Vísir Sunnudagsblað - 09.11.1941, Page 1

Vísir Sunnudagsblað - 09.11.1941, Page 1
1941 Sunnudaginn 9. nóvember 46. blaö Ragnar Ásgeirsson: Ansitnr á Héraði. Þó eg hafi að vísu nokkrum sinnum ferðast um, Austurland og meðal annars komið tvisvar á Hérað, í námskeiðsferðum fyrir Búnaðarfélag Islands, þá Jief eg aldrei fyr liomið þar að sumarlagi. Þótti mér því vænt um að eiga þangað erindi um hásumarið, og greip það fegins Jiendi, er það Jjauðst síðast í júlímánuði. 22. júlí var eg staddur í Ás- byrgi, ásamt konu minni, og við settumst þar í hraðferðabílinn um hádegisbil. Eftir skamma stund var hinn fagri og frjósami Axarfjörður að baki, en hinn ömurlegi Hólssandur teldnn við. Svo koma Hólsfjöllin, sem hið fræga hangikjöt er kennt við. Þar eru fáir bæir og eru nú Grímsstaðir einna kunnastir — að minnsta kosti meðan veður- fregnum var varpað út, og alltaf var þar mest frostið á landinu. Ekki er það að furða, því Hóls- fjallabyggðin er um 400 metrum yfir sjávarmál og óraveg frá sjó. Á Grímsstöðum bíður kaffi á borðum, þvi þessi afskekkti bær er nú kominn í þjóðleið. „Hér er gott að koma,“ segir einn langferðamaðurinn, „hér þarf hvorki að kaupa né þakka fyrir sig.“ Það er óneitanlega kostur fyrir þá, sem telja eftir sér að hjóða góðan dag, þó það sé út- látalí tið. Fjórum km. fyrir austan Grímsstaði eru „gömlu Grírns- staðir“. Þár stóð bærinn um ald- ir, en landið blés upp og bærinn varð að flytja. Hnullungar úr veggjum og beinarusl benda á að þar hafi byggð verið. Mjög er þama eyðilegt, landið sendið og blásið, en hvergi hef eg séð jafnháar og einlcennilegar mel- þúfur og þar. Blaðkan er bezta fóður, en einkennilegt sýnist ó- kunnugum manni, að hér skuli vera eitt bezta fjárland. Allar sveitir eiga sína fegurð, en eg verð að játa, að eg átti bágt nreð að korna auga á liana á þessum slóðum þennan dag. Mistur eða móða var i lofti og þvi bulin sú fjallanna fegurð, sem, þar er talin mikil. Þarna er langt milli bæja, en billinn fer hratt yfir og brátt sést til Víðidals, eins afskekkt- asta bæjarins, og þá, nokkru síðar, er farið um lilaðið í Möðrudal. í þúsund ár liefir þessi bær verið einn afskekktasti bær landsins og það er rétt eins og búsin sjálf standi steinliissa á að vera allt í einu komin í þjóðbraut. Ekki var staðnæmst þar í þetta sinn. Á Jökuldalsheiðinni eru fáir bæir, en eyðibýlin tala sínu þögla máli. Farið er framhjá einu þeirra, Rangalóni við Sæ- nautavatn. Brátt tekur svo Jök- uldalurinn við, með bændabýlin beggja megin árinnar. Þar má víða sjá vel hlaðna veggi og kringlóttar hlöður. Matjurta- og kartöflugarða sá eg þar í blíð- um, sem sýna að Jökuldalsbú- ar fylgjast með, en kartöflur munu liafa verið heldur sjald- gæfar þar, þangað til fyrir fjór- um árum. Einkennileg byggð er þetta, þar sem mórauð straum- hörð áin veltur áfram og ein- angrar byggðirnar sitt hvoru niegin. Þar sem ekið er yfir Jökulsá, tekur Hróarstunga við. Úr Tung- unni er stórkostleg og falleg út- sýn til f jallanna, sem skilja Hér- aðið frá Austfjörðum. Yar nú siðla kvelds og aftanroði yfir Dyrfjöllum Kjarvals og Beina- geitafjalli, sem Ásgrimur hefir gert fagrar myndir af. Og svo voru öll hin f jöllin, sem eg kann ekki að nefna. Fannst mér sem eg hefði varla fegurri fjallasýn séð en úr Tungunni þetta kvöld. Þar sem Hróarstunga endar taka Fellin við. Er það réttnefni á þeirri sveit, því þar er fell við fell, vestan við Lagarfljótið. I einu fellinu er Grímstorfa, all fyrirferðarmikil skógartorfa, girt af náttúrunnar liöndum. Þangað komast kindur ekki og menn aðeins eftir tæpu ein- stigi og er bún þannig sjálffrið- uð. Þarna faldi sig fyrrum Grímur Droplaugarson, eftir að hafa komið befndum fram. Því ber torfan nafn bans. í þús- und ár hefir björkin átt heim- kynni sín á þessum hamrastalli, óáreitt af fé og að mestu leyti af fólki. Eitt, sem einnig hefir lifað á Héraði í þúsund ár, er orðið buski. Er það sama og danska orðið Busk, sem þýðir runni. Á Héraði tala menn um skógar- buska og birkibuska. Að hverfa eitthvað „út i buskann“ þýðir því að hverfa inn í skóginn — runnana, en ekki út í bláinn, eins og sumir halda. Og „eldabuska“ mundi þá mega þýða, sú sem kyndir, setur buska i eld. Var- lega skyldi fara í að dæma allt það í íslenzku, sem líkist dönsk- unni, dönskuslettur. Þeir „is- Ienzkumenn“, sem það gera, at- huga oft ekki hve málin eru skyld og að sum norræn orð lifa i hinum Norðurlandamálunum, sem fallið hafa niður bér. Svo er komið að Lagarfljóti, að brúnni, sem var einhver fyrsta stórbrúin, sem byggð var á landi bér eftir aldamótin og enn er liún stæðileg. Þá er skammt að Egilsstöðum á Völl- um, einu mesta stórbýli á Hér- aði. Þar er einn aðalviðkomu- staðurinn, hjá Sveini bónda. Er tvíbýli þar og bæði býlin stór og byggingar miklar fyrir fólk og fénað. Þar er etinn kvöldverð- ur, síðan heldur bíllinn áfram til Seyðisfjarðar. Er það löng leið að aka á einum degi, frá Akur- eyri og þangað. En við verðum eftir á Egils- stöðum. Næsta morgun slcoðum við umhverfi Egilsstaða. Af hæðunum er fagurt að lita yfir Lagarfljót. Skógi vaxnir ásar austan við bæinn. Egilsstaða- skógur nær yfir mikla víðáttu. Enda er þetta mesta skógarhér- að landsins, sem við erum kom- in í. Á Egilsstöðum eru mikil tún og mildi nýrækt. Birkifræ fýlcur úr skóginum í fram- ræsluskurðina og spírar á börm- unum. Mátti þar víða sjá álit- legar, fallegar birkiplöntur, vaxnar upp sem nokkurskonar „illgresi“. Björkin er ágeng og leggur fljótt landið undir sig, fái hún að ráða. Jökulnúnar klappir standa víða upp úr túninu, spor frá ís- öldum, yfir Lagarfljót sér inn á Snæfell fyrir botni Fljótsdals- ins. Sunnan við húsin eru stórir og myndarlegir trjá- og blóma- garðar, sem gefa Egilsstöðum myndarlegan og fagran svip. En ferðinni var heitið að Hall- ormsstað. Vellirnir teygja sig langt inn með Lagarfljóti, þar sem þeir enda taka Skógar við. Vellirnir eru vinaleg sveit, en lítið er þar um skógargróður nálægt bæjum. Ég hafði áður komið að Hallormsstað um há- vetur. Reið i kaldranalegu veðri frá Ketilsstöðum þangað. Þegar í skóginn lcorn, var hlýtt og nota- legt, þar næddi ekki, því skóg- urinn mildar loftslagið, þar sem nóg er af honum. Ég varð þá að bugsa mér hvernig þar væri um hásumar, en verð að játa, að veruleikinn tók öllum vonum mínum fram. Á Hallormsstað fær ínaður glögga liugmynd um bvað ísland hefir misst, við að skógunum var eytt og um hve þýðingarmikið það væri að koma þeim til aftur. En það er hægara að afklæða en að klæða landið á ný. Á Héraði má sjá glögg merki þess hve máttug friðun lands er og hvað manns- höndin hefir og getur gert til að hjálpa náttúrunni. Á Hallormsstað er húsmæðra- skóli, sem frú Sigrún Pál&dóttir Blöndal veitir forstöðu. Þar er

x

Vísir Sunnudagsblað

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Vísir Sunnudagsblað
https://timarit.is/publication/299

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.