Vísir Sunnudagsblað - 06.04.1941, Blaðsíða 5

VÍSIR SUNNUDAGSBLAÐ
5
Garðyrkja heimilanna.
Þegar rætt er um garðyrkju,
hér og í öðrum löndum, þá er
eðlilega fyrst og fremst minnst
á þá hagfræðilegu þýðingu sem
hún hefir fyi'ir einstaklinginn,
heimilin og þjóðirnar. Það er að
vonum að frá þessu sjónarmiði
sé horft fyrst, þvi hin fjárhags-
lega afkoma allra er fyrir svo
miklu og mikils um vert að
hagurinn sé svo góður sem
mögulegt er.
Garðyrkjan er svo miklu
þýðingarmeiri en hagskýrslur
venjulega sýna, þvi það er svo
margt sem aldrei er talið fram
úr görðunum; og ef farið væri
inn á þá braut að meta allt til
fjár, sem úr görðunum íslenzku
kemur, þá myndu þær tölur
vera háar. Er þó gefinn hlutur
að framleiðsluvörúr garðvrkj-
unnar gætu verið margfallt
meiri að vöxtum en þær eru hjá
okkur íslendingum, og notin af
þeim gætu orðið margfallt
meiri í famtíðinni en þær hafa
verið hingað til.
En þó að mikið sé lagt upp
úr hinni liagfræðilegu þýðingu
garðyrkjunnar, þá er þó önnur
hlið málsins sem hefir vakið
mikla eftirtekt og umtal á síð-
ustu tveim áratugum — eink-
um — og það er sú liliðin sem
snýr að heilsufræðinni.
Það er einkum síðan að vís-
indamönnum tókst aðsýna fram
á þýðingu liinna svo nefndu
vitamína — bætiefna — fyrir
heilsu og líf manna og sýna, að
þeim sem fylgjasLvel með, lief-
ir orðið það Ijóst að grænmetið
—- matjurtirnar — eru mun
meira virði en fyrrum var álit-
ið samkvæmt efnagreiningum
á þeim. Því bætiefnainnihald
matjurtanna kom aldrei, fram í
fyrri efnagreiningum — eins
og eðlilegt var meðan engin
vissi að þau voru til.
Það má ganga að því vísu að
Mac Dougald stutt en gagnort
bréf: — „Þú verður að afsaka
að eg er fáorður i þetta sinn.
Það hefir komið noklcuð fyrir
mig; stór viðburður í lífi mínu!
— Eg fékk bréfið þitt í dag. Þú
segist vonast til að fá að sjá
„hvítu veruna“, sem eg skrifaði
þér Um! Eg get fullvissað þig
um, að þú skalt fá að kynnasi
henni. Hún er einmitt nýbúin
að lofa mér því, að vera hjá
mér alla mína æfi!“
Eftir Ragna
langflestir vita ýmslegt um
bætiefnin og þær afleiðingar,
sem eru óhjákvæmilegar, ef
þau vantar í viðurværi manna
og dýra í lengri tíma; svo að eg
þurfi ekki að eyða tíma til þess
að útlista það hér. — Þó vil eg
að eins minna á, að ef A-bæti-
efni vantar í fæðu manna yfir
lengri tíma, þá veikjast einkum
slímhimnur líkamans, og verða
þá móttækilegri fyrir margs-
konar kvilla.
Eg vil varpa þeirri spurningu
fram i þessu sambandi, hvort
þeir kvef- og inflúensufaraldr-
ar, sem æfinlega gera mjög vart
við sig síðari liluta vetrar, muni
ekki að nokkuru leyti rekja rót
sína til þess, að allt of lítils sé
neytt af grænmeti? Frá mínum
sjónarhól séð, þá er eg ekki í
neinum vafa um að svo sé.
Bætiefnaforðinn sem líkaminn
fékk frá nýmeti sumarsins og
liaustsins er farinn að ganga til
þurðar, og líkaminn hefir því
minni mótstöðu gegn ýmsum
skaðlegum gerlum, en á meðan
hann hefir fullgilt fóður.
Við íslendingar húum við ein-
hver heztu beitilönd álfunnar og
þar framleiðist gnægð af góðu
og hollu kjöti. Við sækjum einn-
ig á einhver fiskiauðugustu mið
og fáum þaðan gnægð góðra
sjávarafurða. Kjöt og fisk vant-
ar okkur Islendinga sannarlega
ekki, en okkur vantar tilfinnan-
lega matjurtir á horðið með
kjötinu og fiskinum. Þær þurf-
um við að rejma að rækta og
nota sem mest af þeim á liverju
heimili. Vafalaust myndi heilsu-
far stórlega batna í landinu og
ræktun matjurta og notlcun
þeirra kæmist í viðunandi horf.
Þegar menn heyra um hve
bætiefnin séu nauðsynleg, þá er
eðlilegt að spurt verði: Hvar
myndast þau? Þá er svarið að
þau myndast i jurtunum fyrir
áhrif sólarljóssins á þær — og
frá þeim liefir allt, sem lífinu
lifir, á sjó og landi, fengið bæti-
efnaforða sinn. Því eru mat-
jurtir rétt nefndar í gamla ís-
lenzka æfintýrinu, sem kallar
jurtirnar „Lifgrös“.
Bóndinn þarf að vita hvernig
liann á að fóðra gripi sína, svo
að þeir gefi sem mestan arð; —
húsfreyjan þarf að velja lífs-
viðurværi heimilisfólksins svo
að ungviði nái sem beztum
þroska og vinnufólk geti afkast-
að sem mestu starfi.
Fóðrunartilraunir á húfé
• Ásgeirsson.
liafa verið gerðar áratugum
saman og leitt mikilsvarðandi
sannindi i ljós. En fóðrunartil-
raunir á fólki vantar að mestu
leyti —- og væru þó ekki þýðing-
arminni. En það heyrir undir
lækna og heilbrigðisfræðinga
að rannsaka og greina frá
hvernig við skulum „fóðraðir“
svo, að við fáum. haldið lieilsu
og liggjum eklti flatir fyrir auð-
virðilegum kvillum. En eg hygg
að góður spölur af þeirri leið
liggi um matjurtagarðinn.
Þeir eru orðnir allmargir á
landi hér, sem leggja fyrir sig
garðyrkju að einliverju leyti, —
framleiða matjurtir til sölu á
innlendum markaði. Meira að
segja er garðyrkja orðin allálit-
legur þáttur i framleiðslu
margra hænda. — En þeim
sömu mönnum er ekki alltaf
Ijóst hve mikil not má hafa af
matjurtunum á þeirra eigin
heimilum, þó þeir skilji hvers
virði þær séu sem verzlunar-
vara.
Það mun oft stafa af því að
liúsmæður hafa ekki verið
fræddar nógu vel um notagildi
grænmetis á heimilunum, en
sumpart líka af því að hér hefir
vei'ið til rótgróin óbeit á græn-
metisáti — og þó hún sé mikið
að minnka, þá eimir eftir af
henni enn. Sú óbeit á grænmeti
fær með engu móti samrýmst
þekkingu nútimans á þýðingu
matjurta fyrir heilsufar mann-
anna og á að liverfa með öllu.
Sú hlið garðyrkjunnar sem að
lieilsufræðinni snýr, verður ekki
metin til fjár.
Þá má telja það garðyrkjunni
til gildis, að liún getur, ef rétt
er á haldið, haft mikla uppeldis-
lega þýðingu fyrir heimilin. —
Það er alkunnugt að við garð-
yrkjustörfin sum má nota hin-
ar litlu hendur — sem eru enn
of veikar fyrir hin erfiðari störf.
Með því má snemma láta ung-
lingana skilja livers virði það
er að vinna heimilinu gagn. Og
þeir læra þá um leið handtökin
við ræktunarstörfin, sem geta
komið að gagni síðar á æfinni.
Einnig er það alkunnugt, að
við garðyrkjuna getur gamallt
fólk einnig gert gott gagn, þó
kraftar þess leyfi ekki að vinna
erfiði. — Eg hefi þekkt einn
hálfníræðan mann sem ræktaði
20 tunnUr af kartöflum og vann
heimilinu á þann hált stórfellt
gagn. Hann hafði vanizt rækt-
unarstörfum frá barnæsku og
þar sannaðist gamli málshátt-
urinn: Hvað ungur nemur,
gamall temur.
Einnig má minna á það, i
sambandi við garðyrkju heim-
ilanna, að margt fólk á bezta
aldri, sem liefir önnur störf að
atvinnu, slundar garðyrkju sem
yndisstarf — ,,liohhy“ — eða
,*,dund“ í frístundum sínum.
— Þess eru dæmi, að marg-
ir menn og konur, sem vinna
erfið dagsverk, hvíla sig við
garðyrkjustörf að kvöldinu,
i eigin garði. Það þykir máske
vitleysa hjá mér, að orða
þetta svona: að hvila sig á
að vinna. En það er nú svona
samt, að þegar maður er orðinn
þreyttur á einu verki, þá er oft
hvíld í að hyrja á öðru. Eg gæti
nefnt nöfn manna sem hafa innt
af höndum stórvirki á sviði
garðyrkjunnar, með því að
vinna að lienni i frístundum
sínum sér til yndis. Þessir menn
sumir hafa orðið slyngustu
garðyrkjumenn — eða konur.
Þetta, að vinna að garðyrkju
sem yndisstarfi í frístundum, er
þjóðnýtara en margan grunar,
margir fegurstu skrúðgarðarn-
ir eru til komnir á þann hátt
og enginn veit tölur á uppskeru
og nytjajurtum, sem fengizt
hafa vegna þeirra handtaka.
Og margur innisetumaðurinn
hefir bætt lieilsu sína á þeirri
útivist í eigin garði, því enginn
mælir á móti þvi, að ræktunar-
störfin, moldarverkin undir
herum himni eru hollust allra
verka.
Vegna alls þessa, sem eg hefi
talið upp hér, segi eg að garð-
yrkju eigi að stunda á hverju
heimili í þessu landi.
Allir hafa möguleika til þess,
ef þá vantar ekki viljann. Bónd-
inn er bezt settur því hann ræð-
ur yfir nægu landrými; flestir
eiga lóðarblett í kringum húsið,
sem þeir eiga lieima i — allir
liafa einhverja möguleika til að
stunda garðyrkjuna. Þó þú eigir
að eins einn glugga á herberginu
þínu, þá komast þar fyrir nokk-
urir jurtapottar og af þeim get-
urðu haft mikla ánægju — ef þú
ert ekki blindur á sálinni, —
hlindur fyrir fegurðinni.
Garðyrkjan nær yfir víðáttu-
mikið svið, hver og einn getur
fundið þar sérgrein fyrir sig, ef
hann óskar þess, þvi tegundir
og afbrigði skipta þúsundum,
bæði af nytja- og skrautjurt-