Vísir Sunnudagsblað - 28.09.1941, Blaðsíða 4
4
VlSIR SUNNUDAGSBLAÐ
A. J. Johuiou:
Agrip af sögu Olfusárbrúarinnar.
(Niðurlag.)
Tilboði þingsins 1877, um 150
þús. kr. lán til brúarbygging-
anna yfir Þjórsá og Ölfusá, var
hafnað af austur-sýslunum. Þær
hafa hvorki talið sér skylt að
leggja fram allt féð, að treyst sér
til þess, að leggja sér svo þung-
ar byrðar á herðar.
Á næsta þingi (1879) flutti
séra ísleifur Gislason málið inn
Miagnús Steph-
ensen, lands-
höfðingi (er
víg^Si Ölfusár-
brúna.)
á þing í frumvarpsformi. Eftir
frv. bans átti landssjóður að
leggja fram nægilegt fé, (ótil-
tekin upphæð) til að byggja
báðar brýrnar, sem vaxtalaust
lán, til 40 ára. Lán þetta átti svo
að endurgreiðast af sýslusjóð-
um V.-Skaftafells-, Rangár-
valla-, Árnes-, Gullbringu- og
Kjósarsýslna og bæjarsjóði
Reylcjavikur. í frv. var gert ráð
fyrir brúartolli, sem átti að
verja til viðhalds á brúnum, og
svo til afborgana af láninu. —
Fjárlaganefndin ákvað að láns-
upphæðin skyldi vera aðeins 100
þús. kr. (úr viðlagasjóði) og
samþykkti þingið það. Endur-
greiðsluskyldunni létti þingið af
Kjósarsýslu, vegna legu hennar.
Einu framfarir þingsins frá
1877, í þessu máli, voru þær, að
þá ætlaðisl það til að vextir væri
greiddir af brúarláninu, nú átli
það að vera vaxlalaust.
Umræðurnar 1879 (eins og
reyndar oftar) eru hálf spaugi-
legar fyrir okkur nútíðarmenn.
Sumir þingmenn þeirra kjör-
dæma, er áttu að endur'greiða
lánið, risu upp og mótmæltu
endurgreiðsluskyldunni, og
reyndu að færa til ástæður, m.
a. mótmæli héraðanna sjálfra.
Þingmaður Reykvíkinga
(Halldór Kr. Friðriksson) sagði
t. d. að þegar litið væri „til Gull-
bringu- og Kjósarsýslu og
Reykjavíkurkaupstaðar, þá er
ósanngjarn l að skylda þessi hér-
uð til að leggja fé til þessa fyrir-
tækis, .... fyrir hönd Reykja-
víkurbæjar verð eg að mótmæla
því, .... beinlínis hag liefir hún
(þ. e. Reykjavík) eigi af fyrir-
tæki þessu.“ Svo ofbauð þessum
merka manni lánsfjárbænir til
brúargerða, að Jægar til um-
ræðu var, litlu síðar, lánbeiðni
til þess að byggja brú yfir
Skjálfandafljót (litil upphæð),
sagði liann, að sér „ofbyði ekki
allt, en nú þætti sér ganga úr
hófi. Ætli þingmaður Vest-
mannaeyinga fari nú ekki að
biðja um fé til að gjöra brú
milli lands og eyja?!“
Grímur Thomsen og Arnljót-
ur Ólafsson voru enn sem fvr
mjög þungir í taumi, og fundu
sitthvað til. Varð Arnljóti tíð-
rætt um 80 þús. kr. gjöfina úr
lándssjóði, (þ. e. vaxatap hans
af Iáninu).
Aftur studdu málið að sjálf-
sögðu þingmenn Árnesinga og
Rangæinga, svo og séra Páll í
Þingmúla, þm. V.-Skaftf., sem
sagðist styðja frv., þó hann vissi
að sýslunefndin í Vestui'-Skafta-
fellssýslu hefði skorast undan að
greiða „nokkurn kostnað við
br úa rbyggin ga r n a r, en mín
sannfæring er eigi bundin við
það,“ bætti hann við.
I efri deild reyndu þeir: Sig-
hvatur Árnason, Stefán Eiríks-
son (þm. A.-Skaft.) og séra
Benedikt Kristjánsson (1. þm.
Þingeyinga) að hækka láns-
upphæðina upp i 150 þús. kr„
en það var fellt mcð 5 atkv.
gegn 5. Séra Benedikt, sem þó
var þingnxaður kjördæmis á
Norðurlandi, var svo viðsýnn,
að hann sagðist ekki „geta ann-
að en verið málinu meðmæltur,
þó um, sfórfé væri að ræða, og
vissi hann eigi, hvort þvi fé, er
landið hefði aflögu, yrði betur
varið.“
Ennfremur sluddu málið í
þessari deild drengilega: Jón
Jónsson landshöfðingjaritari (2.
þm. Skagafj.) og Bergur Thor-
berg amtmaður (2. k.kj.), er
ekki sagðist skilja, „að ef menn
vildu veita 100 ])ús. kr. til þessa
fyrirtækis, hvers vegna menn ])á
eigi gætu veitt 150.000 kr„ ef
þess þyrfti með, og ekki væri
mögulegt að gjöra verkið fyrir
minna.“ En erfiðastir voru þar
séra EirikOr Kúld (þm. Barða-
str.) og Ásgeir Einarsson (1.
þm. Húnv.L Jón Hjaltalín land-
Iæknir, Árni Thorsteinsson
landfógeti og Magnús Stephen-
sen yfirdómari (allir k.kj.) voru
og fremur móti en með.
Eins og áður segir, var tillag-
an um að færa lánið upp i 150
þús. kr. felld með jöfnum atkv.
100 þús. kr. var það mesta, er
meiri hluti þingsins var fáan-
legur til að lána, og með því var
málið að fullu og öllu úr sög-
unni, því þegar farið var að
bjóða verkið út, var sú upphæð
með öllu ónóg — eins og öllurn
hlaut að vera ljóst, sbr. áætlanir
W. Hansens — og fékk frv. þess
vegna ekki slaðfestingu kon-
ungs.
Árið 1881 er brúarmálunum
ekki breyft á Alþingi, vegna af-
drifa þeirra 1879, enda þótt nýj-
ar kosningar hefðu farið fram í
millilíðinni, og þingið því tals-
vert breyzt (báðar deildir).
Er tímar liðu, bafa meðhalds-
menn brúnna séð, að málinu
mundi seint þoka áfram, nenxa
breýtj væri um aðferð. Þeir
hættu því að biðja um fé til
beggja brúnna samtímis.
Á þingi 1883 flytur séra
Magnús Andrésson á Gils-
bakka (2. þingm. Árnesinga)
frv. til Iaga um brú á Ölfusá
aðeins. Var i þvi frv. ætlazt til
að landssjóður Ieggði fram féð
til brúarbyggingarinnar (80.000
kr.) að öllu leyti, ekki sem lán,
heldur sem skyldu. Við fyrstu
, umræðu í neðri deild rakti halip
sögu málsins að undanförnu, og
sagði að eftir þingið 1879 hefði
stjórnin (þ. e. danska) „eigí ver-
ið aðgjörðalaus“, því bún íiefði
leitað eftir tilboðum í Skotlandi,
Danmörkti og Svíþjóð i bfúar*
smíðið, en án árangurs, af því
að meira verð var sett upp á
brýrnar en 100.000 kr„ er
stjórnin hafði til umráða," sam-
kv. heimildinni frá 1879. N. d.
sani.þykkti að kjósa þriggia
manna nefnd í málið, og sýndi
sxt nefndarkosning strax, hvað
deildin ætlaðisl til að yrði um
frv„ ]wi i nefndina voru kosnir
tveir andvígustu menn málsins
að undanförnu, Grímur Thom-
sen, og Halldór Kr. Friðriksson.
Þriðji nefndarmaðurinn var
séra Magnús Andrésson.
Nefndin klofnaði vitanlega.
..Meiri hlutinn (þ. e. Grímur og
Halldór) var á þvi, að brúar-
eiörðinni væri frestað, og að
feneinn væri maður frá Vestur-
heimi til að koma á dragferjum
eða svifferjum, bæði yfir Þjórsá
og ölfusá. Minni hlutinn (þ. e.
M. A.) var aftur á því, að bezt
væri að ltalda sér við frv. og að
lagt yrði fé úr landssjóði til brú-
argjörðar á ÖIfusá,“
í umræðunum mæltu móti mál-
inu Grímur Thomsen, séra Þor-
kell Bjaniason á Reynivöllum
(2. þm. Gullbr. og Kjósars.) og
að nokkru leyti séra Jakob
Guðmundsson (þm. Dalam.), en
með, Magnús Andrésson og Þor-
lákur Guðmundsson (þm. Ár-
nesinga), séra Þórarinn Böðv-
arsson (1. þm. G. og Kjs.), Ólaf-
ur Pálsson bóndi á Höfðabrekku
(þingm. V.-Skaft.), Þorsteinn
Iryggvi Gunn-
arsson, banka-
stjóri, er stóð
fyrir b-ygg-
mgu Ölfusár-
orúarinnar.
Jónsson í Nýjabæ (þm. Vestm.)
og Jó’n Ólafsson skáld og rit-
höfundur*) (2. þm. S.-Múl.).
Með bonum bættist málinu nýr
og mikill kraftur. Hann sagði,
að „sér findist óneitanlega vera
tekið eitthvað undarlega í þetta
mál. Menn eru að metast um.
hvað sýslunum sé gefið. Þegar
um samgöngur, gufuskipaferðír
og þesskonar er að ræða, gelur
ekki komið tíl greina velgern-
ingur fyrir einii landshluta, eða
eitt hérað, heidur velgjörníng-
ur við alit landið í lieild siilllí.
.... Eg álít það því beína síð-
ferðilega skyldu laildssjóðsíns,
að kosta brýr og aðalvegi lands-
ins og þetta hefir verið viður-
kennt,. Gufuskipaferðírnar ent
byrjun til að framkvæmá
slíkt princip, og brýrnar ættu
að koma sem framhald þess.“
Hér lalar 20. aldar maður á 19.
öldínni. Málið var fellt við 2.
umræðu með 13 atkv. gegn 9,
að viðhöfðu nafnakalli og sögðu
já (með því): Magnús Andérs-
son, Eiríkur Briem (þfit.Húnv.),
Gunnlaugur Briem (2. þm.
Skagf.), Jón Óiafsson, Ólafur
Pálsson, Þórarinn Böðvarsson,
Þorlákur Guðmundsson, Þoi’-
sleinn Jónsson, og Tli. Thor-
steinsson (1. þm. Isf.). Nei
sögðu (móti því): H. Kr. Frið-
riksson, Arnljótur Ólafsson, Eg-
ill Egilsson (þnn Mýraiii.), Frið-
rik Stefánsson (1. þm. Skagf.),
Gríniur Thomsen, Holgeir
Clausen (þm. Snæf.), Jakob
*) Báðir þm, Rangæinga áttu
sæti í efri deild, og eins á þingi
1885. -