Vísir Sunnudagsblað - 19.10.1941, Blaðsíða 5

VlSIR SUNNUDAGSBLAÐ
5
STEFÁN ÞORSTEINSSON:
Gar ðy rk j uf élagið
og þáttur þess í eflingu garðræktarinnar um hálfrar aldar skeið.

Frá Garðyrkjusýningunni 1938.
Í sambandi vi'ð (vær síðustu
garðyrkjusýningar hefir oft ver-
ið minnzt á félagsskap, sem al-
menningi nú á dögum er lítl
kunnur, en á þó merkilega sögu
að baki sér. Félagsskapur þessi
heitir nú Garðyrkjufélag ís-
lands, hét áður Hið íslenzka
garðyrkjufélag, en hefir oftast-
nær fyr og siðar verið nefnt
garðyrkjufélagið.
Garðyrkjufélagið er upphaf-
lega stofnað 26. maí 1885. Að
stofnun þess stóðu ýmsir merk-
ustu menn þeirra tíma og var
danskur maður, Schierheck
landlæknir, í hroddi fylkingar.
Að verðleikum fékk þessi
velgerðarmaður mannkynsins
Nobelsverðlaun 1927.
Margt er enn dulið viðvíkj-
andi þessum liættulega og skæða
sjúkdómi, en margt hefir líka
unnist i baráttunni gegn honum
siðustu áratugina. Og vonandi
tekst læknum innan skamms að
finna eitthvert óyggjandi ráð
gegn veiki þessari, sem menn,
þvi miður, fá oftast af léttúð og
kæruleysi.
Gáttu hægt um gleðinnar dyr
og gá að þér;
enginn veit sína ævina fyr
en öll er.
aðalhvatamaður og formaður
félagsins fyrstu árin. Me'ðal
þeirra, sem koma við sögu fé-
lagsins fyrslu árin má ennfrem-
ur nefna Árna Thorsteinson
Iandfógela, Þórhall Bjarnason
biskup og þá Torfa í Ólafsdal,
Einar Helgason og Sigurð Sig-
urðsson, síðar húnaðarmála-
stjóra.
. Fyrsta blómatimabil félags-
ins stóð ekki lengur en þrettán
ár, en áhrifa þess gætti þó nokk-
uð lengur, þar sem ársrit þess
liélt áfram að koma út í nokkur
ár.
Um aldamótin lagði félagið
niður slörf sín og fól þau Bún
aðarfélagi íslands, sem gerði
starfsmann félagsins, Einar
Ilelgason, að ráðunaut sinum.
Má lelja þetta að suniu leyti
misráðið, en öðrum þræði var þó
ýmislegt sem mælti með þessari
sameiningu, Schierbeck land-
læknir hvarf af landi burt og
sumir helztu hvatamenn garð-
yrkjufélagsins urðu nú aðal
máttarstoðir Búnaðarfélags Is-
lands.
Þjóðveldisdaginn 1. desem-
her 1918 var garðvrkjufélagið
endurreist fyrir forgöngu þeirra
Einars Helgasonar, Hannesar
Thorsteinson og Skúla Skúla-
sonar og hefst nú aðal hlóma-
tímabil félagsins. Einar Helga-
son gerist nú starfsmaður þess
á ný og veitir Alþingi 5 þúsund
króna ársstyrk í því augnamiði,
frá 1919 að telja. Gengst nú fé-
lagið fyrir ýmiskonar fram-
kvæmdum, heldur garðyrkju-
sýningar, útvegar tilhúinn á-
hurð, ýmiskonar fræ og garð-
yrkjuverkfæri. Ennfremur veit-
ir það kennslu í Barnaskóla
Reykjavíkur og ýmsum öðrum
skólum. Þá eru farnar leiðbein-
inga- og fyrirlestraferðir um
landið, ársrit gefin út o. s. frv.
Á árunum eftir 1920 nær fé-
lagatalan hámarki sínu og það
er ýmislegt sem bendir til þess,
að skanunt framundan sé hylt-
ingarvon í garðyrkjumálunum.
Búnaðarfélag íslands ræður ti)
sín ungan garðyrkjuráðunaul
og kemur hann sér upp lil-
raunastöð suður við Laufásveg,
jarðræktarlögin ganga i gildi,
útlendi áburðurinn ryður sér til
rúms og menn byrja að notfæra
sér hverahitann í þágu garð-
ræktarinnar. Auk þess siglir
svo garðyrkjufélagið fullum
seglum undir forustu ágætra
manna. Um hyltingu er þó tæp-
Iega hægt að ræða í þessu sam-
bandi. Við höfum i mesta lagi
slígið stórt spor síðustu tvo
áratugina einkum hvað gróður-
húsaræktun snertir. Við verðum
í þessu samhandi að gera okkur
grein fyrir því að árin milli
heimsstyrjaldanna eru mestu
framfaraár íslenzku þjóðarinn-
ar. Einmitt 'þess vegna liefði
verið æskilegt og nauðsynlegt
að meira liefði áunnizt í garð-
yrkjumálunum en raun her
vitni.
Fyrstu árin eftir 1920 eru að
ýmsu leyti merkileg í sögu gar'ð-
yrkjunnar eins og hér hefir
verið hent á, en árangurinn af
starfi þeirra manna, sem háru
hita og þunga garðyrkjumál-
anna og unnu að hinuni ýmsu
framkvæmdum til viðgangs
þeim, var þvi miður ekki sem
skyldi. Þelta munu þeir sjálfir
vel hafa fundið, en það er ekki
ósennilegt, að „Iogni'ð“ í þess-
um málum eftir 1925 eigi fyrst
og frémst rót sina að rekja til fá-
lætis landsmanna í heild fvrir
hverskonar garðyrlcju.
Með dauða Einars Helgason-
ar 11. nóv. 1935 leggst starfsemi
garðyikjufélagsins með öllu
niður, þar til Sigurður húnaðar-
málastjóri endurreisir það í
annað sinn í janúar 1937, með
tilstyrk nokkurra garðyrkju-
manna í Reykjavík og nágrenni.
Síðan virðist svo, að félagið
liafi verið að safna kröftum til
átaka í framtíðinni. Slörf garð-
yrkjufélagsins frá því í árs-
byrjun 1937 liafa einkum verið
fólgin i tvennu, að standa fyrir
tveim garðyrkjusýningum og
gefa út 3 ársrit. Þá hafa og verið
fluttir nokkurir fyrirleslrar á
vegum félagsins.
í lið Einars Helgasonar gekkst
garðyrkjufélagið fyrir nokkur-
um garðyrkjusýningum hér i
Reykjavík og munu þær eink-
um hafa verið haldnar í barna-
skólanum við Tjörnina. Átli
E. H. hér við ýmsa erfiðleika
að stríða, sýningaplássið var ó-
hentugt og leiðinlegl, hann mun
liafa notið lítillar aðsto'ðar
kunnáttumanna o. s. frv.
I september 1938 gekkst
garðyrkjufélagið fyrir sýningu
i markaðsskálanum við Ing-
ólfsstræti í Reykjavík og tók
Iiún öllu því fram, sem sézt hef-