Vísir Sunnudagsblað - 13.04.1941, Blaðsíða 2

z
VÍSlR Su’ÍNiNliDAGSBLAÐ
Kvíarnar og Rvíahellan á Húsafelli.
ÞaS eru hvorttveggja fornminjar og kvíahellan er aflraunasteinn
frá dögum Snorra Björnssonar, langafa Kristleifs. Var steinninn
kallaður Amlóöi, en vegur þó 3ÓOpund, og ekki nærri allir fulltíða
menn, sem fá honum lyft frá jörðu.
Smiðir en ekki
jarðabótamenn.
Kona Jakobs Snorrasonar,
afa míns, var Kristín Guð-
mundsdóttir frá Leirvogstungu
Sæmundssonar. Er sú ætt nú
orðin fjölmenn, en ekki vil eg
þreyta menn á upptalningu
fólks af þeim ættum. Þau Ja-
kob og Kristín hófu búskap á
þeim neyðarárum, þegar allt
var í kaldakoli eftir móðuharð-
indin. Byrjuðu þau búskap með
því að taka Búrfell, sem þá var
í eyði, og byggja það upp frá
rústum. Húsafell tóku þau, þeg-
ar það var lagt niður sem prest-
setur við lát síra Jóns Grims-
sonar 1809 ( ?) Tólf börn þeirra
hjóna, átta synir og f jórar dæt-
ur, komúst til fullorðins ára.
Auk þess ólu þau upp þrjú fóst-
urbörn. Sýnist það ærið dags-
verk, þegar á það er litið, hver
aðstaða var til bjargræðisút-
vega á þeim þrengingatímum.
En þó varð allur þessi barna-
hópur gerfilegt fólk og vel á
sig komið, svo orð var á gert.
Öll voru þessi tólf systkin hög
og mikilvirk, þegar þau komust
á legg. Var því heimilisiðnaður
á Húsafelli, bæði karla og
kvenna, fjölbreyttur og með
snilldarbrag. Hver einasti bús-
hlutur var smíðaður lieima, og
auk þess mikið selt af smíðum,
sem Jakob kenndi líka sonum
sínum að leysa af hendi, þegar
þeir höfðu aldur til. Guðmund-
ur smíðaði rokka, Björn smíð-
aði gull og silfur, Eiríkur smíð-
aði drifna hellusöðla, Snorri
balt inn bækur og faðir minn,
sem var yngstur allra sinna
systkina, var með föður sínum
bæði við legsteinasmíði og járn-
smíðar. Við jarðabótum óg
garðrækt var aftur á móti ekki
mikið hreyft.
Jakob afi minn dó 1839, átta-
tíu og fjögra ára gamall. Voru
þá öll bans börn farin að heim-
an, sem á lífi voru, nema faðir
minn, er þá tók við búi á nokkr-
um hluta Húsafells, en móðir
hans bjó á móti honum með
uppeldisbörnum sínum meðan
hún lifði. Ilún dó 1851.
Fæði á bernskuárunum.
Þorsteinn faðir minn var tví-
giftur. Fyrri kona lians var
Björg Einarsdóttir frá Munað-
arnesi. Dó hún eftir tveggja
ára sambúð. Síðari kona föður
míns var Ingibjörg Jónsdóttir
frá Deildartungu. Var eg yngst-
ur af tólf börnum foreldra
minna. Þegar eg fæddist, voru
sex af syslkinum mínum dáin.
Fjögur þeirra dóu úr bama-
veiki með fárra daga milhbili.
Þóttu sum þeirra fríð sýnum,
svo orð var á gert, einkum,
Kristín og Þorleifur, sem bæði
voru komin nokkuð á legg. Var
heiti mitt samsteypa úr nöfnum
þeirra. Var það nafn þá áður
óþekkt. Foreldrar mínir unnu
mér heitt og litVi svo á að for-
sjónin hfefði gefið mig í sára-
bætur eftir þá miklu sorg, er
þau liðu við missir sex barna.
Veittu þau mér allan þann að-
búnað, sem þá var talinn mega
sæma óbreyttum bændabörnum
og almenningur bjargaðist við~
meðan ekki voru ráð á öðru
betra. Fæðið var auk nýmjólk-
ur, glóðarbakað brauð úr
heimamöluðu rúgi með nógu
smjöri til viðbits, fjallagrös í
mjólk og skyrhræringur, enn-
fremur góður harðfiskur, þegar
tennur voru komnar til þess að
tyggja með. Kindakjöt var þá
nokkuð af skomum skammti
eftir nýafstaðinn niðurskurð af
völdum fjárskaðans, en á vetr-
lún var rjúpa mikið skotin til
matar. Var hún talin bæði lioll
og saðsöm. Á sumrum voru
hvannarætur sóttar í Geitár-
gljiifur og etnar með nýju
smjöri. Þá voru líka ætisveppar
teknir og steiktir í smjöri.
Þessu var fylgt meir af göml-
um vana frá neyðarárum, held-
ur en hér væri um búdrýgindi
að ræða, sem miklu gæti mun-
að. En þessir réttir smökkuðust
vel og voru ekki áðkeyptir. Um
nýtt fiskifang frá sjó gat ald-
rei verið að ræða, eins og sam-
göngum var þá háttað. Fæðan
var því að miklu leyti söltuð,
súrsuð, reykt eða liert. Virtist
það hafa góð áhrif bæði á munn
og maga, því meðan svo var
högum háttað var tannpína fá-
gæt og botnlangabólga óþekkt.
Matast við þriðju
sultarkviðu.
Aukapislingar milli matmáls-
tima voru taldir slæmur ávani
og heilsuspillir. Fólkið átti að
finna vel til svengdar og helzt
áð eta ekki fyr en við þriðju
sultarkviðu. Þetta var kenning
alþýðunnar í ungdæmi mínu.
Þá var fólkinu ráðið til þess a'ð
ldæðast í föt úr íslenzkri ull frá
hvirfli til ilja. Þeim ráðum
fylgdi móðir min með okkur,
er vorum hennar börn, og allt
sitt heimafólk. Það þótti ekki
hæfa öðrum en fyrirmönnum,
að klæðast flíkum úr útleiidu
efni og væri einhver hóndamað-
ur svo djarfur, að voga slikf,
þótti sá hinn sami misbjóða
lieiðri þeirra liáu með þvi að
reyna að skreyta sig líkt og
þeir.
Berjaferðir og húslestrar.
Eg man ekki hetur en að eg
brölti úti alla færa daga á vetr-
um strax og eg var kominn á
legg, og var mér jafnan hlýtt í
hinum velþæfðu vaðmálsfötum,
sem móðir mín vann úr góðu
þeli. Var kapp hennar við ull-
ariðnaðinn alveg látlaust alla.
virka daga. Á sunnudögum
vann hún aldrei til vefja, en var
þó ýmist með prjóna eða nál
í höndum. Þegar liún var ekki
að sinna gestum eða matreiðslu.
Aldrei sá eg hana iðjulausa
nema um húslesturinn, þá lagði
hún frá sér vinnuna meðan
guðspjallið var lesið. Hún var
bæði trúhneigð og rígbundin
við alla helga siði, bæði i kirkju
og beimahúsum. Þrátt fyrir
bennar milda vinnukapp lét hún
hvorki liúslestra né kirkjuferðir
falla niður, nema fyrir alveg
sérstakar hindranir, en það
fannst mér stundum reyna á
þolrifin, þegar við ætluðum að
ríða í Geitland til berja eða
skemmta okkur á einbvern liátt
úli við, að þurfa að sitja fyrst.
undir liúslestrinum. Samt
lilýddum við því æfinlega, eins
og öllum lieimilisreglum, sem
helgaðar voru af gömlum venj-
unx.
I nöp við Síðu-Hall
og Njál.
En þessi stöðuga guðsdýrk-
un, bæði í kirkjum og heima-
húsum var ekki einungis gam-
all vani, fólkinu var það hjart-
ans mál, einkum konum, sem
grétu iðrunartárum undir
sálmasöng og lestri. Móðir mín
taldi livert orð i bibliunni heil-
agan sannleika og trúarvillu að
mæla þar á móti. Lét hún lesa
í biblíunni á hverjum vetri. En
það verð eg að segja, að
skemmtilegri })óttu mér íslend-
ingasögurnar, sem lilca voru
lesnar. Trúði eg þeim i öllu og
tvar ástfanginn af köppununx
gömlu. Hélt eg unx eitt skeið,.
að það væri liámark lxeimsgæfu
að vera liraustur og finiur og
eiga góð vopn. Blöskraði mér
sú hnignun, að fögur vopn og.
Úr Húsafellsskógi.
Húsafell er fætSingarstaÖur Kristleifs á Stóra-Kroppi, og hann hef-
ir fest meira ástríki vi'S þann sta'ð en nokkurn annan, enda er nátt-
úrufegurð viðbrugSiS á Húsafelli.