Vísir Sunnudagsblað - 04.05.1941, Blaðsíða 8

VlSIR SUNNUDAGSBLAÐ
sís»v\
Við söfnum gömlum skræð-
um, myntum, postulíni, stein-
um og frímerkjum. Ibúarnir á
Borneo safna allt öðru — þeir
safna hauskúpum af njönn-
um — og þeim þykir því aðeins
varið í þær, að, þeir hafi drepið
mennina sjálfir.
Nú liggur Borneo undir Hol-
landi, og Hollendingum, sem
eru menningarþjóð, fannst
þeir þurfa að koma í veg
fyrir og uppræta þetta söfn-
unareðli Bomeohúa. Þeir bönn-
uðu þessvegna mannaveiðar. En
ihúarnir þrjózkuðust. Þeir
kunnu því illa, að hollenzka
stjórnin skyldi voga sér að
gripa fram fyrir hendur á þeim,
og liéldu mannaveiðum sínum
áfram.
Þá greip hollenzka stjómin
til róttækari ráðstafana. Hún lét
vægðarlaust liálshöggva hvern
þann mann, sem gefðist sekur
um að afhausa náunga sinn. —
Þetta hreif að vísu, en ekki fyrr
en seint og síðar meir, og miklu
seinna en hollenzka stjórnin
hafði vænst.
Það kom ekki sjaldan fyrir,
þegar emhættismenn ríkisins
voru á eftirlitsferðum, að þeim
.var boðið í gestrisnisskyni og að
gömlum sið, að skoða höfuð-
kúpusöfn mætustu þorpsbúa.
Kom þá fyrir, að þeim sýndust
sumar liauskúpurnar helzt til
nýlegar og nýlegri miklu en
svo, að þær gætu verið frá þeim
tíma, 'er lögin'gengu í gildi.
Tók hollenzka stjórnin þá til
bragðs, að skrásetja hverja ein-
ustu hauskúpu, tölusetja þær,
og færa þær inn á sérstaka
spjaldskrá. Er íbúunum þar
með að fullu og öllu gert ó-
mögulegt að bæta við fleiri höf-
uðkúpum í söfn sín.
En svo var annar örðugleiki á
vegi hollenzku stjórnarinnar.
Hann var sá, að samkvæmt æfa-
gömlum venjum og óskráðum
lögum Borneobúa, taldist ung-
lingurinn ekki í röð fullorðinna
fyrr en hann hafði náð í fyrstu
höfuðkúpuna. Fyrr mátti hann
ekki skreyta liöfuð sitt með
fuglsfjöður, ekki kvænast og
ekki taka þátt í sameiginlegum
veiðiferðum karlmanna. Vegna
þessara óskráðu laga, gerði ung-
Ilvftiírbrii
Brúin yfir Hvítá hjá Hvítárvöllum í Borgarfir'Öi er ein fegursta brú
hér á landi og eitt mesta meistaraverk íslenzkrar brúargerðar. Hún
samræmist vel landslaginu og er eitt þeirra fáu mannaverka hér á
landi, sem prýði er a'Ö, og hægt er a'ð horfa kinnroðalaust á. Fram-
tíðarverkefni hyggingameistara vorra — ekki aðeins í húsabyggingum,
heldur og í brúarsmíði og öðrum mannvirkjum, er að finna nýjan,
glæsilegan og hagkvæman stíl, sem. er í góðtt samræmi við landslag-
ið og særir ekkf fegurðartilfinning manns.
lingurinn sér allt far um að
drepa mann það fyrsta, sem
liann gat og gilti þá einu, hvort
það var karl eða ltona, gamal-
menni eða barn.
Til að bæta á einhvern liátt
úr þessum vandkvæðum, sá
liollenzka stjórnin sér ekki ann-
að fært, en stofna til sérstakra
hátíðahalda, svokallaðra mam-
mat-hátíðar, þar sem mann-
dómur unglinganna var hátíð-
lega yfirlýstur og viðurkennd-
ur. En í stað þess að sýna
mannshöfuð, átti unglingurinn
að snúa liænu úr hálsliðnum, og
var hann að því Ioknu tekinn í
tölu fulltíða manna.
Á þessum tyllidögum þræða
þorpsbúar allar liöfuðkúpur,
sem til eru, upp á snúru, og
hengja þær til skrauts fyrir
framan húsdyr sínar.
Eru íbúai-nir farnir að sætta
sig við hænuhausana og þykir
engu minna til þeirra korna en
mannshöfðanna áður.
•
Allir, sem hljómlist unna,
munu kannast við tónskáldið
Mascagni, þó ekki sé fyrir ann-
að en söngleikinn „Cavalleria
rusticana“, sem er Iangsamlega
frægasta verk bans. Cavalleria
rusticana er æskuverk, sem
stórskáldið hlaut fyrstu verð-
laun fyrir í samkeppni. Sigur
þess var tryggður á einni ein-
ustu nótt, höfundurinn frægur
maður, sem ekki þurfti að bera
kvíðboga fyrir framtíðinni og
söngleikurinn komst í röð hinna
allra vinsælustu söngleikja, sem
samdir hafa verið.
Þegar frumsýningin fór fram
á Cavalleria rusticana, vai’
Mascagni aðeins 27 ára að
aldri, en sigurinn, sem honum
hlotnaðist með söngleik sínum,
bjargaði honum, lconu hans og
barni frá listamannaeymd og
vesaldómi, eins og því hefir
verst og átakanlegast verið lýst
í skáldsögum.
Mascagni las af tilviljun i
blaði einu, að útgefandinn
Sonzogno, auglýsti verðlauna-
samkeppni um einþættan söng-
leik. Mascagni, sem var nær
dauða en lífi af hungri og ves-
öld, greip í þetta hálmstrá sem
sína einustu von, og samdi í
flýti söngleik, sem hann gaf
nafnið: Cavalleria rusticana.
Þegar hann hafði lokið við
söngleikinn, og bar liann saman
við annan söngleik, miklu
stærri, sem hann hafði samið og
kallað „Ratcliff“, fannst hon-
um Cavalleria rusticana svo lít-
ilfjörleg og vitlaus, að hann á-
kvað, að senda hana ’ekki til
samkeppninnar, heldur einn
þáttinn úr Ratcliff. Hann vissi
að visu ofurvel, að þetta var
andstætt ákvörðunum útgefand-
ans, en hann lét sig dreyma um,
að dómnefndin yrði svo hrifin
af þessum þætti, að hún færi
fram á að fá allan söngleikinn
til atliugunar, og á þann hátt
gæfist honum möguleiki á að
ryðja honum braut, enda þótt
liann fengi ekki nein verðlaun.’
fyi’ir hann.
En Mascagni átti konu —
geðmikla og ráðríka konu —
og fyrir lienni vai'ð tónskáldið
að láta í minni pokann, þegar
lienni sýndist svo. I þetta skipti
varð hann að gera það. Hún
reifst og skammaðist við mann-
inn sinn, sagði að Cavallei’ia
í-usticaixa væri miklu heilsteypt~
ara listaverk en Ratcliff, og
jxegar Mascagni liikaði við að
hlýða ráðuixx hennar, tók húxx
sjálf einþáttunginn, skrifaði ut-
an á hann til dómnefndarinnar
og lét hann í póst.
Það undraverða skeði. Cavall-
eria rusticana lxlaut fyrstu verð-
laun og 17. maí 1890 fór frum-
sýningin fraxxx. Mascagni kveið
svo viðtökunum, að hann þorði
ekki að fara á sýninguna, en
sendi konuna í sinn stað. Hún
fór með 15 mánaða gamlan
snáða, sem þau hjónin áttu, í
leikhúsið, af því að maðurinn
afsagði að gæta hans lieima. En
með organdi krakkann í kjölt-
unni lifði hún einn þann glæsi-
legasta sigur og dæmalausustu
aðdáun, sem nokkurum söng-
leik hefir hlolnast.
Skömmu síðar skrifaði Mas-
cagni til eins vinar síns: „Héð-
an í frá er eg í tölu þeirra;
manna, senx sigrað liafa heim-
ixm. En hvilikum, ei’fiðleikum
vax* það ekki bundið?“
•
Ameríkumenn vissu fyrir
löngu, að ýms skordýr voru
mestu skaðræðisskepnur, senx
eyðilögðu nytsamar jurtir þeirra
og ollu landbúnaðinum ómet-
anlegu tjóni frá áxá til ái's. Þrátt
fyi’ir það létu þeir þetta áratug
eftir áratug afskiptalaust, og
það var elcki fyrr en eftir lieims-
styrjöldina sem þeir fóx-u að
verja fé til eyðileggingar skað-
vænna skordýra. Hafa þeir und-
anfarið varið ái’lega 3.500.000
dollurum x þessu skyni.
Þetta kann að þykja allliá
fjárhæð, en þó er það að eins
örlítið brot samanborið við það
tjón, sem skoi’dýrin valda ár--
lega i Bandai'íkjunum. Árlegt:
tjón af völdunx þessara kvikr-
inda er hvorki meira né minxvai
en 1.601.527.000 dollai’ar, sajxi’-
kvæmt útreikningi hagfræðirtga.
Bai'áttan gegn skordýi’unum
fer fram i lofti, á láði, í legi og
undir yfii’borði jarðarmnar.
Þeim er eytt með sterkum ljós-
kösturum, eiturgasi,, sýx-u-
sprengjum, bæði úr k>fti og af
jörðu. Þá eru einnig í'æktaðar
bakteríur, óskaðlegar nxönnum
og jurtum, en sem valda skæð-
um drepsóttum meðal skordýr-
anna. Hafa þessar baktei’iur
reynst einna liappadi’ýgstai’, en
gallinn er að eins sá, að það
þarf bakteriutegund fyrir hverja
skordýrategund, og enn sem
komið er liafa ekki fundizt
nema tiltölulega fáar baktei’íu-
tegundir, sem að gagni geta
komið.