Vísir Sunnudagsblað - 06.04.1941, Blaðsíða 1

1941
Sunnudaginn 6. apríl
14. blaö
ͧLAMD 20. ALDAR
Þegar við íslendingar vökn-
uðum morgunn 20. aldarinnar
og þurrkuðum stírurnar úr aug-
unum, uppgötvuðum við að allt
lífið var framundan, það þýddi
ekkert að lita til baka. Langt
aftur í aldir var einungis um
misrétti, volæði, framtaksleysi,
fátækt, kúgun og ofbeldi yfir-
þjóðar að ræða, er skeytti ekk-
ert um séreinkenni, óskir eða
vonir þessarar þjóðar til andlegs
sjálfstæðis. Yeiddist þorskurinn
og væru gjöldin greidd, og hægt
var að auðgast af íslandi og
flytja þennan arð með sér út
til menningarlandsins, þar sem
glæsilegar hallir og fágað sam-
kvæmislif með gildaskálum,
Ieikhúsum og lúxuslífi stóðu
opin þeim sem aurana hafði, —
var takmarki hinnar útlendu
yfirþjóðar náð. Hvernig þjóðin
svo átti að lifa á eftir tómhent
og snauð rúin fjöðrunum til
nokkurs flugs — varð hún sjálf
að finna veginn út úr ófærun-
um. Svo rótgróin var trúin á,
að þjóðin sjálf, sem byggði
landið gæti orðið rík, að hún
bjó til annað fólk sem lifði sam-
timis og þeir lcölluðu buldufólk
og var það allt ríkt, átti gull og
purpura og allskonar gersemar
eins og útlendingarnir sem
hurfu. Huldufólkið hvarf lika
inn í björg, hóla og hæðir þessa
hrikalega lands.
En mennirnir sem vöknuðu
morgunn tuttugustu aldar-
innar og teygðu úr sér móti
, sólu hinnar nýju aldar, voru
ekki liræddir. Með þeim skyldi
ísland byrja að lifa. Þeir settu
sér það takmark að grafa auð-
legð lands og sjávar fram. Láta
auðlegð landsins koma íslend-
ingum að gagni, yfirvinna bæði
útlenda gróðabrallsmenn, .sem
hurfu með auð landsins, eins og
huldufólkið í björg sín, og
byggja landið sýnilegt öllum
með auðlegð þess og krafti
þess. Morgun-menn aldarinnar
hafa komið sínu fram. Dómur
sögdnnar lilýtur að verða sá, að
íslendingar tuttugustu aldarinn-
, ' ■■
ar hafi sigrað. Síðan aldamúta-
æskan teygði úr sér til dags-
ins í dag, og líti hún nú út um
glugga sinn, getur hún séð að
vilji og þor hennar liefir afkast-
að kraftaverki til lands og
sjávar.
Morgunmenn aldarinnar
hafa einnig séð önnur tíðindi
stór og glæsileg gerast í sögu
landsins. Sjálfstæði íslands rak
á fjöru viðburðanna eftir fár-
viður styrjaldarinnar miklu
1914—1918. Allt ísland lifnaði
við, eldgamlar óskir, villtuslu
draumar þjóðarinnar sýndust
ætla að rætast og magnaði þetta
þjóðina til dáða og dugnaðar.
Örlaganornir íslands liafa sann-
arlegafært þjóðinni uppfyllingu
flestra frelsisdrauma íslendinga
í byrjun aldar þessarar. Og nú,
þó dimmt sé yfir, sýnist liið
endanlega sjálfstæði íslands
vera í uppsiglingu -—■ so oder
so — eins og Þjóðverjar segja,
þegar eittlivað þarf að berja í
gegnum erfiðleikana.
Allt leikur þannig í lyndi
fyrir liinni islenzku þjóð. Sam-
fara framtaki og dugnaði liafa
dularfull örlög Evrópuþjóðanna
orðið til þess, að ísland fær
allar sínar óskir uppfylltar
hvað ytra frelsi hennar snertir.
Pólitisk barátta íslands er sigri
lcrýnd i sjálfstæðismálunum,
án þess að stjórnmálamennirnir
hafa þurft að hafa annað fyrir
en að taka á móti og nú að reyna
að bjarga rekaldi þessu í land.
Yið látum stjórnmálamenn
okkar í friði um stund. í þessu
vandasama verki þeirra send-
um við þeim hlýjar kveðjur og
beztu ósldr, og snúum okkur
svo að því að atbuga, hverjum
hann er eiginlega að þakka,
sjálfstæðissigur íslendinga, fyrst
og fremst, og hverjum eru guð-
irnir að launa er þeir færa
þjóðinni upp i liendurnar sjálf-
stæði íslands?
—o—
Sjálfstæði bið sanna og eina
er lyndiseinkunn. Lyndisein-
kunn þessi skapar frelsi til
allra liluta, sem er í kringum
okkur, og hefur okkur upiiyfir
það sem beygja vill hugann eða
lif manns í fjötra. Finnum vér
fjötrana nálgast eða verðum
vér varir við minnstu kreppu
að frelsi manns, verður það
lyndiseinkunn þessi, sem spyrn-
ir á móti hættunni og liindrar
það, að fjötrarnir leggist alveg
að lífi voru, og komist þeir þó
á, þá reynir hinn sjálfstæði
maður strax að slíta þá af sér
og óþolinmæðin og þrjózkan
við fjötrana lifir og sleppir ekki
takinu af hinum sjálfstæða
manni fyrr en hann er frjáls.
íslenzka þjóðin hefir haft
þessa lyndiseinkunn, sem hlýt-
ur að leiða til frelsis þjóðarinn-
ar, þrátt fyrir fjötra fátæktar
og örbirgð margra alda í ömur-
legustu kringumstæðum, sem
lögðu farg vonleysis og kvíða
yfir líf hennar og komið var
að því að tortíma hinni timan-
legu velferð hennar og jafnvel
Iirekja hana af landi burt, þegar
taka átti að flytja Islendinga til
Jótlandsheiða. Á öllurn þessum
árum átti þjóðin einhverja
menn, sem liöfðu i sér lyndis-
einkunn sjálfstæðisins og létu
ekki umhverfið og ástandið
beygja huga sinn. Með þessum
mönnum lifði öld eftir öld sjálf-
stæði íslands. Þetta sjálfstæði
var það eina sanna sjálfstæði
])jóðar, það var hið andlega
sjálfstæði. Ofar öllu sjálfstæði
er hið andlega — það sterk-
asta. Bundinn maður í fjötrum
allslconar, verður frjáls gegn-
um þetta andlega sjálfstæði og
lyndiseinkenni þess sem fylgir
því. Hinn skapandi andi brýzt
þá út og upp yfir veruleikann
og skapar sér nýja jörð og nýtt
land. Og allir þeir Islendingar,
sem hinn skapandi andi var i,
eftirláta þjóðinni sjálfstæðis-
kennd hennar og trú hennar og
líf. Sprengdu fjötra veruleik-
ans, kveiktu blysin er lýstu yfir
mju’kur réttlætisins, inn á veg
Eftir
EGGERT STEFÁNSSON
hins andlega frelsis. Við köll-
um þessa blysbera þjóðarand-
ans, skáld. Við köllum þá fræði-
menn, rithöfunda. Það eru litlir
titlar í dag, en þeir eru það,
sem spámennirnir voru fyrir
Gyðingana. Það voru þeir, sem
leiddu þjóðina til hins fyrir-
heitna lands, sem við nú eigum
að eignast heilt og óskipt.
Á öllum tímum lifa „Homo in
Sapiens“, maðurinn, sem er
eins og dýr. Hann er ekki út-
dauður enn. En íslendingar eiga
þeim, sem liöfðu lyndiseinkunn
hins andlega manns, að þakka,
að þeir lifa sem þjóð í dag. —
Homo in Sapiens var drepinn
með hinu leiftrandi sverði and-
ans, og þess vegna, bókstaflega
talað, lifum við i dag.
Morgun-menn aldarinnar
verða að skilja þetta, að sjálf-
stæði lítillar þjóðar verður
aldrei öruggt stjórnmálalega.
Frelsi og sjálfstæði liennar
verður alltaf bundið við lyndis-
einkunn bins andlega manns.
Já, allt lífið er framundan
nú eins og í byrjun aldarinnar.
Og þó við liöfum verið svo lán-
samir á erfiðum árum, að hafa
liaft menn sem létu sér nægja
að lifa í andanum og láta ljós
sitt skina yfir ísland og svo
sterkt, að aðrar þjóðir fóru líka
að skyggnast um eftir þessari
þióð, „er skapaði svo merldleg
listaverk, að jafnvel rétt væri