Vísir Sunnudagsblað - 09.11.1941, Blaðsíða 3

VlSIR SUNNUDAGSBLAÐ
3
gamall skógur,. í hólmanum í
Eiðavatni, sem Stefán G. Stef-
ánsson hefir lcveðið fagui'lega
um. Það var eitt sinn í þreng-
ingatíð Eiða-búnaðarskóla, að
til tals kom að lækka vatnsboi'ð
stöðuvatnsins, um einn eða tvo ;
metra; víst til að koma þar upp
engi. En aldrei varð það nema
umtalið. En fyrir fáum, árum
var vatnsborðið bækkað tölu-
vert, til að fá nægilegt fall og
vatnsmagn til raflýsingar og
bitunar á skólanunx og til end-
lUrvarpsstöðvarinnar fyrir Aust-
iurland. Segja má að þetta bafi
verið mikil björg fyrir skólann.
Við þetta minnkaði hólminn
nokkuð, en ekki svo að það geti
talist mikil spjöll. Ungmenna-
félag sveitarinnar befir fyrir all-
löngu siðan gróðursett sígræn
tré í hólmanum og eru þau nú
í bi'öðunx vexti. — Nokkur sil-
ungsveiði er í. vatninu.
Á Eiðuixx býr Páll Hennanns-
son alþingismaðui', fróður nxað-
ur og hefir yixdi af vel gerðurn
visum. Sagði liann mér ýmsar
vísur, sem eg hafði ekki áður.
heyrt. Voru þær stökur eftir hið
ágæta skáld Héraðsins, Pál Ól-
afsson, síra Pál skálda og fleiri,
ganxlar og nýjar. Gat eg og glatt
bann með einhverju svipuðu, þó
ekki láti eg neitt af því á þrykk
út ganga.
Á Eiðurn er rúnx fyrir 50 nenv
endur og það gott. Skólastjóri
vill ekki hafa þá fleiri en svo, að
3iægt sé að fylgjast vel með
hverjum og einum. Mun það
<og farsælast nemendunum.
Sundlaug er þar nýbyggð ög
verður hituð upp nxeð rafmagni,
en þar yfir verður byggt leik-
fimihús, þegar betri timar renna
upp en þeir, senx nú standa yfir.
Frá Eiðum fórum við þriðju-
dag 30. þvi eg þurfti nú að hraða
för minni, þar sem fyrir mér
3á næst að ferðast um flestar
sveitir Suður-Þingeyjarsýslu.
Vildum við þó gjarnan liafa
dvalið þar lengur og fórunx
’burtu þaðan nxeð minningar
uni viðkunnanlegan stað og
elskulegt fólk. Leiðin liggur um
hlaðið í Snjóholti, en þar er
ganxall torfbær uppistandandi,
einn af fáum. Verður mörguni
starsýnt á þessa endurminnbxgu
um tíð, senx er liðin og var svo
undur ólík þeirri, senx nú stend-
ur yfir nxeð öllu sinu „ástandi“,
sem ekki má geta unx á prenti.
Af þessum ganxla bæ nxálaði
Ásgrínxur Jónsson nokkrar
nxyndir, er hann var á Héraði.
Sveinn bóndi á Egilsstöðum,
sækir okkur á bíl og einmitt í-étt
hjá Snjóbolti þarf liann að fara
frambjá svo miklu af núver-
andi „ástandi", að hann tefst
Helgi Pjeturss:
Islenzka þjóðin og hinn
brezki Islandsvinur,
I.
Jónas Guðmundsson alþnx.
getur þess í nýútkominni bók
sinni „Spádómai'nir um fsland“,
að sér hafi sumarið 1937 verið
sendur bæklingur með fyrir-
sögninni „Icelands great Inlxe-
ritance“, en Iiann hafi þá ekki
lesið rit þetta. Og er ekki annað
að sjá en öðrum íslendingum
senx rit þetta var sent, hafi líkt
farið. Og er þó sannast að segja,
að aldrei befir útlendur maður
ritað þannig um ísland að eins
ætti eftirtekt skilið og einmitt
þessi bók. Mér liafði ekki verið
sent rit þetta, en dr. Jón biskup
Helgason sagði mér frá því og
léði mér það, og þótti mér vit,-
anlega mikið til koma, því að
það sem er aðalatriðið í því sem
liinn brezki fslandsvinur held-
ur þarna fram, er í ágætasta
samræmi við skoðanir þær á
þýðingu íslenzku þjóðarinnar,
senx eg hafði látið i ljós mörg-
unx árum áður. Höfundur rits
þessa senx á íslenzku hefir verið
nefnt „hin. mikla arfleifð fs-
lendinga“, er einn af aðal-
mönnum Israel-Britain-hreyf-
ingarinnar, sem marga fylgis-
menn hefir hlotið meðal Breta,
og befir íslands vitanlega verið
þar að engu getið, enda má ná-
lega svo að orði kveða, að það
komi manni á óvart líkt og sól-
in færi alltíeinu að skina um
hánótt, að sjá einmitt i einu af
aðalritum þeirrar hreyfingai’,
þennan boðskap um ísland sem
landið helga öllum öðrunx frem-
ur, og íslenzku þjóðina sem
leiðtoga mannkynsins til far-
stói'lega. Og frambjá breiðum
bílunx og skriðdrekum þurfum
við að krækja á leiðinni til baka,
svo að hart er á að við náum,
áætlunarbílnum frá Egilsstöð-
um að Hallormsstað. Og þó
hafðist það.
, Á Hallormsstað skildi eg kon-
una eftb', þar skyldi hún bíða
nokkra daga hjá frú Sigrúnu,
og fara siðan til Eskifjarðar og
þaðan nieð hinni góðu gönxlu
Súð suður unx, til höfuðstaðar-
ins, En eg hélt um kvöldið einn
mins liðs að Egilsstöðum.
Síðasta dag júlímánaðai',
snemma morguns, fór eg svo
þaðan norður til Húsavikur,
fróðari um hið fagra Hérað en
fyrr.
sællar framtíðar. Ber slikt vott
um frábæra andagift þessa
ágæla nxanns senx heitir Adam
Rutherford. Því að það er alveg
vafalaust, að svo gæti oi'ðið sem
liann segir. Og það er annað
sem ekki getur verið neitt vafa-
mál. Reyndist þetta ekki rétt,
þá mundi aðeins skanimt eftir
íslenzkrar sögu, og ekki gott,
enda þá einnig auðséð hvernig
fara mundi um frjálsa fram-
sókn fleiri smáþjóða.
II.
J. G. segir svo í áðurnefndri
bók sinni s. 46: „Það er svo
sjaldgæft, að erlendir menn veiti
íslandi og íslendingum slíka at-
liygli og sýni þeim jafnmikla
tiltrú og höfundurinn að „Ai'f-
leifð íslands“, að ekki má
minna vera, en að einn nxaður
á íslandi láti sjá þess merki á
einhvern liált, að oi'ð lxans og
óskir Islandi til handa eru ekki
öllum gleymd.“
Hér virðist nxér ástæða til að
gera þá athugasemd, að franx-
koma Rutherfords gagnvart Is-
landi er ekki einungis sjaldgæf,
hún er einstæð, sannncfndur
aldaskiptaatburður, og segi eg
þetta ekki af þvi að eg hafi
gleymt hinum undursanxlegu
orðunx snillingsins 'Williani
Morris, er hann spáir því í á-
gætu lcvæði, að á íslandi nxuni
endurkoma Baldurs verða. Og
er víst unx það, að íslenzku
þjóðinni hefir verið slíkrar
hvatningar mikil þörf, en
brezkri menningu til inikils
sóma, að hún skuli oss einmitt
þaðan koma.
III.
Þetta eru orð Rutherfords:
„Áldrei áður í sögu mannkyns-
ins hefir nokkurri þjóð verið
ætlað að vinna alveg eins glæsi-
legt hlutverk og það sem verða
nxun íslandi til sænxdar i nxjög
náinni franxtið.“
Og ekki nóg þar nxeð, heldur
tekur hann sérstaklega franx,
að höfuðborg Islands, Reykja-
vík, muni verða sú oi'kustöð er
geislar frá sér guðlegu ljósi og
guðlegum álxrifum á þeim, tbn-
um vandræða um alla jörð, er
nú eru nxjög nálægir orðnir —
Rutherford ritar þetta fyrir 4—
5 árunx — „slíkir vandræðatím-
ar að aðrir eins liafa aldrei ver-
ið síðan nokkur þjóð var til.
0, gæfusama Island og þrefalt
gæfusama Reykjavík!“
IV.
Þannig spáir hinn ágæti Is-
landsvinur um eiiia af allra-
sniæstu þjóðum jarðarinnar og
höfuðborg hennar, og mun ó-
hætt að segja að aldrei liafi svo
nxeð ólikindum spáð verið. En
þó eru spár þessar þegar farnar
að rætast, og að vísu eigi ein-
ungis það sem til vandræðanna
liorfir. Því að það er alveg i
augum uppi, að fái Island og ís-
lendingar þá þýðingu senx Ruth-
erford spáir, eigi það fyrir ís-
lenzku þjóðinni að liggja, að
vinna það hlutverk er öllu
mannkyni sé til blessunar, þá
vei'ður það að hefjast á því að
hér komi franx einhverjar þær
hugsanir, einhverjar þær upp-
götvanir er öllunx þjóðum nxiði
til góðs. Og verður því ekki neit-
að, að mjög gi’einilega vottar nú
þegar fyrir slilcu. Hér á landi
hefir fyrst komið franx glöggur
sldlningur á hinum tveini stefn-
unx verðandinnar, og verið vís-
indalega rökstutt, að mannkyn-
ið er á þeirri leiðinni sem til
glölunar liggur. Enixfremur
liefir skýrt og slcilmerkilega
verið sýnt fram á liverskonar
-þekking það er, sem nauðsyn-
lega verður að öðlast til þess að
liin rétta leið geli orðið tekin.
Ennþá ljósara en af því senx
eg hefi áður ritað, mun þetta
verða mönnum þegar k'enxur
fyrir ahnennings sjónir ritgerð
sem heitir „Björgun niann-
kynsins“ og er aðalkaflinn í bók-
inni Framnýal. Þegar nxenn
lesa það senx þar stendur, með
nægunx áhuga á að nxeta sann-
leikann eins og vert er, mun
þeini ekki franxar geta hlandast
liugur unx, að þýðing íslands er
ekki eins og svo margir virðast
nú ætla, fyrst og frenxst sú, að
það geti vei’ið merkileg hern-
aðarstöð. Þegar sxx lieimsþeki
verður ráðandi, sem eg liefi
nefnl Hyperzóismus, þá nxun
öllum verða ljóst, að ef eklci
tekst að könia á friði unx alla
jörð, og hinum víðtækustu sam-
tökum til hverskonar bóta á
liögunx mannkynsins, þá verður
ekki lengi úr þessu, unx vax-
andi menningu að ræða hér á
jörðu, lieldur um afturför og
glötun.
22. okt.