Vísir Sunnudagsblað - 06.07.1941, Page 1

Vísir Sunnudagsblað - 06.07.1941, Page 1
1941 SunnucLaginn 6. júlí 27. blað 0 ^aidnnBmliir Friðións§on, frá Sandi: >•(' FYRIRBURBIR fórtryggni Tómasardóttir yptir öxlum við hverslconar frá- sögnum, sem greina frá fyrir- burðum svonefndum. Ef hún fœr tækifæri tit að þreifa á þeim, setnr liana liljóða, unz hún varpar öndinni og stamar: „Drottinn minn og guð minn“. En þeir eru alla jafna tiltölulega fáir, sem öðlast að- stöðu til áþreifingar í þeim efn- um. Fyrirburðir gerast eigi á bverju strái né á næstu grös- um við hvern mann. Þorri manna verður að láta sér lvnda frásagnir af fyrirburðum, sem gerast eða gerst hafa þá eða þar. Efinn um sannindi fyrirburðar kemst oftast nær upp í milli hans og frásagnar. En þegar fvrirburðurinn snertir einstakl- inginn rækilega, fer flestum því- likt sém Tómasi og Páli post- ula: þeim bregður í brún, eða þeir verða eins og þrumu lostn- ir, og áhrifanna gætir til æfi- loka. Flestar íslendingasögur greina frá fyrirburðum, sem gerast jafnt í vöku sem svefni. Lesenduin íslendingasagna eru og verða minnisstæðust Fróðárundrin. Þar settust dauðir menn að eldi og lögðu undir sig liíbýli. Dáin kona gengur úm beina. Og þessari dánarhirð varð eigi komið á braut, fyrri en henni var stefnt nieð aðför að lögum. Kaldlynd raunverðandi hristir höfuðið andspænis þessari frásögn og telur hana blábera hégilju. Svo sem nærri má geta, liefi eg ekki bein í nefinu til að leggja úrskurð á fullgildi né vangildi þessarar sögu, né annara fyu- irburða, sem henni eru svip- aðir og fornar frásagnir herma, að gerzt hafi fyrir augum glaðvakandi manna. En varkárustu sagnaritarar vorir, Snorri Sturluson og Sturla Þórðarson, taka til greina fvrirburði, sem gerðust í vöku og svefni á sviði sagn- anna og slyðja þá viðburði með vitnisburðum nafngreindra manna. Þeir nefna þá fyrirburði, sem boðuðu stórtíðindi en sleppa þeim, sem minni háttar eru. Það gerðust stórtíðindi í landi voru, er bardagi var háður á Örlygsstöðum og stórmenni Sturlunga féll að velli. Sturla Þórðarson segir, að margir fyr- irburðir bafi orðið undan þeim fundi — „þó að fáir verði tald- ir“. Svo virðist, sem þeim stór- vitra manni liafi verið tregt tungu að liræra til frásagna um svo ótrúlega atburði, sem fyrir- burðir eru, að dómi skynsem- innar. En þó gat hann eigi geng- ið á bug við þá gervalla. Þessar frásagnir Sturlungu hafa eigi farið milli mála á samskonar hátt, sem þær sögusagnir geta hafa farið, er ganga mann frá manni öldum saman, þvi að Sturlungu skráðu sjónarvottar atburðanna. Sturla Sighvatsson var jafn- tregur sein nafni lians Þórðar- son, að viðurkenna gildi fyrir- burða. Hann mun bafa dreymt ferlega siðustu nótt æfi sinnar í skálanum. Hann mælti, þegar hann vaknaði: „Eigi er mark at draumum“. En forvitni lesenda Sturlungu mun sakna þess um allar aldir, að liann kæfði drauminn í barmi sínum, með þagnarþey. Eg mun eigi í þessari grein fjalla um aðra fyrirburði en þá, sem tilheyra draumum og svo þá sem borið liafa fyrir augu og eyru í vöku eða vökuleiðslu. Það er livorttveggja, að eg verð að takmarka mál mitt og á hinn bóginn hefir eg þá reynslu af draumspám „fyrir daglátum“, að eg þarf eigi lengra að seilast en í sjálfs mín barm til að fá vitneskju um forspár draum- leiðslunnar. Eg veit, að menn drevmir fyrir daglátum, þó ekki fyrir stórtíðindum að jafnaði vegna þess, að stórviðburðir eru fágætir, eða svo fjarlægir, að þeir snerta ekki algenga ein- staklinga. En úr því að það verður ekki véfengt, að menn dreymir fyrir daglátum —- l. d. veðrum, veikindum, slysförum — tjáir ekki að véfengja það, að menn á sagnaöld hafi órað fyrir stórtíðindum, sem vofðu yfir þeim sjálfum, eða náungum þeirra. Hitt er annað mál, að skilningi vorum er ofvaxið að ráða þá gátu: hvernig draumur- inn skapast, sá sem boðar, oftast í líkingu, ókominn atburð. Sú gáta mun seint verða ráðin, eða aldrei. ■* Snorri Sturluson lumar á fá- einum * draumum, norskra manna, sem boðuðu hrakfarir og urðu að helspám um fall Har- alds konungs og liers lians, í Englandsleiðangri vestur um haf til Englands. Þeir fyrir- burðir styðjast við kyngimagn- aðar yísur, sem fullvalda for- neskja hefir sett á mark sitt. Þó að Snorra yrði aldrei fótaskort- ur á flughálku rímsnilldar i háttalyklinum, sem liann kvað um Hákon gamla, stendur liann þár hvergi jafnfætis skáldun- um, sem kváðu i dánarheimi draumvísurnar um þá feigð, ■ sem vofði yfir Haraldi konungi harðráða og liði hans. Það má kalla furðulegt, að snillingur- inn Snorri skuli verða vanhluta í lifanda lífi fyrir dauðum mönnum, i skáldskap, eða með- almensku, sem ávarpar óbreytta hermenn, að tilstuðlan þess hljóðvarps, sem bergmál draumsins lætur í veðri vaka. Nú læt eg Snorra og Heims- kringlu taka til máls: .... Þá dreymdi mann þann er var á konungsskipinu, er Girðr er nefndr; hann þóttisk þar vera staddr á konungsskip- inu ok sá upp á eyna, hvar tröll- kona mikil stóð ok liafði skálm í hendi, en í annari hendi trog; hann þóttisk olc sjá yfir öll skip þeirra, af honlini þótti fugl sitja á hverjum skipsstafni. Þat vóru alt ernir ok lirafnar. Tröllkonan kvað: Víst es at allvaldr austan eggjar vestr at leggja mót vit marga knútu (minn snúðr es þat) prúða. Kná valþiðr velja (veit ærna sér beitu) steik af stillis haukum stafns; fylg ek því jafnan. Þórðr er maðr nefndr, er var á skipi því, er skamt lá frá. skipi því, er skamt lá frá skipi konungs. Hann dreymdi uni nótt, at hann þóttisk sjá flota Haralds konungs fara at landi, þótlislc vita, at þat var England. Hann sá á landinu fylking mikla, ok þótti sem hvorir tveggju bjöggisk til orrustu ok höfðu merki mörg á lofti; en fyrir liði landsmanna reið trollkona mikil ok sat á vargi, ok liafði vargrinn mannsliræ í munni, ok féll blóð um kjaptana. En er bann liafði þann etið, þá kastaði lion öðrum í munn honum og síðan hverjum at öðrum, en hann glevpti hvern. Hon kvað: Skæð lætr skína rauðan Skjald, es dregr at hjatdri; hrúðr sér aurnes jóða, óðlát kona blóði, — sviptir sveiflan kjapta svanni lioldi manna; úlfs munn litar innan óðlát lcona blóði. Harald sjálfan dreymdi, að Ólafur konungur lielgi bróðir

x

Vísir Sunnudagsblað

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Vísir Sunnudagsblað
https://timarit.is/publication/299

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.