Vísir Sunnudagsblað - 25.05.1941, Síða 5

VÍSIR SUNNUDAGSBLAÐ
i
undir stjórn nazista
Grein sú, sem hér fer á eftir er sérprentun úr tímariti Ame-
rican-Scandinavian Foundation, sem gefið er út í Bandaríkj-
unum. Höfundurinn, sem ritar undir nafninu „Bjarki“, hefir
ált tal við um tvö hundruð Dani, sem komið hafa til Banda-
ríkjanna síðan í apríl. Af frásögnum þeirra, og bréfum, sem
tekizt hefir að smygla vestur um haf, hefir hann getað sett sam-
an þessa mynd af lífinu undir stjórn nazista.
hugsunina \un ískaldan sjóinn,
og rækjurnar, sem alltaf liafa
verið minn uppáhaldsréttur,
minntu mig á, að í sjónum eru
kvikindi eins og t. d. krabbar.
Eg gafst npp á morgunverðin-
um og greip Moggann, staðráð-
inn í að eyða þessum síðustu
píslarstundum mínum við al-
heimspólitík og sprengjuregn.
Fyrsta fyrirsögn sem augu mín
féllu á, var á þessa leið:
MAÐUR DRUKKNAR í
HÖFNINNI.
Þá gafst eg upp. Eg var svo
hamingjusamur að eiga eina
wliiskyflösku og með lijálp
hennar, og aðeins liennar, fékk
eg aftur þann styrlc ogandlegan
þrótt, sem vinir mínir kannast
svo vel við. Eg hrökk upp úr
hugsunum minum við að klukk-
an var að verða tíu og flaskan
var tóm. Eg rauk á fætur,
sfengdi myndavélinni á bakið,
og arkaði af stað. Það var ekki
fyr en í Austurstræti að eg varð
þess var, að eg var kenndur. Að
lokum komst eg niður að liöfn.
Eftir að vera búinn að labba
meðfram höfninni í tíu mínútur
fann eg loksins Dússa og Petru.
Þau stóðu við Hafnarhúsið. Eg
gekk strax til þeirra. Það fór
hrollur um bakið á mér við
augnaráðið sem hún sendi mér,
og kaldur næðingur um allan
skrokkinn á mér, er «g komst
að raun um að þau voru að
hnakkrífast um hvort menn
fengju oft krampa ef þeir féllu
i sjóinn. Mér tókst með lempni
að snúa samræðunum á annan
veg, en með þeim eina árangri
að háværar deilur risu um hvort
vont væri að drukkna. Eftir
nokkuð þóf fekk eg þvi þó sleg-
ið föstu, að margt væri verra en
að drukkna, og er eg varð þess
var að Dússa var innanbrjósts
eins og manni sem situr á tíma-
sprengju, ákvað eg að láta til
skarar skríða. Við höfðum í
samræðunum færst allnálægt
hafnarbakkanum og eg sá, að
nú var tíminn kominn.
„Hvernig væri að taka af ykk-
ur mynd í þessu dásamlega
veðri?“ stundi eg upp.
„A-alls ekki sem verst,“ stam-
aði Dússi.
„Jæja, stillið ykkur þá upp“.
Eg tók myndavélina úr
hulstrinu og tókst, eftir nokkr-
'ar tilraunir, að opna liana. Eg
beindi vélinni að þeim, og
hleypti í mig öllum þeim kjarki,
sem eg átti til.
„Hm, eg er víst of nálægt,“
stundi eg og steig hikandi nokk-
ur skref aftur á bak.
Innrás Þjóðverja í Noreg og
Danmörk kom ekki aðeins eins
og reiðarslag yfir þær þjóðir,
heldur allan hinn siðmenntaða
lieim.
Síðan í Heimsstyr j öldinni
1914—’18 hefir það verið stefna
Dana, að ekkert sé hægt að úr-
slcurða með stríði. Þeir höfðu
viðhjóð á stríði. Þeir ógnuðu
engum og þótt þeir einir Norð-
urlandaþjóða hefði landamæri
sameiginleg með óvininum í
suðri, var það bjargföst trú
þeirra, að hægt væri að leysa
allar deilur með samningum.
Þeim var það ljóst, að land-
varnir voru engar frá náttúr-
nnnar liendi og þeir gæti í mesta
lagi liaft 100—150.000 rnenu
undir vopnum með geysilegum
kostnaði, sem Þjóðverjum yrði
leikur einn að sigrast á — því
að aðra þjóð þurftu Danir ekki
að ótlast.
Og árásin hófst í dögun þ. 9.
apríl 1940, þrátt fyrir griðasátt-
Ekki nógu langt.
Eg beið augnablik og steig
svo enn aftur á bak út í óviss-
una. Eg varð þess var, um leið
og Dússi og Petra ráku upp
voðalegt öskur, að fyrsta þætti
lilutverks mins var lokið. Eg
var að lirapa.
Eg vaknaði á Landspítalan-
um reifaður upp fyrir haus.
Læknarnir sögðu mér að eg
liefði dottið ofan i lest á vél-
bátnum „Lukkan“ frá Tálkna-
firði. Það var nýbúið að gefa
mér deyfandi lyf, þegar lijúkr-
unarkonan rétti mér bréfspjald.
Á því stóð:
Hjartkæri vinur! ....
Af öllu lijarta tek eg þátt i
óhamingju þinni. Eg tók eft-
ir augnaráðinu sem þú send-
ir mér um leið og þú féllst.
Þá varð eg þess vís að þú
elskaðir mig. Eg las það i
brennheitum augum þínum.
Eg kem ekki i dag. Læknarn-
ir vilja ekki leyfa það. En
gráttu ekki vinur, livern ein-
asta dag skal eg sitja lijá þér
og hjúkra þér.
Þin Petra.
P.S.
Myndavélin fannst hvergi.
Það siðasta sem mér datt i
hug, áður en leið yfir mig aftur,
var, hvort erfiljóðin hans Dússa
kæmust ekki bráðum á prent.
málann frá 31. mai 1939, og
Þjóðverjar tóku Dani undir
vernd sina.
Þýzk loforð.
Þjóðverjar héldu því fram,
að þeir kæmi til að frelsa Dani
og að innrásin væri alls ekki
brot á griðasáttmálanum. Danir
og heimurinn voru að visu á
annari skoðun, en hvað kom
það Þjóðverjum við?
Þjóðvei'jar lýstu því líka yfir,
að verndin yrði aðeins meðan
stríðið stæði og þeir myndi ekki
skifta sér af innanlandsmálum.
Danska stjórnin ræður ennþá
að nafninu til, en tilskipanir,
reglugerðir og liöft voru strax
gefin úl í lugatali af Þjóðverj-
um og flutningatæki tekin í
þeirra þjónustu.
Það, sem hefir þó haft mest
áhrif á Dani, er að varnarleysi
þeirra auðveldaði Þjóðverjum
hernám Noregs. Þeir uppfylltu
ekki þá skyldu að verja hann
fyrir Þjóðverjum.
Rán í stórum stíl.
Þjóðverjar fóru strax ráns-
hendi um matvælabirgðir Dana.
Málmar, oliur, benzin o. þ. h.
var flutt lil Þýzkalands og 700
eimreiðir og j árnbrautarvagnar
voru „fengin að láni“ og send
til Þýzkalands. Sumir voru látn-
ir flytja landbúnaðarafui'ðir, en
aðrir lík þýzkra hermanna, sem
höfðu drukknað í Skagerak, er
Bretar sökktu skipum þeim,
sem áttu að flytja þá til Noregs.
Vikum saman rak líkin á land
í hrönnum og á tæpum þrem
dögum voru .75 jámbrautar-
vagnar fylltir af líkum, sem
flytja átti til Þýzkalands. Þjóð-
verjar lofuðu að senda vagnana
aftur með 3 milj. smál. af kol-
um, en síðan hefir ekkert spurzt
til kolanna eða vagnanna.
En danska stjórnin þekkti
efndir Þjóðverja og lét þvi um
sumarið vinna af kappi að mó-
námi. En það er ekki hægt að
nota mó í öllum hitunartækj-
um og því kemur þetta ekki
nærri öllum landsmönnum að
gagni.
Kaupmannahafnarháskóli
neyddist til að loka sumum
deildum sínum og rannsóknar-
stofum vegna þess, að ekki var
hægt að hita þær. Margar stofn-
anir, sem störfuðu í sambandi
við háskólann, nutu mikilla er-
lendra styrkja, ekki sízt frá
Rockefeller-stofnuninni, og þær
urðu því að lækka seglin. En
Carlsbergsjóðurinn hefir þó
hjálpað mikið í þessum efnum.
„Vingast“ við Dani.
Vafalaust liður Dönum betur
en mörgum öðrum, sem Þjóð-
verjar liafa lagt undir sig. Aðþví
er virðist langar Þjóðverja til að
sýna, að hægt sé að lifa þolan-
legu lifi undir umsjá 3ja rikis-
ins, og þeir sé fúsir til samvinnu
við þá, sem það vilja. Og þeir
vilja samvinnu við Dani. Þeir
þarfnast danskra matvæla
handa her sínum og lialda, að
ef þeir geti fengið danska bænd-
ur á sitt band, þá geti þeir feng-
ið allmikil matvæli hjá þeim.
En danski landbúnaðurinn
lifir á innflutningi frá Ameríku
og Austurlöndum, Þaðan þarfn-
ast liann áburðar og fóðurs.
Hversu snjallar sem þær ráða-
gerðir verða, sem fram koma,
þá er lirun framundan fyrir
landbúnað Dana, ef styrjöldinni
heldur áfram. Þegar er búið að
skera niður þriðjung allra naut-
gripa og helming svínanlia og
hænsnanna og flytja til Þýzlca-
lands, en hungrið vofir yfir
landslýðnum.
Danskar kýr til Lothringen.
Um miðjan nóvember voru
800.000 Frakkar neyddir til að
flytja úr Lothringen til Frakk-
lands eða Póllands. *Þýzkir
bændur voru sendir þangað í
staðinn og þeim sendar 25.000
kýr frá Danmörku, — vegna
þess, hve hagar voru litlir þar
í landi, að sögn Þjóðverja.
Þjóðverjum láðist að geta
þess, að hernám þeirra og því
útilokun innflutnings á áburði
og fóðri orsökuðu þessa „slæmu
hagbeit“ í Danmörku.
En það er ekki aðeins vegna