Vísir Sunnudagsblað - 05.10.1941, Blaðsíða 6
6
VlSIR SUNNUDAGSBLAÐ
- Guðm. Daníelsson frá Guttormshaga: -
GESTURINN
Sumarið var nærri því li'ðið.
Það var kominn hauslroði á
mýrina kring um túnið í Bæ,
engu líkara en hin grænu grös
hefðu dýft broddi sínum i blóð,
og kartöflugrasið i kálgarði
prestsins var orðið svart* eins
og banvæn pest væri húin að
sýkja það.
„Það er haustið. Það er haust-
ið,“ tautaði síra Steinþór og
horfði með viðkvæmnissvip yfir
liið deyjandi líf garðsins.
„Já og stöngulsýkin,“ anzaði
gesturinn, sem hjá lionum stóð.
„Haustið og stöngulsýkin,“
endurtók presturinn samþykkj-
andi.
Gesturinn ók sér eins og hroll-
ur færi um liann. En það var
ekki sök veðursins, því sólin var
enn ekki sigin bak við Bæjar-
fjallið og það var logn. En þessi
aldurhnigni uppgjafasjómaður
var skáld, og nú fann liann
liaust lífsins næða um sig og
ógna sér með sömu örlögum og
kartöflugrasið hafði þegar
hreppt.
Eftir að hafa hóstað nokkrum
sinnum og litast um eftir því,
hvort nokkur óviðkomandi væri
nærstaddur, sagði hann:
„Þú veizt það, síra Steinþór,
að eg er ekki skáld. Þvi miður
ekki skáld. En kvenfélagið
hérna hefir alltaf verið þarft og
gott félag, og nú ætlar það að
fara að halda upp á afmælið sitt
á sunnudaginn. Eg er hérna
með nokkrar vísur í tilefni af
því og langaði til að láta mér
vitrari mann heyra þær áður en
lengra er komið og að liann segi
mér hreinskilnislega, hvort það
sé ekki tóm heimska að ætla sér
að flytja þær á skemmtun.“
„Um að gex-a að yrkja. Mað-
ur á að yi’kja eins og maður lif-
andi getux-, helzl ekki minna en
þúsund kvæði, þá getur ekki hjá
því farið, að ein visa verði að
minnsta kosti góð,“ svai’aði
presturinn hárri hvetjandi
xaustu.
Gesturinn seildist hóstandi
inn í barm sinn og dró þaðan
gleraugnahulstur og saman
brotna pappírsörk, sem virtist
vera skýrsluform viðkomandi
„Búnaði seglskipa og skipa með
hjálparvél“.
„Þetta er bara uppkast hrip'að
niður i flaustri, eg hreinskrifa
það á betra blað,“ afsakaði hann
og hagræddi gleraugunum á
þrútnu, veðurteknu nefinu.
„Blaðið hefir ekkert að segja.
Mina beztu ræðu hef eg flutt af
eldspýtnastokk og Bólu-Hjálm-
ar orti sin Ijóð á baðstofusúð-
ina,“* sagði presturinn og bjóst
til að hlýða kvæði gestsins.
„Kvenfélagið „Þörf“, í Fiski-
firði þrjátiu og fimm ára,“
byrjaði gesturinn og leit því
næst spyrjandi á tilheyranda
sinn.
„Góð byrjun, alveg afbragðs
fyrirsögn á kvæði. Eg hafði
einmitt hugsað mér að nefna er-
indi mitt á sunnudaginn þessu
nafni, en nú hætti eg auðvitað
við það úr því þú ert búinn að
helga þér það á undan mér.“
Nú hefði gesturinn átt að vera
búinn að fá nægilega uppörfun,
til þess að geta byrjað á sjálfu
kvæðinu, en------„Því lætur
hundurinn svona?“ spurði hann
þess í stað og það var von.
Gamall feitur rakki, sem ekki
var lengur hægt að nota í smala-
mennsku, hafði tekið sér stöðu
suður á kálgarðsveggnum og
gelti þar i sífellu.
„Maður skvldi helzt liugsa, að
liann væri að halda pólitíska
ræðu i úlvarp, eftir ákafanum
að dæma, en látum það ekki
hafa áhrif á okkur, nafni,“
anzaði presturinn hlæjandi.
Gamli maðurinn leit grunsemd-
araugum lil lmndsins eins og
hann byggist við annari verri
truflun úr þeirri áít áður en
langt um liði, og hann dró það
við sig að bvrja á upplestrinum.
Þess í stað sagði hann:
„Mér liefir verið sagt upp
skiþrúminu mínu. Skrokkur-
inn á mér er ekki til neins leng-
ur. Hann er út nýttur og það er
búið að kasta honum út á haug
eins og ónýtri skinnbrók. Það
var þess vegna, sem mér datt í
hug að reyna að koma saman
kvæði, ef svo kynni að vera, að
einliver lieil brú væri eftir i
]iví, sem menn kalla sál eða
önd.“
Presturinn leit undrandi á
gestinn og virti hann fyrir sér.
Það var satt, hann leit hrörlega
út þessi maður, jafnvel fötiii
hans báru bót við bót og hefðu
af flestum ekki Iengur verið tal-
in t'! fatnaðai. Orðið „nýtni“
hraut allt i einu af vörum prests-
ins, en hann beit sundur setn-
inguna og sagði aðeins þetta
eina orð. í augnablikinu fannst
honum það fela í sér eitthvað,
sem ætti skvlt við álas, eitthvað,
sem almenningur legði í sömu
merkinguna og orðið ,,nurl“, en
það var einmitt það, sem hann
hafði sízt af öllu ætlað að segja.
Gesturinn horfði spyrjandi inn í
augu prestsins og strauk blaðið
sitt i sifellu titrandi fingrum.
Það skein óttasvipur úr andliti
hans æins og hann byggist við
nýrri uppsögn á skiprúmi.
„Hvernig fer nú með afkom-
una þina, eftir að þú hefir misst
atvinnuna og ert ekki lengur
hlutgengur sem verkamaður i
plássinu?“ spurði presturinn
eftir nokkra þögn.
„Eg hafði það fyrir sið að
leggja ofurlitið fyrir meðan eg
var maður. Það er ekki kviði
fyrir líkamlegum skorti, sem
bagar mig, en--------“
„Nei, það er svo.“
„En maður vildi gjarnan
verða að einhverju liði, gera
eitthvert gagn, eða þó ekki væri
annað en vekja augnabliks
ánægju, meðan nokkur heil brú
væri eftir í manni. Þegar hún
finnst ekki lengur, nú þá er að
ssetta sig við að Ienda í haugn-
um.“
Það varð löng þögn og það
var aðeins gamli hundurinn
suður á kálgarðsveggnum, sem
rauf kyrrðina. Hann gelti og
urraði, enda ákafar en áður og
reif upp gras og mosa með aft-
urfótunum.
„Eg er að brjóta heilann um
það hverskonar fegurð eða
fagnaðarboðskap þú sért að op-
inbera mér,“ sagði loks prestur-
inn. „En eg held að þú sért ein-
mitt skáldið, sem við þörfnumst,
spámaðurinn, sem guð hefir
kjörið til að skapa þjóðinni for-
dæmi og frelsa hana frá þeirri
hættu, sem að henni steðjar nú:
sérgæzkunni, efnahagslegu
ábyrgðarleysi og vanmati á
andleg verðinæti“. Gesturinn
heyktist eins og hann hefði
fengið högg á höfuðið, og með
fátkenndum tilburðum stakk
hann handritinu sinu i barminn.
„Presturinn hæðist að mér.
Hann má ekki halda, að eg liti á
sjálfan mig sem skáld, þó eg
setti þetta saman mér til dægra-
stjdtingar og léti mér detta i
liug að lesa það upp. Það er ekki
neitt, það eru bara nokkrar af-
mælisvisur gerðar i góðum liUg
til félags, sem reynir að hlynna
að þvi, sem þarft er og gera
gagn,“ tautaði öldungurinn lág-
mæltur og laut höfði eins og
hann hefði gert eitthvað, f jarska
heimskulegt, senr fjarska erfitt
yrði að fyrirgefa.
„Eg tala i römmustu alvöru,“
þrumaði presturinn, „þú ert
meira skáld en Goethe, þvi ef
skáldskapur þinn næði út-
breiðslu, mUndi hann útrýma
Öllum' sorphaugum heimsins af
þeirri einföldú ástæðu, að eng-
um hlut yrði lengur kastað í þá
til að verða að sorpi.“
Gesturinn horfði í ráðþrota
skilningsleysi á prestinn.
„Goethe,“ át hann eftir og hafði
ekki fju-r heyrt getið um þann
mann, „það getur skeð, eg þekki
hann ekki, en Sigurð heitinn
Breiðfjörð eða Bólu-Hjálmar
vildi eg ekki eiga að kveðast á
við, jafnvel ekki Símon Dala-
skáld.“ Aftur hafði honum auk-
ist ofurlítið sjálfstraust og hönd-
in gerði sig lildega til að seilast
inn í barminn eftir þvi, sem
þar var geymt. Hún var þó ekkf,
nema hálfnuð í því verki, þegar
gamli hundurinn dró að sér at-
hygli þeirra ó ný með þvi að
urra í stað þess að gelta. Þeim
varð litið austur til kirkjunnar,
því þangað beindi seppi öllu sínu
offorsi og það var ekki að á-
stæðulausu, þar stóð maður við
sáluhliðið. Hann virtist vera að
liorfa á grafir hinna dauðu og
gaf sig ekki að hundinum, sem
nálgaðist hann. Hann var mjög
framandi í útliti, í grænum
sportbuxum og bar á herðum
gráan bakpoka.
„Það er Þýzkarinn,“ sagði
presturinn. „Eg bjóst við hon-
um. Hann er þjóðfræðingur
og ferðast um fótgangandi.“
Eftir nokkur augnablik stóð
hann andspænis hinum tveim og
kynnti sig. Hann talaði slitrótta
íslenzku og bætti í eyðurnar
með sinu eigin móðurmóli.
„Eruð þér sóknarprestur-
inn ?“ spurði hann og mældi síra
Steinþór með augunum.
„Sóknarprestur bezta safnað-
ar landsins og hamingjunnar
sonur. Verið þér velkomnir að
Bæ,“ svaraði presturinn og
þrýsti hönd útíendingsins hjart-
anlega.
„Maður mætir mörgu ein-
stöku á fslandi og sumt er dálít-
ið erfitt að skilja,“ sagði Þjóð-
verjinn brosandi.
„Það er af því að þér eruð vis-
indamaður en ekki skáld og haf-
ið vanið vður af þvi að líta tákn-
rænt á lifið.“ Útlendingurinn
ldó vingjarnlega og virtist hngsa
málið.
„Þið, fslendingarnir' hafið
mikla hæfileika til að skoða
hlulina í skáldlegu Ijósi og
kaimske frekar en í því raun-
hæfa. Hér er það lika ef til vill
hægt, in Deutschland aber gac
undenklich,“ sagði hann svo.
Öldungurinn ók sér aftur eins
og hrollur færi um hann. Hann
gat ekkert lagt til málanna. Hin
lærða viðræða liafði lamandi á-
hrif á hann. Enn á ný liafði lífið
dæmt liann úr leik og lagt hann
til hliðar. Stundarkorn stóð