Vísir Sunnudagsblað - 08.06.1941, Blaðsíða 2

2
VÍSIR SUNNUDAGSBLAÐ
á belgiskt land, í stríðsbyrjun
1914, en nú voru liðnir 4 mán-
uðir af þessari slyrjöld og enn-
þá hafði ekkert skeð; það var
von tengd við þá tilhugsun,
sagði konungurinn, von, sem í
sjálfu sér réttlætti hina óháðu
stjórnmálastefnu hans.
Eg stóðst ekki þá freistingu,
að iáta í Ijós vantrú á þessu, en
konungurinn vildi ekki heyra
slíkt nefnt á nafn. Strangasta
Iilutleysi liafði haldið Belgíu ut-
an við styrjöldina í 4 mánuði,
ályktaði hann, þess vegna gæti
sú stefna mæta vel haldið Belgíu
utan stríðsins til leiksloka. Hann
viðurkenndi, að Bretar liefðu
kvartað ví'ir skorti á samvinnu,
sagt að þeir liefðu ekki einu
sinni yfirlit, í stórum dráttum,
um liernaðarstyrk Belgíu eða
ráðstafanir, né þekkingu á
vegakerfinu — sem væri ólijá-
kvæmilega nauðsynlegt að hafa
í leiftur-stríði. Aðfinningarsemi
Frakka var ennþá beizkari.
Belgía gat engum þóknast, en
varð fyrir sparki frá öllum hlut-
aðeigendum, konungurinn
hreytti þessu út úr sér með
hörðum ásökunarorðum. En
hvað gerði þetta allt saman,
sagði hann mæðulega, ef lion-
um tækist að vernda friðinn
handa fólki sínu. Hver dagur er
leið án þess að slyrjöldin bærist
yfir á belgiska grund, var
græddur dagur fyrir friðarstefn-
una, og um framtíðina voru æ-
líð vonir. Eitthvað gæti komið
fyrir, sem á einhvern hátt varn-
aði áföllum, og glati maður von-
inni, andvarpaði hann, væri allt
glatað.
,,Það er engin hætta önnur en
sú, sem er óumflýjanleg.“
Eg fór frá þessum, fundi með
þennan talshátt, sem eg lieyrði
svo oft í Póllandi bergmála í
eyra mér, eins og tilbreytinga-
lausan indverskan trumbuslátt:
„Það er engin hætta önnur en
sú, sem er óumflýjanleg.“
Svo kom apríl. Yaxandi blíða,
mildir dagar, heiðskír Ítalíu-
blár hinunn og stjörnuþaktar
mildar nætur og þá — allt í
einu rétt eins og leiftraði frá
þessum tæra himni — kom ortSÞ
sending frá Hollendingum um
að þeim væri ógnað með innrás
innan fárra klukkustunda. Ef
Þjóðverjar brytust yfir Hol-
lenzku landamærin var það af-
gerandi áfall fyrir Belgíu, vegna
þess, að þessi tvö lönd mynda
berstjórnarlega heild, og belg-
iska herstjórnin leyndi ekki
þeirri staðreynd, að belgiski her-
inn myndi grípa til vopna, ef
ráðist væri inn í Holland fyrir*
sunnan eða vestan Zuider Zee.
Eg hitti konunginn tólf stund--
l iiiin* IBeI;»'íiiiii;iiiii;i
I npplpir málavexf i.
i Eftir Iíerberj, Hoover, fyrrv. Bandaríkjaforseta.
♦
j Hinn 28. maí 1940’ gaf forsætisnáðherra Frakklands, Paul
j Reynaud út eftirfarandi yfirlýsingu í útvarpið:
i „Eg verð að tilkynna frönsku þjóðinni mjög alvarlegan at-
i burð. Þessi atburður skeði í nótt sem leið. Frakkland getur ekki
i lengur treyst belgiska hernum .... Leopold konungur hefir —
i án þess að aðvara með einu orði brezku og frönsku hermenn-
i ina .... lagt vopn sín niður. Þetta er staðreynd, sem á sér ekk-
i ert fordæmi í sögunni.“ Þessi yfirlýsing er algerlega ósönn, bæði
| um sjálfan verknaðinn og það, sem gefið er í skyn.
! Og meiri hluti belgisku leiðtoganna, sem staddir voru i Frakk-
I landi á þessu augnabliki, og gátu með engu móti aflað sér annara
i upplýsinga, voru neyddir til þess af forsætisráðherranum að
| staðfesta þessa ákæru.
! Eg er ekki að ákæra Reynaud forsætisráðherra um visvitandi
i ósannindi. Hin gifurlega áreynsla, sem liann varð fyrir og ranga
Í frásögn afhent honum af liðsforingjum franska hersins, sem
i voru að reyna að gera tilraun til að breiða yfir eigin yfirsjónir,
i eru skjalfestar sannreyndir.
| Engu síður krefst þess manhleg réttvísi og samúðin með
j hraustri þjóð, sem ætíð hefir átt svo djúpar rætur í brjóslum
i Ameríkumanna, að þessi ákæra fái ekki að standa óröskuð. Þar
j sem eg hefi, um aldarfjórðungs skeið, haft vinsamleg viðkynni,
1 ekki aðeins af belgiska fólkinu, heldur af stjórnmálaleiðtogum
j Belgíu að meðtöldum núverandi konungi og föður lians, finn
j eg að það er skylda mín að ségja Ameríkumönnum sannleikann.
Í Það er ekki síður nauðsynlegt, að sannleikurinn sé kunngerður
Í af þeim ástæðum, að á komandi vetri mun skortur og hallæri
j lierja Belgíu. Fjöldi fólks, sem annars hefði áhuga og vildi að
= þessari liraustu þjóð væri gefið tækifæri til að lifa og njóta sín,
1 hefir tilhneigingu til að hlusta ekki á neyðaróp barna liennar
j í þeirri trú, að hún hafi svikið.banáttuna fyrir frelsinu þegar mest
1 á reyndi. Aldrei hefir ósannari ákæra verið borin á neina þjóð
i eða leiðtoga hennar.
\ Þegar Reynaud forsætisráðherra bar fram þessa ákæru, vissi
| eg, sakir þekkingar á skapgerð belgisku forustunnar og fólkinu
| sjálfu, að þetta gat ekki verið sannleikur. Fná þeirri slundu hefi
! eg unnið að því, að tryggja mér sannreyndir frá Belgíu og safna
! þeim saman. Þetta er ekki frá neinum sérstökum manni, heldur
1 frá tugum af valinkunnum mönnum, sem bæði eru belgiskir og
I amerískir og upplifðu hinar margþættu orsakir, sem leiddu
j af sér þennan hörmulega viðburð. Meðal þeirra gagna, sem þeir
j liafa afhent mér eru hin mikilvægustu skilríki.
j Þá fyrst, er hann hafði beðið stórkostlegt manntjón í því
j skyiii að vernda undanliald bandamanna sinna og sannfærður
j um að málefni Bandamanna væri enginn vinningur í tortím-
\ ingu þeirra liermanna, sem eftir stóðu, og því, að aragrúa af
\ flóttamönnum væri slátrað tók konungurinn þá ákvörðun, sem
j yfirhershöfðingi, að láta herinn gefast upp. Sagan mun lýsa yfir
! því, að honum liafi farizt drengilega, og að hann hafi fært stór-
j kostlegar fórnir.
um áður en hin mikla árás byrj-
aði. Það var fullyrt, að tveir
leynisendiboðar væru farnir frá
Berlín með úrslitakosti frá Hitl-
er til hollenzku sljórnarinnar.
Við sögðum þessa sögu, en það
kom á daginn, að þólt sendi-
ménnirnir hefðu haft viðbúnað
um að yfirgefa Berlín, bárust'
engar fregnir um komu þeirra
til Haag. Kennedy sendiherra
talaði við mig frá London, til
að spyrja um þetta. Eg fór út i
sumarhöllina við Laeken í út-
hverfi borgarinnar, til ,þess að
hitta konunginn. Við vorum
staddir í lesstofu hans og horfð-
um út yfir langa græua sléttu,
alla leið þangað, sem hvitir
svariir syntu á tjörn í skuggum
gamalla beykitrjáa, en lengra
í burtu voru tígulsteinaþök höf-
uðborgarinnar eins og hrjóstrug
eyðimörk á að líta. Konungur-
inn kvað ekkert hafa borið við,
að því er vitanlegt væri, sem
gæfi tilefni til ótta í sambandi
við úrslitakosti þá, sem talið
væri að sendir hefðu verið Hol-
lendingum. Þetta er undarleg
stýrjöld, samsinnti hann, og
engin fordæmi til leiðbeiningar;
aðferðir og rás viðburðanna er
svo allt öðruvísi, en áður liefur
þekkst. Þegar eg stóð upp til að
fara, sagðist hann vona, að geta
bælt sér upp margra stunda
svefnskort. Ibmn leit út fyrir að
vera mjög þreyttur, en kátari
að mér fannst en nokkuru sinni
áður, er fundum olckar hafði
borið saman.
Sprengjuflugvélar koma
án fyrirvara.
Það var dálitið eftir kl. 5 hinn
10. maí, þegar Þjóðverjarnir
komu úr roða morgunsólarinn-
ar, líkt og dökkar gæsir og svifu
yfir Wexfordslétturnar. Það
voru tólf flugvélar í fyrstu
deildinni, en dálítið á eftir og
vinstra megin við þær kom ann-
ar jafnstór flokkur. Þeir flugu
lágt, ef til vill um 2000 fet yfir
þeim og mikið hæri’a í lofti
svifu tvær hvítar orustuflugvél-
ar. Allar loftvarnabyssurnar
fóru nú i gang og gerðu óskap-
legan hávaða. Við þetta bland-
aðist svo drunur stórskotaliðsins
og vélbyssuhávaðinn, þegar
þýzku flugmennirnir fóru fram-
hjá og hurfu sjónum í vestur-
átt. Það var ekki fyr en óvinur-
inn var algerlega horfinn sjón-
um,aðviðvörunarómur eimpípn-
anna hætti, en upp frá þessu
héldu þær þessu áfram, með
stundar millibili, í sex sólar-
bringa, svo næturnar urðu eins
og martröð og svefn líkari fjar-
lægri endurminning.
Þegar flugvélarnar voru farn-
ar, varð mér óglatt við tilhugs-
unina um það blóðbað og liörm.
ungar, sem í vændum var fyrir
þetta saklausa og ánægða fólk,
en eg hafði nú í næstum sex
mánuði tekið þátt í vonum þess
og ótta. En nú var elcki tími til
að gefa sig tilfinningum á vald.
Eg sneri við til þess að ldæða
mig; það yrði sjálfsagt nóg að
starfa þennan langa dag, sem.
framundan var. Þá kvað við
ægilegt brothljóð, svipað því, er
eldingu slær niður; eg fann til
skjálfta fyrir hjartanu, það
glamraði í glerbrotum, sem
duttu niður á gangstéttina fram-
an við sendiherrabústaðinn, og
eg liian eftir að eg var að furða
mig á því, að veggirnir og loft-
ið skyldi ekki hrynja. En við
höfðum ekki orðið fyrir skoti.