fyrsta skáldrit lians —
liann liefir áður ritað margt um
þjóðmál — Sýnir, kom út á
Akureyri nær árslokum 1934,
litlu áður en höfundurinn varð
sextugur, því að hann er fædd-
ur 28. febrúar 1875, og átti því
65 rára afmæli s. 1. ár.
Hér var þvi ekki um neinn
nýgræðing að ræða, enda farast
Sigurði svo orð 1 eftirmála sín-
um að nefndri bók: „Ef einhver
skrifar um þessa bók, þá skal
hann ekki vera vægari í dómum
við mig fyrir það, að eg sé ný-
byrjandi, því stundir þær, sem
eg hefi varið til ritstarfa eru
orðnar margar. Hugurinn hefir
sótt svo fast í þá átt.“
1 bók þessari er brugðið upp
margskonar myndum i hundnu
máli og óbundnu, slegið á fjar-
skylda strengi mannlegra til-
finninga. Hér er bænarmálið
fagra „Alfaðir ræður“, sem fyrir
löngu síðan er orðið eign alþjóð-
ar undir tilkomumiklu lagi Sig-
valda Kaldalóns; einnig eru bér
smáljóð, sem bera því vitni, að
Sigurður kann strengjatök
ljóðahörpunnar íslenzku, t. d.
þessi orðhaga lýsing á Síðunni:
Tíguleg Siðan, tungl >Tir
lieiðum,
tindra stjörnur á hvelfinu bláa.
Skýin IyTtast í skínandibreiðum,
skilur ei augað dásemd þess háa.
Hugfanginn lít eg um byggðina
bjarta.
í blænum eg heyri mitl eigið
hjarta.“
Hér eru einnig sögur, ræðu-
kaflar, æfintýri og greinir
(essays), þrungnar að lieim-
spekilegri hugsun og sálfræði-
legum skilningi. Allstaðar talar
þar hinn skáldhneigði hugsjóna-
maður, sem kaldrífjuð og næð-
ingssöm stjórnmálabarátta hefir
gert skyggnari á liið sanna
manngildi, eflt lionum í brjósti
ást til alls, sem lifir, en vakið
honum jafnframt rótgróna and-
styggð á tómri yfirborðsfágun,
slikju fláttskaparins, drottnun-
argirni, hégóma og hverskonar
smásálarskap. Kennir þvi kald-
liæðni í þessum ritsmíðum lians.
Gott dæmi þess er greinin
„Heimska”, en þar kveðst höf-
undur hafa séð liana „ganga
með drottningarsvip í gegnum
vesalings litla höfuðstaðinn“, en
að algildi }>eirrar lýsingar hans
þarf vitanlega engum orðum að
eyða.
Oft er l>að þó fegurðin í ýms-
um myndum, sem Sigurði verð-
ur tíðræddast um, og svo er stíll
haus ljóðrænn, að margir kaflar
hókarinnar eru í rauninni ljóð
í óhundnu máli. Hugnæm og
gullfalleg er lýsingin „Húu“, á
dvöl í sjúkrahúsi; hnítmiðuð að
orðavali er greinin um Vík í
Mýrdal; jafn hefluð að máli, þó
Eftir RICHARl)
að í annari tóntegund sé, er sag-
an samúðarríka, „Fuglsunginn“,
sem endar á þessum raunspöku
orðum: „Hann naut aldrei
vængjanna sinna, litli fuglinn.
— Hann sá heldur aldrei stóra
Iífsdrauminn sinn deyja.“
Fer það mjög að vonum um
mann, sem gæddur er jafnmiklu
skáldlegu hugarflugi og Sigurð-
ur er og jafn djúpum skilningi,
að honum lætur mjög vel að
túlka líf skálda og annara list-
rænna manna. Keraur það fag-
urlega í ljós í eftirmælum lians
um Gunnar Egilson og um hans
gamla skólabróður og góðvin,
Jóhaim skáld Sigurjónsson.
Sama máli gegnir um hina
snjöllu ræðu við aflijúpun
minnisvarða Jónasar Hallgríms-
sonar. Mætti þannig lengi telja,
því að svo margt er atliyglis-
verðra og sérkennilegra mynda
í þessum „Sýnum“ skáldsins, þó
eigi sé þar alll jafn veigamikið.
Lífsskoðun lians, brennandi
hugsjóna- og fegurðarást, kem-
Ur eftirminnilega fram i þessum
orðum hans úr„Bókin um lífið“,
efnismikilli sögu og eggjandi til
hugsunar: „Ef þér ætlið að
skrifa bók um lifið, skrifið þá
ekki um smámennin, — maður
minnkar í samfélagi við þá.
Skrifið ekki um þá vondu —
maður getur glatað sjálfum sér
í samfélagi við þá. Grátið ekki
yfir vinunum, sem sviku yður,
— strikið þá út og gleymið
þeim. Skrifið um helgidóm
lifsins. Skrifið um fegurðina.
Skrifið um hugsjónir, sem skina
yfir hinu daglega striti. Teygið
armana eftir þeim, og þér mun-
uð stækka.“
í síðasta kafla bókarinnar er
ræða á dönsku til Georgs
Brandes og allmörg kvæði á
sama máli, orkt á síðustu árum
höfundar i Kaupmannaliöfn,eða
fyi-ir fullum 35 árum siðan.
BECK prófessor.
Kvæði þessi eru framúrskarandi
ljóðræn og myndrík; bera þau
frekar vitni um þá sterku ljóð-
æð, sem slær í brjósti skáldsins
og gefur þessari bók hans líf og
lit, og sinn sérstæða svip.
II.
Þremur árum síðar (1937)
koin Sigurður fram á ritliöfund-
arsviðið með leikritið: Það logar
yfir jöklinum, sjónleik í fjórum
þóttum; vakli þessi bók hans
talsverða athygli og hlaut að
öllu samanlögðu vinsamlega
dóma, enda var margt vel um
leikrit þetta.
Það fjallar aðallega um Auð-
rúnu söngmær og Árna Bjai'g-
mann jarðfræðing, gamla æsku-
vini, sem borist hafa sitt i hvora
áttina, en liittast nú að nýju. Er
söngkonan viðfræg orðin og
jarðfræðingurinn á hraðri leið
til frægðar fyrir rannsóknir sín-
ar inni á öræfum. Ganga mikl-
ar sögur um það, að hann hafi
fundið dýrmætt efni; og þetta
er það band, sem atburðir leilcs-
ins eru sérstaklega dregnir á,
1>Ó að liann sé jafnhliða öðmm
þáttum slunginn.
Bjargmann lendir í eldinum
inni á öræfunum, en af þeim eld-
gosum, sem þar æða, dregur
leikritið nafn sitt. Hann bjarg-
ast þó, að þvi er virðist með
yfirnáttúrlegum hætti, og Auð-
rún snýr baki við borgarlífinu
og söngfrægðinni til þess að geta
bjúkrað ástvini sínum. Þrátt
fyrir fórnfúsa aðhlynningu
hennar, verður liann ættarfylgj-
unni — ómótstæðilegu þung-
lyndi — að hráð.
Harmleikur þessi er því næsta
skáldlegur að efni, og stórum
fram yfir það, sem hinn fátæk-
legi útdráttur úr honum gefur í
skyn. Umgerð og innihald er
smekklega samræmt; samtölin
látlaus en lifandi og glitra ó-